Әдебиет пен ғылым және оның салалары, теориясы, сыны, бағыты ерекшеліктері, ұстанымдар жүйесі
жүктеу/скачать 46.81 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Әдебиеттану ғылымы және әдеби байланыс
| Әдебиеттану және әдеби үдеріс
Әдеби процесс(үдеріс) – әр ұлт әдебиетінің әр түрлі дәуірлерде түрліше даму үрдісі, сонымен қатар әлемнің күллі тарихи кезеңдерінде өмір сүріп келе жатқан әдебиеттің тарихи дамуы, жанды қозғалысы. Термин 1920 жылдардың соңында мәдени контекст аясында көркемдік тұтастық ретінде танылған әдебиеттің тарихи болмысын, эволюциясын сипаттау мақсатында пайды болды. Бұл ұғым 1960ж. бастап ұдайы қолданыста жүр. Тарихи-теориялық талдау әдеби процесс эволюциясының сызық бойымен, бірқалыпты дамымай, тұрақты және өтпелі кезеңдердің диалектикалық тұрғыда ауысып отырғанын көрсетеді. Әдеби процесс терминімен белгілі бір ел мен дәуірдің әдеби өмірін, сонымен қатар одан да ауқымды, бүкіл әлемдік деңгейдегі көп ғасырлық әдебиеттің даму тарихын белгілейді. Әдеби үдеріс әрбір тарихи кезеңде әлеуметтік, идеологиялық және эстетикалық тұрғыдан жазылған әр алуан сапалы кесек образдар мен қарапайым бейнелер кескінделген қарадүрсін шығармалардан көпшілікке арналған әдебиеттерге дейін өз бойына жинап, үздіксіз сіңіріп отырады. Әрбір шығарма – өзі жазылған тарихи дәуірдегі қоғамдық шындықтың айнасы. Өмірдің даму заңдылығы көркем өнерге де тән. Әдеби процесс – әр халық ұлт әдебиетінің даму үрдісінің белгілі дәуірлердің әр кезеңінде әртүрлі жағдайда, алуан қалыпта болып отыруы. Әдеби үдеріс бір ғана ұлт әдебиетінің шеңберіндегі ғана емес, әлемдік әдебиет ауқымында да, бір мезетте бір-біріне ұқсас және бірін-бірі қайталамайтын әдеби кезеңдерден, дәуірлерден тұрады. Әдеби үдеріс үздіксіз жалғасып, әрбір жаңа дәуір өзіне дейінгі көркемдік жетістіктерге сүйенеді. Әдеби процеске(үдеріске) ең алдымен әлеуметтік-тарихи құбылыстар әсер ете отырып, екі түрлі фактор басты бағыт береді: ұлттық-мәдени дәстүр мен жалпы адамзаттық әлемдік мәдениеттің әсері. Әдебиеттану ғылымы және әдеби байланыс Жалпы, әдебиеттердің байланысу мүмкіндігі мен өзара жақындасуы- олардың даму заңдылығының сәйкестігіне, шындықты бейнелі көркемдеу тәсілдерінің ортақтығына негізделеді. Өзара байланыс пен рухани құндылықтардың алмасуы жас әдебиеттің қалыптасуы мен өсуін неғұрлым толық бағалау мен сараптауға қызмет етеді. Және олардың жаңа жағдайда дамуына жағдай туғызады. Әдеби байланыстар – түрлі әдеби-тарихи және көркемдік –эстетикалық фактілердің өзіндік көрінісі ретінде үнемі ауысатын өте күрделі көп қырлы диалектикалық құбылыс. Біріншіден, олар әдебиеттердің әлемдік деңгейдегі өсу жолдарына, екіншіден, әртүрлі ұлт мәдениетінің тарихына, үшіншіден, нақты әрбір қаламгер шығармаларына қатысты туындайды. Әдебиеттаундың өзекті мәселесі болғандықтан да, әдеби байланыстар көптеген ғылыми зерттеу еңбектері мен пікірсайыс, конференциялардың өзегіне айналды. Осы ретте, 1960ж. Мәскеуде өткен пікірсайыстың орны мүлдем бөлек. Бұл жиында сөз өнеріндегі алмасудың екі негізгі түрі атап көрсетіледі. Бірі- әдеби процестердің тарихи келісім ұқсастығы болса, екіншісі – өзара тығыз қарым-қатынас. Бұл жіктеу бұдан кейін жазылған еңбектерге басты нысаны болды. В.М.Жирмунский, Г.И.Ламидзе, Н.И.Конрад, И.Г.Неупокоева және т.б. көрнекті ғалымдар өз еңбектерінде Кеңестер Одағы аясындағы ұлттар әдебиетіндегі байланыстардың жалпы теориясына үлкен үлес қосты. Алайда, әдеби байланыстардың теориялық мәселелерін арқау еткен бұл еңбектерде зерттеушілер мәселесі тұтас әрі жүйелі зерттеуді мақсат етпей, көркемдік тәсілдердің дәйектеріне ғана иек сүйеген. Мәселен, танымал ғалым Н.И.Конрадтың еңбегінде әлем халықтары сөз өнерінің қарым-қатынасы, бір-біріне еткен ықпалы мен жекелеген ақын –жазушылардың шығармашылық әсері, бәрі Батыс-Шығыс контексі тұрғысынан қарастырылған. жүктеу/скачать 46.81 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|