Екімүшелік үлгі (дамыған елдер – солтүстік, дамушы елдер – оңтүстік); үшмүшелік үлгі
жүктеу/скачать 0.87 Mb.
|
| Периферия құрамына тропиктік ендікте орналасқан жүзге жуық ел кіреді. Экономикасының негізгі бағыты – ауылшаруашылық. Бұл – Америка, Азия және Африканың әлі де аграрлық саласы немесе индустриялық экономика дамуының бастапқы сатысы басым болып келетін елдері. Бұл елдер табиғи ресурстарды пайдалану есебінен өмір сүреді, олардың көпшілігінің халқы өте көп, саяси тұрақсыздық пен шиеленіс аймақтары сақталған.
Бұл топшадағы елдерге экономикалық даму деңгейінің және жан басына шаққандағы табыстың өте төмендігі, табиғи өсудің жоғарылығы, аграрлық сектордың басымдылығы, әлеуметтік жағдайдың нашарлығы тән болады. Әлеуметтік жағдайына тоқталатын болсақ, ол елдерде халық санының қарқынды өсуі байқалады, алайда орташа жас ұзақтығы, халық сауаттылығы төмен, балалар саны көп болып келеді. Перифериялық елдердің көбі Африка құрлығында таралған. Оның себептеріне отаршылдық және оның салдары, қолайсыз географиялық орналасуы, тарихи колониалды аграрлық экономиканың қалыптасуы жатады. Перифериялық аймақтың артта қалуының салдарына қылмыстың артуы, Еуропа елдеріне заңсыз көші-қон, аймақтағы саяси тұрақсыздықтың орын алуы, жұқпалы аурулардың таралуы себепкер болуы мүмкін. 1-сурет. Дүниежүзілік шаруашылықтың үшмүшелік үлгісінің картасы (И.М. Валлерстайн талдауы бойынша) Тапсырмалар 1. Картаны қолданып, дүниежүзілік шаруашылықтың аумақтық үлгісін анықта. Екімүшелік Үшмүшелік Көпмүшелік 2. Дүниежүзілік шаруашылықтың көпмүшелік үлгісіндегі картада A, B, C әріптерімен бейнеленген негізгі орталықтарды анықта. Жауабы: A – B – C – Парсы шығанағы елдері ЖИЕ ТМД елдері 3. Картада A, B, C әріптерімен бейнеленген көпмүшелік үлгідегі елдерді анықта. Жауабы: A – B – C – Лаос Мьянма Тайланд 4. Солтүстік және оңтүстік елдердің арасындағы жаһандық қайшылықтарды талда. Дұрыс жауап саны: 3 экономиканың тұрақсыздығы саяси тұрақсыздықтың болуына септігін тигізеді дамушы елдер азаматтарының өмір сүру деңгейінің төмендеуі дамыған елдерге мәжбүрлі көші-қонның өсу қарқыны Оңтүстік елдерде халықтың жас ұзақтығы Солтүстік елдерден жоғары болуы оқу процесін қамтамасыз ету үшін әлеуметтік жағдайлардың болуы дамушы елдердің экономикалық жағдайының тұрақты болуы медициналық көмектің болмауы жұқпалы аурулардың көбеюіне әкеледі сыртқы қарыздың өсуінен дамыған елдермен тығыз байланыста жұмыс істеуі 5. Үшмүшелік үлгі туралы тұжырымдардың ақиқат не жалған екенін анықта.
6. Периферия сөзінің мағынасын көрсет. Өтпелі аймақ Жартылай шеткі Шеткі аймақ Ортаңғы аймақ 7. Үшмүшелік үлгінің жартылай периферия бөлігіне қандай елдер жатады? аграрлық саласы басым елдер жаңа индустриялық елдер «Үлкен жетілікке» мүше елдер экономикасы дамыған елдер 8.Дұрыс жауапты тауып, сөйлемді толықтыр. Орталық елдері қазіргі таңда әлем шаруашылығының ірі орталықтарына айналып отыр. Бұл елдердің үлесіне әлемдік ЖІӨ-нің 55%-ы және әлемдік экспорттың ( жүктеу/скачать 0.87 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|