Дәріс №8 Қоршаған орта және адам қоғамының тұрақты дамуы

1. 
   Халықаралық бірлестіктер
   
2. 
   БҰҰ қоршаған орта мен тұрақты дамуға арналған конференциялар
   

Қазіргі уақытта әлемде жүзден аса халықаралық бірлестіктер қоршаған ортаны сақтап қалу проблемаларымен айналысады. Солардың ішінде ең беделдісі – Біріккен Ұлттар Ұйымы (БҰҰ, орысша – ООН). Бұл бірлестіктің көп меркелері экологиялық тақырыптарға арналған. Бұл Ассамблея көптеген маңызды құжаттар қабылдады, мысалы, қазіргі және болашақ ұрпақтар үшін Жер табиғатын сақтап қалуда мемлекеттердің тарихи жауапкершілігі (1982 ж), Табиғаттың Бүкіләлемдік Партиясы (1982 ж), Стокгольм (1972 ж) мен Рио-де-Жанейрода (1992ж) қоршаған ортаны қорғауға байланысты конференциялар өткізді.

1972 ж БҰҰ құрамында ЮНЕП – қоршаған орта мәселелері бойынша арнайы орган құрылды. Бұл мекеменің міндеті алдағы келе жатқан экологиялық дағдарыстың күрделі сұрақтары – шөлдену, топырақтың құнарсыздануы, таза судың азаюы, мұхит суларының ластануы және т.б. мәселелерді шешуге бағытталған бағдарламалар жасау болды.

1982 ж БҰҰ ұсынысы бойынша Қоршаған орта мен даму бойынша Халықаралық комиссия құрылды. Комиссия әлемнің әр түкпіріндегі экологиялық және әлеуметтік мәселелерге байланысты пайда болған дағдарыстар мен шиеленістерді шешуге ат салысты. Комиссия тұжырымы бойынша әр елдің экономикасы адамдардың тұрмыстық қажеттіліктерін қанағаттандыруға бағытталуы тиіс, бірақ оның дамуы планетамыздың экологиялық мүмкіншілігімен сәйкес болуы керек.

Қазіргі уақытта БҰҰ құрамында көптеген халықаралық бірлестіктер жұмыс істейді. Атом энергиясы бойынша Халықаралық агенство (МАГАТЭ) («Ядролық қауіпсіздік пен қоршаған ортаны сақтау» бағдарламасы бойынша жұмыс атқарады), БҰҰ білім, ғылым мен мәдениет мәселелері (ЮНЕСКО) ұйымы, Бүкіләлемдік денсаулық сақтау ұйымы (ВОЗ), Бүкіләлемдік метрологиялық ұйым және т.б.

БҰҰ құрамында аймақтық мекемелер де бар, мысалы, БҰҰ-ның Азия мен Тынық Мұхит елдеріне қатысты экономикалық және әлеуметтік комиссиясы. Сонымен бірге ортақ мәселелерді шешуге бағытталған екі мемлекеттің өкілдерін біріктірген мекемелер де жұмыс істейді.

Қазақстан Республикасы да тәуелсіз мемлекет ретінде қоршаған ортаны сақтау мен климаттық өзгерістерді шешуге бағытталған көптеген конвенциялар бойынша бүкіләлемдік қоғамдастықтармен белсенді түрде қарым қатынас жасайды. 1995 жылы Қазақстан БҰҰ Рамалық Конвенциясына қосылды, ал 1999 жылы БҰҰ Рамалық Конвенциясының Киоттық Конвенциясына қол қойды. БҰҰ-ның 1972 ж Стокгольмде өткен қоршаған ортаны қорғау мен дамыту проблемаларына арналған конференциясы мемлекеттердің назарын адамзаттың алдында тұрған маңызды проблемаларға аударды. Осы конференцияда әлемдік қоғамдастықтың (sustainable development) жаңа жолы айқындалды.

БҰҰ қоршаған ортаны қорғау мен дамыту проблемаларына арналған екінші Конференциясы мемлекет және үкімет басшыларының қатысуымен 1992 ж Рио-де-Жанейрода өтті. Бұл маңызды конференцияда 114 елдің басшысы мен 178 елдің дипломаттары, 1600 мемлекеттік емес бірлестіктердің өкілдері болды. Осында әлемдік қоғамдастықтың ХХІ ғасырда тұрақты түрде даму жолына түсу керектігіне шешім қабылданды.

Осы конференцияда 5 маңызды құжат қабылданды:

1. 
   «Қоршаған орта мен оның дамуы туралы Рио Декларациясы».
   
2. 
   «21 ғасыр күн тәртібі».
   
3. 
   «Орманның барлық түрінің тұрақты даму, басқарылу мен сақталу принциптері туралы Өтініш».
   
4. 
   «Климаттың өзгеру проблемаларының Рамалық Конвенциясы».
   
5. 
   «Биоәртүрлілік бойынша Конвенция».
   

– «21 ғасыр күн тәртібі». Бұл құжат жалаңаштылық пен аштықты жеңу, қоғамның табиғатты қорғаудағы ролі, т.б. осылар сияқты 100 аса ғаламдық мәселелерді қамтыған бағдарламалардан құралған. «Күн тәртібінде..» барлық елдердің тұрақты түрде дамуын қамтамасыз ететін бағыттамалар айқындалды.

Нью-Йоркте 1972 ж өткен БҰҰ-ның Генералдық ассамблеясында тұрақты даму стратегиясының орындалу жағдайларына талдау жүргізіліп, мына мәселелердің әлі шешімін таппағаны көрсетілді:

• 
  аштық пен жалаңаштықты құрту бағытында;
  
• 
  дамыған пен дамушы елдеріндегі өмір сүру деңгейінің ара
  

• 
  ғаламдық масштабта қоршаған ортаға түсетін антропогендік қысымды
  

Әдістемелік нұсқау ФСО ПГУ 7.18.2/05

Экология пәнінен барлық мамандықтың

студенттеріне зертханалық жұмыстарға арналған
ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУЛАР

Павлодар

Биология-химия

факультетінің деканы

_____________ К.У.Базарбеков

«__»_____________2008ж

Құрастырушы: аға оқытушы _____________ Оспанова А.К.

зертханалық жұмыстарға арналған

Барлық мамандықтарықтарға

«27» 08. 2008ж., хаттама №1

Биология-химия факультетінің әдістемелік кеңесімен мақұлданды

« 25 » 05. 2008ж., Хаттама № 9
ОӘК төрайымы _______________ Жапаргазинова К.Х.

1 Тақырып Экология ғылым ретінде, оның қалыптасуының қысқаша тарихы.

Жұмыстың мақсаты: барлық мамандықтардың студенттерін экологиядағы қоршаған ортаны қорғауға жауапты екендерін айту;

биосфераның зат алмасудағы негізгі заңдылықтарымен таныстырып, адамның ауылшаруашылығындағы іс әрекеттерімен таныстыру;

қоғамның биосферамен байланысын, практикалық негізгі мәселелерін шешуде нақты білім беру;

Қауіпсіздік ережелері: Қауіпсіздік ережелерімен таныстым деп дәптерге қол қою

Қажетті материалдар: кестелер, оқу құралдары

Тапсырмалар: дәптерге жазып келу

Бақылау сұрақтары:

1.Қазақстан Республикасына ғалымдардың қосқан үлесі.

1.Акимова Т.А., Хаскин В. В. Экология : Учебник для вузов. –М , 1998 ,2000

биосфераның зат алмасудағы негізгі заңдылықтарымен таныстырып, адамның ауылшаруашылығындағы іс әрекеттерімен таныстыру;

қоғамның биосферамен байланысын, практикалық негізгі мәселелерін шешуде нақты білім беру;

Қауіпсіздік ережелері: Қауіпсіздік ережелерімен таныстым деп дәптерге қол қою

Қажетті материалдар: кестелер, оқу құралдары

Тапсырмалар: Экологиялық факторларға байланысты заңдылықтарды жазып,ауызша дайындалу

Бақылау сұрақтары:

1.Экологиялық факторлардың әсеріне ағзалардың реакциясы

1.Коробкин В. И. Экология : учебное пособие для вузов / В. И. Коробкин Л. в. Передельский. – Изд. 8-ое. – Ростов н/ Д: Феникс, 2005.- 575 с.

2.Новиков Ю. В. Экология окружающая среда и человек: Учеб. пособие для вузов. – м., 1998.
3 Тақырып Популяция. Қауымдастық.Биогеоценоз.

Экожүйелер. Жер үсті және су экожүйелерінің типтері.

биосфераның зат алмасудағы негізгі заңдылықтарымен таныстырып, адамның ауылшаруашылығындағы іс әрекеттерімен таныстыру;

қоғамның биосферамен байланысын, практикалық негізгі мәселелерін шешуде нақты білім беру;

Қауіпсіздік ережелері: Қауіпсіздік ережелерімен таныстым деп дәптерге қол қою

Қажетті материалдар: кестелер, оқу құралдары

Тапсырмалар: Осы ұғымдардың ережелерін білу

Бақылау сұрақтары: Экожүйедегі жылу алмасу.

Өткізу түрі: сұрау, талдау, жеке жұмыс

Орындауға арналған әдістемелік нұсқаулар: Үй жұмысы бойынша ауызша сұрау. Талдау.

Әдебиеттер:

1. Реймерс Н. Ф. Охрана природы и окружающей человека среды : Словарь- справочник. –М., 1992

2.Степановских А. С. Прикладная экология : Охрана окружающей среды: учебник для студ. Вузов по эколог. Спец . / А. С. Степановских. М.: ЮНИТИ, 2005.- 751.
4 Тақырып Биосфера туралы ұғым және биосфера-ноосфера туралы В. И. Вернадскидің концепциясы.

Жұмыстың мақсаты: барлық мамандықтардың студенттерін экологиядағы қоршаған ортаны қорғауға жауапты екендерін айту;

биосфераның зат алмасудағы негізгі заңдылықтарымен таныстырып, адамның ауылшаруашылығындағы іс әрекеттерімен таныстыру;

қоғамның биосферамен байланысын, практикалық негізгі мәселелерін шешуде нақты білім беру;

Қауіпсіздік ережелері: Қауіпсіздік ережелерімен таныстым деп дәптерге қол қою

Қажетті материалдар: кестелер, оқу құралдары

Тапсырмалар: Биосфера ұғымын жалпы білу, дәптерге жазу

Бақылау сұрақтары: Биотехносфера дегеніміз не

Өткізу түрі: сұрау, талдау, жеке жұмыс

Орындауға арналған әдістемелік нұсқаулар: Үй жұмысы бойынша ауызша сұрау. Талдау.

Әдебиеттер:

1.Федорова А. И., Никольская А. Н. Практикум по экологии и охрне окружающей среды : Учеб. пособие. – М., 2003.

2.Шилов И. А. Экология: учебник для студ. Биолог. И мед. Спец. Вузов / И. А. Шилов.- М.: Высшая школа, 2003
5 Тақырып Биосфераның ресурстық потенциялы табиғаты туралы түсініктер.

Жұмыстың мақсаты: барлық мамандықтардың студенттерін экологиядағы қоршаған ортаны қорғауға жауапты екендерін айту;

биосфераның зат алмасудағы негізгі заңдылықтарымен таныстырып, адамның ауылшаруашылығындағы іс әрекеттерімен таныстыру;

қоғамның биосферамен байланысын, практикалық негізгі мәселелерін шешуде нақты білім беру;

Қауіпсіздік ережелері: Қауіпсіздік ережелерімен таныстым деп дәптерге қол қою

Қажетті материалдар: кестелер, оқу құралдары

Тапсырмалар: Ресурстың түрлерін ажыратып дәптерге жазып келу

Бақылау сұрақтары:

1.Өркениетті елдердегі қоршаған орта және табиғи ресурстарды тиімді пайдалану туралы болашақ этаптары.

1.Акимова Т.А., Хаскин В. В. Экология : Учебник для вузов. –М , 1998 ,2000

биосфераның зат алмасудағы негізгі заңдылықтарымен таныстырып, адамның ауылшаруашылығындағы іс әрекеттерімен таныстыру;

қоғамның биосферамен байланысын, практикалық негізгі мәселелерін шешуде нақты білім беру;

Қауіпсіздік ережелері: Қауіпсіздік ережелерімен таныстым деп дәптерге қол қою

Қажетті материалдар: кестелер, оқу құралдары

Тапсырмалар: Дәптерге жазып келу

Бақылау сұрақтары:

1.Өркениетті елдердегі судың, ауаның, топырақтың бұзылуына байланысты жүргізілетін шаралар.

1.Основы экологии: СД / Нуркеев С. С., Мусина У. Ш.- Алматы : Респ. Науч.-метод. Центр информатизация образования.

2.Демешева Г. А., Барманбекова Г. С. Экология Казахстана ее состояние и проблемы: Библиогр.указ.-Алматы, 1996.
7 Тақырып Қазақстанның болашақ экологиялық мәселелері.

Жұмыстың мақсаты: барлық мамандықтардың студенттерін экологиядағы қоршаған ортаны қорғауға жауапты екендерін айту;

биосфераның зат алмасудағы негізгі заңдылықтарымен таныстырып, адамның ауылшаруашылығындағы іс әрекеттерімен таныстыру;

қоғамның биосферамен байланысын, практикалық негізгі мәселелерін шешуде нақты білім беру;

Қауіпсіздік ережелері: Қауіпсіздік ережелерімен таныстым деп дәптерге қол қою

Қажетті материалдар: кестелер, оқу құралдары

Тапсырмалар: Дәптерге жазып дайындалып келу

Бақылау сұрақтары:

1.Павлодар қаласындағы өндірістік мекемелердегі экологиялық экспертиза

1.Федорова А. И., Никольская А. Н. Практикум по экологии и охрне окружающей среды : Учеб. пособие. – М., 2003.

2.Шилов И. А. Экология: учебник для студ. Биолог. И мед. Спец. Вузов / И. А. Шилов.- М.: Высшая школа, 2003

Әдістемелік нұсқау ФСО ПГУ 7.18.2/05

Экология пәнінен барлық мамандықтың

студенттеріне практикалық жұмыстарға арналған
ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУЛАР

Павлодар

Биология-химия

факультетінің деканы

_____________ К.У.Базарбеков

«__»_____________2008ж

Құрастырушы: аға оқытушы _____________ Оспанова А.К.

практикалық жұмыстарға арналған

Барлық мамандықтарықтарға

«27» 08. 2008ж., хаттама №1

Биология-химия факультетінің әдістемелік кеңесімен мақұлданды

« 25 » 05. 2008ж., Хаттама № 9
ОӘК төрайымы _______________ Жапаргазинова К.Х.

1 Тақырып Адам қоғамының қалыптасып дамуында табиғаттың ролі. Табиғи қорлар және табиғатты тиімді пайдалану.Қоршаған ортаның ластану себептері, оның әлеуметтік-экономикалық және экологиялық салдары.

Жұмыстың мақсаты: барлық мамандықтардың студенттерін экологиядағы қоршаған ортаны қорғауға жауапты екендерін айту;

биосфераның зат алмасудағы негізгі заңдылықтарымен таныстырып, адамның ауылшаруашылығындағы іс әрекеттерімен таныстыру;

қоғамның биосферамен байланысын, практикалық негізгі мәселелерін шешуде нақты білім беру;

Қажетті материалдар: кестелер, оқу құралдары

Тапсырмалар: дәптерге жазып келу

Бақылау сұрақтары:

1.Қазақстан Республикасына ғалымдардың қосқан үлесі.

1.Акимова Т.А., Хаскин В. В. Экология : Учебник для вузов. –М , 1998 ,2000

биосфераның зат алмасудағы негізгі заңдылықтарымен таныстырып, адамның ауылшаруашылығындағы іс әрекеттерімен таныстыру;

қоғамның биосферамен байланысын, практикалық негізгі мәселелерін шешуде нақты білім беру;

Қажетті материалдар: кестелер, оқу құралдары

Тапсырмалар: Экологиялық факторларға байланысты заңдылықтарды жазып,ауызша дайындалу

Бақылау сұрақтары:

1. Табиғи жер ресурстарының сипаттамасы: литосфера, атмосфера, гидросфера және оларды өндіріс үшін пайдалану.

1.Коробкин В. И. Экология : учебное пособие для вузов / В. И. Коробкин Л. в. Передельский. – Изд. 8-ое. – Ростов н/ Д: Феникс, 2005.- 575 с.

2.Новиков Ю. В. Экология окружающая среда и человек: Учеб. пособие для вузов. – м., 1998.
3 Тақырып Орман, ағаш қорлары. Орманның экономикалық ресурстары. Су ресурстары. Атмосфера және оның ластануы.Жер қоймасы әртүрлі мемлекеттерде қазба байлықтар қоры. Табиғатты пайдалануда болжау және басқару, қоршаған орта туралы заңдар.

Жұмыстың мақсаты: барлық мамандықтардың студенттерін экологиядағы қоршаған ортаны қорғауға жауапты екендерін айту;

биосфераның зат алмасудағы негізгі заңдылықтарымен таныстырып, адамның ауылшаруашылығындағы іс әрекеттерімен таныстыру;

қоғамның биосферамен байланысын, практикалық негізгі мәселелерін шешуде нақты білім беру;

Қажетті материалдар: кестелер, оқу құралдары

Тапсырмалар: Осы ұғымдардың ережелерін білу

Бақылау сұрақтары:

1.Табиғатты пайдалануда болжау және басқару, қоршаған орта туралы заңдар.

1. Реймерс Н. Ф. Охрана природы и окружающей человека среды : Словарь- справочник. –М., 1992

2.Степановских А. С. Прикладная экология : Охрана окружающей среды: учебник для студ. Вузов по эколог. Спец . / А. С. Степановских. М.: ЮНИТИ, 2005.- 751.
4 Тақырып Табиғатты қорғау және тиімді пайдаланудың экономикалық стимулы. Урбанизация және оның табиғи қорларға әсері.

Жұмыстың мақсаты: барлық мамандықтардың студенттерін экологиядағы қоршаған ортаны қорғауға жауапты екендерін айту;

биосфераның зат алмасудағы негізгі заңдылықтарымен таныстырып, адамның ауылшаруашылығындағы іс әрекеттерімен таныстыру;

қоғамның биосферамен байланысын, практикалық негізгі мәселелерін шешуде нақты білім беру;

Қажетті материалдар: кестелер, оқу құралдары

Тапсырмалар: Биосфера ұғымын жалпы білу, дәптерге жазу

Бақылау сұрақтары:

1.Урбанизация және оның табиғи қорларға әсері.

1.Федорова А. И., Никольская А. Н. Практикум по экологии и охрне окружающей среды : Учеб. пособие. – М., 2003.

2.Шилов И. А. Экология: учебник для студ. Биолог. И мед. Спец. Вузов / И. А. Шилов.- М.: Высшая школа, 2003
5 Тақырып Ғылыми-техникалық прогресс және қоршаған ортаның ластануы. Табиғи ортаның жағдайын бақылау және мониторинг. Қоршаған ортаның ластанудың генетикалық салдары. Қазақстанның экологиялық мәселелері. Әлеуметтік-экологиялық дағдарыс және тұрақты даму.Тұрақты қоғам моделі, оның қасиеттері мен орындалу принциптері.

Жұмыстың мақсаты: барлық мамандықтардың студенттерін экологиядағы қоршаған ортаны қорғауға жауапты екендерін айту;

биосфераның зат алмасудағы негізгі заңдылықтарымен таныстырып, адамның ауылшаруашылығындағы іс әрекеттерімен таныстыру;

қоғамның биосферамен байланысын, практикалық негізгі мәселелерін шешуде нақты білім беру;

Қажетті материалдар: кестелер, оқу құралдары

Тапсырмалар: Ресурстың түрлерін ажыратып дәптерге жазып келу

Бақылау сұрақтары:

1. Қоршаған ортаның ластанудың генетикалық салдары

1.Акимова Т.А., Хаскин В. В. Экология : Учебник для вузов. –М , 1998 ,2000

биосфераның зат алмасудағы негізгі заңдылықтарымен таныстырып, адамның ауылшаруашылығындағы іс әрекеттерімен таныстыру;

қоғамның биосферамен байланысын, практикалық негізгі мәселелерін шешуде нақты білім беру;

Қажетті материалдар: кестелер, оқу құралдары

Тапсырмалар: Дәптерге жазып келу

Бақылау сұрақтары:

1.В.И. Вернадскийдің биосфера және ноосфера туралы ілімі.

2.Экологиялық мониторинг.

Өткізу түрі: сұрау, талдау, жеке жұмыс

Орындауға арналған әдістемелік нұсқаулар: Үй жұмысы бойынша ауызша сұрау. Талдау.

Әдебиеттер:

1.Основы экологии: СД / Нуркеев С. С., Мусина У. Ш.- Алматы : Респ. Науч.-метод. Центр информатизация образования.

2.Демешева Г. А., Барманбекова Г. С. Экология Казахстана ее состояние и проблемы: Библиогр.указ.-Алматы, 1996.
7 Тақырып Ластаушы заттардың трансшекаралық ауыстырылуы туралы түсінік. Әлемдік мұхиттың экологиялық мәселелері. ҚР жануарлар әлемі және оны қорғау. ҚР өсімдіктер әлемі және оны қорғау. Шөлдену мәселелері және күресу жолдары. Жер климатының өзгеруінің себептері мен зардаптары. Жердің озон қабатының жұқаруының себептері мен зардаптары.

Жұмыстың мақсаты: барлық мамандықтардың студенттерін экологиядағы қоршаған ортаны қорғауға жауапты екендерін айту;

биосфераның зат алмасудағы негізгі заңдылықтарымен таныстырып, адамның ауылшаруашылығындағы іс әрекеттерімен таныстыру;

қоғамның биосферамен байланысын, практикалық негізгі мәселелерін шешуде нақты білім беру;

Қажетті материалдар: кестелер, оқу құралдары

Тапсырмалар: Дәптерге жазып дайындалып келу

Бақылау сұрақтары:

1.Шөлдену мәселелері және күресу жолдары.

2.Жердің озон қабатының жұқаруының себептері мен зардаптары.

Өткізу түрі: сұрау, талдау, жеке жұмыс

Орындауға арналған әдістемелік нұсқаулар: Үй жұмысы бойынша ауызша сұрау. Талдау.

Әдебиеттер:

1.Федорова А. И., Никольская А. Н. Практикум по экологии и охрне окружающей среды : Учеб. пособие. – М., 2003.

2.Шилов И. А. Экология: учебник для студ. Биолог. И мед. Спец. Вузов / И. А. Шилов.- М.: Высшая школа, 2003
8 Тақырып Қышқыл жаңбарлардың себептері мен зардаптары. Биологиялық әртүрлілікті сақтау: қазіргі жағдайы және бағыттары. Табиғи ортаның сапасы мен халықтың денсаулығы. Солтүстік Каспийдің қазіргі экологиялық жағдайы.

Жұмыстың мақсаты: барлық мамандықтардың студенттерін экологиядағы қоршаған ортаны қорғауға жауапты екендерін айту;

биосфераның зат алмасудағы негізгі заңдылықтарымен таныстырып, адамның іс әрекеттерімен таныстыру;

қоғамның биосферамен байланысын, практикалық негізгі мәселелерін шешуде нақты білім беру;

Қажетті материалдар: кестелер, оқу құралдары

Тапсырмалар: Дәптерге жазып дайындалып келу

Бақылау сұрақтары:

1.Биоалуантүрлілік дегеніміз не, жалпы сипаттамасы.

2.Қышқылдық жауын-шашындардың себептері.

Өткізу түрі: сұрау, талдау, жеке жұмыс

Орындауға арналған әдістемелік нұсқаулар: Үй жұмысы бойынша ауызша сұрау. Талдау.

Әдебиеттер:

1.Федорова А. И., Никольская А. Н. Практикум по экологии и охрне окружающей среды : Учеб. пособие. – М., 2003.