Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ-дың Ғылыми әдістемелік кеңесінің 2012 ж мәжілісінің

Бағдарлама «шифр-мамандық атауы» мамандығы бойынша Мемлекеттік жалпы білім беру стандартына сәйкес жасалған. Бағдарламаны құрастырушылар б.ғ.д., проф. Айдосова С.С., б.ғ.д.,проф. Мухитдинов Н.М., б.ғ.к., доц. қ.а. Инелова З.А.

Бағдарлама кафедра мәжілісінде қарастырылған ________________

2012 ж. ____ _________ № ___ Хаттама

Кафедра меңгерушісі__________________ Айдосова С.С.

Факультеттің әдістемелік бюросында мақұлданған ­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­

2012 ж. ____ _________ № ___ Хаттама

Әдістемелік бюро төрайымы__________________ Гончарова А.В.

Ғылыми кеңес мәжілісінде бекітілген

2012 ж. ____ _________ № ___ Хаттама

Ғылыми кеңес төрайымы,

Факультет деканы __________________ Шалахметова Т.М.

Ғалым хатшы __________________ Сраилова Г.Т.

МАЗМҰНЫ
1. Мамандық бойынша түсу емтиханының мақсаттары мен міндеттері

Докторлық бағдарлама «6Д061300-Геоботаника» мамандығы бойынша

Докторлық бағдарлама жер бетіндегі өсімдіктер әлемін зерттеу аумағында жұмыс жасау, өсімдіктер бірлестіктерінің жиынтығын (фитоценоздар), олардың құрамын, құрылымын, жердің барлық территориялары және акваториялары кеңістігіндегі және уақытындағы динамикасын, биологиялық жүйелерді шаруашылық және дәрігерлік мақсатта қолдану, табиғатты қорғау үшін.

«6Д061300 - Геоботаника» мамандығы бойынша докторантураға түсуге арналған бағдарлама биологиялық пәндер кешені бойынша кілттік және практикалық маңызы бар сұрақтармен қамтылған.

Мамандықтың мақсаты мен міндеттері «6Д061300-Геоботаника»

Геоботаниканың әртүрлі бағыттарында терең теориялық және практикалық тұрғыдан ботаникалық зерттеулерге байланысты (геоботаника, ауыл және орман шаруашылығы, қоршаған ортаны қорғау және т.б.) мемлекет және нарық, ғылым, практика және ұжымдардың педагогикалық қызметі талабына сәйкес,мамандық бойынша докторлар дайындау - мамандарды үлкен кәсіби дәрежеде қатынас жасай алатын, азаматтық позициясы бар, қазіргі заманғы ғылымдағы және өндірістегі ғылыми және практикалық проблемаларды шешуге қабілетті, жоғарғы оқу орындарында сабақ беруге, геоботаникалық зерттеу, табиғатты және қоршаған ортаны қорғауға байланысты ғылыми зерттеу және басқару қызметтерін табысты орындауға қабілетті, биология, химия, физика және математиканың қиысқан жерінде іргелі білімді және практикалық бейімділікті қамтамасыз етіп нақты даму заманында кәсіптік жинақылық көрсетуге кепілді.

Емтихан формасы – комбинациялы ауызша-жазбаша емтихан. Емтихан тапсырушылар емтихан билетінің сұрақтарының жауаптарын жауап парағына жазады, емтихан комиссиясына ауызша жауап береді. Апелляция кезінде жауап парағына жазылған жауаптар негізгі болып табылады.
2. PhD докторантураға түсуші тұлғалардың даярлық деңгейлеріне қойылатын талаптар

Докторантура білім беру бағдарламаларын меңгеруге тілек білдірушілердың алдыңғы білім деңгейі – магитстратура. Докторантуға азаматтарды қабылдау тәртібі жоғары оқу орнынан білім берудің кәсіби оқу бағдарламаларын жүзеге асыратын білім беру орының Типтік қабылдау ережелеріне сәйкес жүргізіледі. ЖМБС РК 7.10.028-2009 бойынша.

Пререквизиттер: ботаника, экология, психология, шет тілі.

1. 
   Фитоценоз биологиялық жүйе ретінде кейбір жүйелердің ерекшеліктері фитоценологиялық деңгей.
   
2. 
   Фитоценоз, биоценоз, биогеоценоз, экожүйе фациясы.
   

3. 
   Қоректену элементтерінің циклы. Фитоценозды талдаудың жүйелік әдісі.
   
4. 
   Фитоценоздың қалыптасуы және олардың компоненттерінің өзара байланысы. Экологиялық факторлардың классификациясы. Тірі организмдерге экологиялық факторлардың әсер етуінің жалпы заңдылықтары. Аут- және синэкологиялық оптимум, амплитуда және түр ареалы. Экологиялық факторлардың өзара байланысы.
   
5. 
   Фитоценоз қалыптасуының заңдылықтары. Өсімдіктердің бір-бірімен арақатынасының типтері (В.Н. Сукачев, В.С. Ипатов және Л.Н. Кирикова, Б.М. Миркин классификациялары). Конкуренция. Өсімдіктер қауымдарының қалыптасуындағы бәсекелестік арақатынасының рөлі.
   
6. 
   Фитоценоздағы өсімдіктердің өзара әсері. Аменсализм: бір жақты және өзара кері орта түзу, аллелопатия.
   
7. 
   Түрдің экологиялық және фитоценотикалық оптимумы.
   
8. 
   Өсімдіктер қауымдастығындағы өзара қарым-қатынасты зерттеу. Өсімдіктер арасындағы және олардың консорттарының өзара қатынасы. Өсімдіктерге және өсімдіктер қауымына фитофагтар мен паразиттердің әсері. Өсімдіктер арасындағы және олардың консорттарының мутуалистік өзара қатынасы. Өсімдіктер жабынының қалыптасуындағы өсімдіктер консорттарының рөлі.
   
9. 
   Ценопопуляциялар. Ценопопуляциялар тығыздығы, оны анықтаудың әдістері. Территория бойынша өсімдіктер особтарын орналастырудың варианттары. Ценопопуляциялар виталитеті (тіршіліктік), оны анықтаудың әдістері. Ценопопуляциялардың жастық құрылымы. Ценопопуляция құрамындағы шөптесін және ағаш өсімдіктерінің онтогенетикалық (немесе жастық) топтары. Онтогенетикалық құрамы бойынша ценопопуляция типтері. Ценопопуляцияның толықтығы және толық еместігі туралы түсінік.
   
10. 
    Фитоценоздың популяциялық (түрлік) толықтылығы, фитоценоздың сандық толықтылығы, ценопопуляцияның сандық қатынасы.
    
11. 
    Ценопопуляцияның жастық құрамы.
    
12. 
    Фитоценотиптер.
    
13. 
    Фитоценоздар құрылымы (синморфология).
    
14. 
    Фитоценоздың ярустылығы, мозайкалылығы. Фитоценоздың вертикальды құрылымы. Ярустардың түзілу себептері.
    
15. 
    Маусымдық алмасу кезеңінде фитоценоз құрылымының өзгеруі.
    
16. 
    Әртүрлі жылдық өзгергіштік.
    
17. 
    Фитоценоз құрылымының функционалдық элементтері. Синузиялар. Консорциялар. Фитоценоздардың синузиялы құрылымы. Синузияның классификациялануының принциптері мен әдістері. Фитоценоздардың горизонтальды құрылымы. Фитоценоздар қосылуының типтері. Өсімдіктердегі В.И. Василевич вариациялық моделі. Фитоценоздар мозаикалылығы, фитоценоздардың әртүрлі типтеріндегі олардың түзілу деңгейі мен себептері. Өсімдіктер жабынының комплекстілігі.Фитоценоздар арасындағы шекаралар. Экотондардың фитоценотикалық қасиеті.
    
18. 
    Континиум концепциясының мәні.
    
19. 
    Өсімдіктер қауымдастығы таралуының жетекші факторлары.
    
20. 
    Өсімдіктермен ортаның байланысын зерттеудің әдістемелік жолдары.
    
21. 
    Жеке түрлер - индикаторлар бойынша ортаның бағасы.
    
22. 
    Өсімдіктер ассоцияциялары – индикаторлары бойынша ортаның бағасы.
    
23. 
    Фитоценозды жіктеудегі индикаторлық топтар бойынша ортаның бағасы.
    
24. 
    Биогеоценология – биогеоценоздар туралы және олардың жердің биогеоценотикалық жабынындағы немесе биосферадағы жиынтығы туралы ғылым.
    
25. 
    Биогеоценология пәні және міндеттері, биогеоценоз туралы түсініктің даму тарихы.
    
26. 
    В.И. Вернадский бойынша геологиялық қабат және жер биосферасы.
    
27. 
    Биогеоценоздағы биогеоценотикалық жабын (Сукачев), эпигенема (Аболин), фитогеосфера (Лавренко) туралы түсінік.
    
28. 
    Биогеосфера, оның қасиеті және ерекшеліктері.
    
29. 
    Биогеоценоз биосфераның элементарлы ұяшығы.
    
30. 
    Биогеоценологиялық жүйені құрылымдық-функционалды ұйымдастыру және оның анализі.
    
31. 
    Құрлықтағы биогеоценоздарды құрушылардың қызметі мен құрылымы, олардың байланысу механизмі және жалпы жүйедегі әсер ету нәтижелері.
    
32. 
    Өсімдіктер биогеоценоз компоненті ретінде.
    
33. 
    Биогеоценоздағы биотаның автотрофты бөлігі.
    
34. 
    Фототрофтылар, олардың қызметтері мен ерекшеліктері.
    
35. 
    Жоғары сатыдағы өсімдіктер биогеоценоз компоненті ретінде.
    

1. 
   Экожүйелер ішіндегі биоценотикалық қатынастардың негізі. Биогеоценоздағы биотаның автотрофты бөлігі. Фототрофтар, олардың ерекшеліктері мен қызметі. Хемотрофтар, олардың ерекшеліктері мен қызметі. Жоғары сатыдағы өсімдіктер экожүйенің (биогеоценоздың) компоненті ретінде.
   
2. 
   Өсімдіктер, жануарлар және микроорганизмдер экожүйенің компоненттері. Өсімдіктер жабыны экожүйенің (биогеоценоздың) компоненті ретінде. Жануарлар дүниесі экожүйенің (биогеоценоздың) компоненті ретінде. Микроорганизмдер биогеоценотикалық жүйенің компоненті ретінде. Балдырлар, бактериялар, саңырауқұлақтар, қарапайымдылар және олардың экожүйедегі (биогеоценоздағы) рөлі.
   
3. 
   Атмосфера, гидросфера және литосфера экожүйенің компоненттері. Топырақ құрылық экожүйесінің (биогеоценоздың) компоненті ретінде. Биогеоценотикалық мақсатта топырақты зерттеудің негізгі міндеттері. Топырақта аэрациялық және жылу режимі жылжуының ерекшеліктері. Топырақтың экожүйенің басқа компоненттерімен өзара әсері.
   
4. 
   Биологиялық алуантүрлілікті сақтау мәселелері.
   
5. 
   Биологиялық алуантүрлілікті сақтауды зерттеу барысында мониторингті зерттеулерді жүргізу принциптері. Биоалуантүрліліктің қазіргі жағдайының экологиялық құны. Ерекше қорғалатын территориялар (ұлттық парктер, қорықтар, заказниктер, биорезерваттар) мен белгілі аймақтағы флораны инвентаризациялау. Сирек және жойылып бара жатқан түрлерді қорғау. Қазақстанның Қызыл кітаптары. Мәдени өсімдіктердің шығу орталықтарын қорғау. Биоалуантүрлілік және адам әрекеті.
   
6. 
   Биологиялық алуантүрлілікті балансты қолданудың ұлттық стратегиясы. Стратегияның мақсаты мен міндеттері. Биологиялық ресурстарды балансты қолдану. Биологиялық мониторинг жүйесін ұйымдастыру. Биологиялық алуантүрлілікті балансты қолдану мен сақтаудың ұлттық жоспары.
   
7. 
   Орман планетаның маңызды өсімдіктер ресурсы ретінде, оларды қорғау, тиімді пайдалану және қалпына келтіру шаралары, орманның өнімділігін арттыру.
   
8. 
   ҚР дендрофлорасы және орман ресурстары.
   
9. 
   Орманның шаруашылық топтары, оларды пайдалану.
   
10. 
    Далалық биоценоздардың ерекшеліктері.
    
11. 
    Шөлденуге қарсы күрес жүргізу бағдарламалары.
    
12. 
    Жайылым өнім беруші экожүйе.
    
13. 
    Қуаң зонаның жайылымын тиімді пайдалану.
    
14. 
    Шөлдің пайда болуы.
    
15. 
    Шөлді экожүйелердің тұрақтылығының нашар болу себептері.
    
16. 
    Әлемдегі әртүрлі елдерде шөлді фитоценоздарды тиімді пайдаланудың негізі.
    
17. 
    Таулы аймақтардағы өсімдіктерді, батпақтарды, шалғындарды тиімді пайдалану және қорғау, олардың биосфералық рөлі.
    
18. 
    Биоалуантүрлілік және қорғалатын территориялар.
    
19. 
    Биологиялық алуатүрлілік конвенциясы.
    
20. 
    ҚР биологиялық алуантүрлілікті сақтау заңдылықтарының негізі.
    
21. 
    Қазақстанның өсімдіктер жабынын тиімді пайдалану.
    
22. 
    Сирек және жоғалып кету қаупі бар түрлерді қорғау.
    
23. 
    Қазақстан флорасының ерекшеліктері, біршама бағалы түрлер.
    
24. 
    Мәдени өсімдіктердің шыққан орталығын қорғау.
    
25. 
    Жабайы пайдалы өсімдіктерді (тамақтық, дәрілік, техникалық) пайдалану және оларды мәдени жағдайға ендіру. Репатриация.
    
26. 
    Жануарлар биогеоценоз компоненті ретінде, микроорганизмдер биогеоценоз компоненті ретінде.
    
27. 
    Атмосфера құрылық биогеоценозының компоненті ретінде.
    
28. 
    Топырақ құрылық биогеоценозының компоненті ретінде.
    
29. 
    Әртүрлі биогеоценоздардың тұрақтылығы.
    
30. 
    Биогеоценоз динамикасы, биогеоценоз арасындағы байланыстар және олардың механизмі.
    
31. 
    Биогеоценотикалық жүйелерді жіктеу мәселелері.
    
32. 
    Шығу тегі бойынша биогеоценоздардың типтері.
    
33. 
    Жердің биогеоценотикалық алуантүрлілігі.
    
34. 
    Табиғи заказниктерді құрудың биогеоценотикалық негізі.
    
35. 
    Биогеоценоздың жеке компоненттерін тиімді пайдалану және қорғау мәселелері.
    
36. 
    2015 жылға дейін биосфералық және экологиялық зерттеудің даму болашағы.
    

1. 
   Баландин С.А., Абрамова Л.И., Березин Н. Общая ботаника с основами геоботаники. М., Академкнига. 2006.
   
2. 
   Лемеза Н.А., Джус М.А. Геоботаника. М. Изд-во Высшая школа, 2008. 258 с.
   
3. 
   Миркин Б.М., Наумова Л.Г., Соломеч А.И. Современная наука о растительности. Учебник. М. Лотос, 2001. 264.
   
4. 
   Быков Б.А. Геоботаника. Алма-Ата. Наука, 1978. 288.
   
5. 
   Работнов Г.А. Фитоценология . М. МГУ, 1992, 3-е. Издание 352с.
   
6. 
   Бигалиев А.Б. Проблемы окружающей среды и сохранения биологического разнообразия. Учебное пособие. Алматы. 2005.
   
7. 
   Серебрякова Т.И., Воронин Н.С., Еленевский А.Г., Бытычина Т.Б., Шорина Н.И., Савиных Н.П. Ботаника с основами фитоценологии, анатомии и морфологии растений. М., ИКУ «Академкнига», 2006. 544 с.
   
8. 
   Гиляров М.М. Популяционная экология М. МГУ, 1990.
   
9. 
   Красилов В.А. Охрана природы: принципы, проблемы, приоритеты. М. 1992.
   
10. 
    Национальная программа действий по борьбе с опустыниванием в Республике Казахстан. МЭПР, ЭНЕП, Алматы, 1997.
    
11. 
    Сохранение биоразнообразия Центральной Азии. Казахстан. Под Ред. Брагиной Т.М., Переладовой О.Б. Алматы, 1997.
    
12. 
    Степановских А.С. Общая экология, учебник для вузов М. ЮНИТИ. 2003, 510с.
    
13. 
    Мухитдинов Н.М. Биогеоценология негіздері. Оқу құралы. Алматы. Изд-во. «Қазақ Университеті». 2007. 140 б.
    
14. 
    Анапиев И.М. Курс лекции по «Общей экологии» (Электронный ресурс). Карагандинский Госуниверситет. 2008. 13 лекция.
    
15. 
    Погосян Г.П. Курс лекций по «Экологической биологии (электр. ресурсы) Карагандинский университет 2008. 25 лекция
    
16. 
    Атикеева Р.И. Курс лекции по биогеоценологии (электрон ресурс) Карагандинский Госуниверситет 2009. 15 лекция.
    
17. 
    Погосян Г.П. Курс лекции по дисциплине «Экология и устойчивое развитие» (Элект ресурс) Карагандинский Госуниверситет 2009. 15 лекция.
    

1.Миркин Б.М., Наумов Л.Г. Экология. Учебное пособие. УФА. Восточный университет, 2004. 308 с.

2.Ипатов В.С., Лирин Д.М. Описания фитоценоза. Методические рекомендации. СПб. 2008. 71 с.

3.Миркин Б.М., Розенберг Г.С. Фитоценология: принципы и методы. Изд-во «Наука». Москва. 1978. 212 с.

4.Емельянов Л.Г., Огурева Г.Н. Биогеографическое картографирование. Учебное пособие. М. 2006. 132 с.

5.Миркин Б.М., Наумов Л.Г. Основы общей экологии. Учебное пособие, 2005. 263 с.

6. 
   Гиляров М.М. Популяционная экология М. МГУ, 1990.
   
7. 
   Одум Ю. Экология. М. 1986.
   
8. 
   Дылис Н.В. Основы биогеоценологии. М. 1978.
   
9. 
   Биосфера. М.1972.
   
10. 
    Камшилов М.М. Эволюция биосферы. М. 1974.
    
11. 
    Национальная программа действий по борьбе с опустыниванием в Республике Казахстан. МЭПР, ЭНЕП, Алматы, 1997.
    
12. 
    Ипатов В.С., Мирин Д.М. Описания фитоценоза. Методические рекомендации. СПб. 2008. 71 с.
    
13. 
    Пономарева И.И. Экология растений с основами биогеоценологии. М., Просвещение, 1978. 207 с.
    
14. 
    Салтыков А.В. Биоэкология. Учебное пособие. Ульяновск, 2000.
    
15. 
    Шилов И.А. Экология. М. Высшая школа. 2003. 512 с.