Әжинияз атындағы Нӛкис мәмлекетлик педагогикалық институты
жүктеу/скачать 4.15 Mb. Pdf көрінісі
|
| Әдебиятлар:
1. Яспeрс К. Смысл и назначeниe истории. М., 1994. 2. Сноу Ч. Двe культуры. М., 1973. ТАРИХИЙ ВА МАДАНИЙ ЁДГОРЛИКЛАР -ҚОРАҚАЛПОҚ ХАЛҚИНИНГ РИВОЖЛАНИШ ЙЎЛИДАГИ ПАҒОНАЛАРИДИР Х.Аляминов-п.ф.н., доцент, Ю.Уразимбетов -талаба Корақалпоқ давлат университети. . Ўзбекистон Республикаси таълим соҳасидаги давлат сиѐсатининг умуминсоний қадриятларини, халқнинг тарихий тажрибасини, маданият ва фан соҳасидаги кўп асрлик аңаналарини, жамиятнинг истиқболдаги ривожини ҳисобга олган ҳолда юритилиши юртимиз таълим тизимида ислоҳотлар таълим мазмунида ўрганиш ҳозирги куннинг долзарб муаммоларнинг бири бўлиб ҳисобланади. Шунинг учун эндиликда ўлканинг мустабид вақтидаги таланган бойликлари, вайрон этилган қадимий обидалари, тўпланган қадриятлари, муқаддас қадам жойлари, авлодлар нигоҳидан йироқ тутилган маданий мероси ва ўлкамиз тарихига эътибор кучайиб бораѐтганлиги тарихий заруриятдир. Мана шу тарих хотирасини тиклаш, миллий ўзликни англашда тарихий ўлкашунослик манбаларининг аҳамияти юксакдир. Ҳар бир жамиятнинг ўзига хос тарихий даврлари мавжуд. Ўша даврлар жамиятнинг маданиятида, ѐзувида, меҳнат қуролларида, санъатида, урф- одатларида ўз аксини топади. Уларнинг асл моҳиятини, мазмунини билмай туриб, ўлкани билиб бўлмайди. Шунингдек, халқларнинг келиб чиқиши билан боғлиқ бўлган материал ва маълумотлар, халқ, қабила, уруғ номлари, урф-одатлари, анъаналари, кишиларнинг турмуш тарзи, инсон қўли ва заковати билан яратилган қурол ва буюмларнинг нақш безаклари этнография манбалари ҳисобланади. Ҳар бир ўлканинг ўзига хос турмуш тарзи, урф–одатлари, санъати, кийим-кечаги ва тил хусусиятлари уруғ, қабила, элатлар этносларидан ташкил топганлигини кўрсатади. Мана шу рангбаранглик халқнинг турмушини ҳаѐтини гўзаллаштиради. Қорақалпоғистон Республикаси тарихий ва маданий ѐдгорликларга бой бўлиб, уларнинг айримлари жаҳон меросларининг олтин фондидан жой олган. Бу бебаҳо мерослар қорақалпоқ халқининг ривожланиш йўлидаги поғоналарининг ойнаси бўлиши билан бир қаторда ѐшларнинг туғилиб ўсган, киндик қони томган тупроқни эъзозлай оладиган авлод қилиб тарбиялашда катта аҳамиятга эга. 48 Қадимги зардуштийларнинг храм-обсерваторияси-Қуй қирилган қалъа ѐки қадимий грек-рим скульптураларидан қолишмайдиган «Тупроққалъа» билан «Ақшаханқалъа» саройларининг ажойиб скульптуралари билан деворлардаги фрескалари, Буюк Хитой деворларидан олдин барпо этилган Устюртдаги «Даукескен» девори, эртаклардаги ер ости саройларини эслатувчи «Назлимхан сулув» каби ажойиб мерослар тарихи билан яқиндан танишган ҳар бир ѐш авлодда ғурурланишига, уларнинг маънавий бойишига, ўз халқига севинч туйғусини яна ҳам бойитишига шубҳа йўқ. Мана шу бебеҳо мерослар билан танишиш орқали пайдо бўлган ажойиб образлар ҳар бир ѐш авлодта «Ватан» туйғусининг бир бўлагига айланиши шубҳасиз. Шунингдек, ўрта аср мусулмон дунѐсида отлари маълум Султон Вайс бобо, Абдулла Наринжоний, Шибилийота, Сулаймон Бақирғоний, Шайх Жалил бобо каби ислом динининг йирик вакиллари тасаввуф шайхлари ва замонамиз етук шоирлари кабиларининг қорақалпоқ тупроғида жойлашишининг ўзи халқ ғурури. Буни яна бир бор Ўзбекистон Республикаси биринчи президенти И. Каримовнинг келтириб ўтган жумлаларидан ҳам кўришимиз мумкин: «Бу ердаги Қиятқалъа ва Қирққиз, Миздақхан ва Гулдурсин, Аѐз ва Айдос қалъага ўхшаган кам учрайдиган археологик ѐдгорликлар ва ўлкада қандай қадимий маданият ва цивилизация мавжудлигини кўрсатади. Айниқса, Султон ўайс бобо ва Шоҳ Аббас валий, Наринжон бобо ва Ҳаким ота каби азиз авлиѐларнинг ўгитлари, Ажиниѐз ва Бердақ, Кунхожа каби буюк шоирларнинг бебаҳо мерослари қорақалпоқ халқининг маънавий етуклигига асрлар давомида мустаҳкам пойдевор бўлиб келаѐтганлиги барчамизга аѐн ва бу буюк инсонларнинг ишончларини ҳамиша ҳурмат билан тилга оламиз». Шундай экан, асрлардан асрларга сақланиб келаѐтган мана шу бoй тарихий ва маънавий мерос намуналарини Жанубий Оролбўйлари асрлар давомида қорақалпоқ халқининг ота макони эканлигининг кўрсаткичи бўлиб ҳисобланади. жүктеу/скачать 4.15 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|