«Әлемдік қауымдастықТАҒЫ Қазақстан республикасы»

1 Глоссарий

2 Дәрістер тақырыбы

3 Практикалық сабақтар

4 Студенттердің өздік жұмыстары

1. 
   Глоссарий
   

1. Аридтік аймақ- ауа райы құрғақ аймақ.

2. Гоминид- адамның арға ата-бабалары.

3. Плиоцен- өтпелі кезең.

4. Палеолит- ерте тас дәуірі

5. Мезолит- орта тас дәуірі.

6. Неолит- жаңа тас дәуірі.

7. Матриархат- аналық рулық қауым.

8. Патриархат – аталық рулық қауым.

9. Тұрақ-ежелгі адамдар мекені.

10. Археология- (архео-көне, ежелгі;логос-оқимын) .

11. Этнография-(этнос-халық, логос- оқимын)

12. миф-аңыз,ертегі.

13. Методология- зерттеу әдістерінің жиынтығы.

14. Шежіре- төтенше маңызды жазба дерек.

15. Руналық- ежелгі түркі жазуы.

16. Шаньюй- ғұндар көсемі, ханы.

17. Он оқ будун- 10 тайпа одағы.

18. Түркі- «төркін», «әскери ақсүйек».

19. Этногенез- халықтың шығу тегі.

20. Қаған- ең жоғарғы әскери лауазым, хан, тек.

21. Эфталиттер- ақ ғұндар.

22. Половецтер- қыпшақ тайпалары.

23. Протогород- үлкен, қала тектес қоныстар.

24. «Шад» - түмен (10 000 адам) басы.

25. Вассал- біреуге бағынышты, тәуелді.

26. Моңғол империясы- Шыңғыс хан және мұрагерлері құрған мемлекет.

27. Тархан- ақсүйектерге берілетін әскери лауазым.

28. Ұлыс бектері- тарханнан төмендеу билік иесі.

29. Қараша бектер- қара сүйектен шыққан билеуші.

30. «Яссы» (Жасақ)-заңдар жинағы.

31. Тамға-ерекшелік белгісі, таңба.

32. Құл- ешқандай құқы жоқ, басыбайлы адам.

33. Кесене-архитектуралық құрылыс, мазар.

34. «Диуани хикмет» (Даналық кітабы) – Қожа Ахмет Яссауидың кітабы.

35. Тарихнама- шежіре, ауызша және жазбаша естелік.

36. Әз, Әз Жәнібек, Әз Тәуке- әділ билік жүргізген ел басыларына айтылатын билік сөзі.

37. «Қасым ханның қасқа жолы» - Қасым хан кезіндегі мемлекеттік құқықтың негізін реформалау үлгісі.

38. «Жеті Жарғы»- Әз Тәукенің билік және заң қағидалары.

39. «Қазақтардың алтын ғасыры»- Тәуке хан билік құрған жылдар.

40. «Жоңғар» - батыс-моңғол тайпалары, «сол қол » деген ұғымды білдіреді.

41. «Ойрат» - төрт тайпа одағы деген ұғым.

42. «Қоңтайшы»- Жоңғар билеушісі.

43. «Ақтабан шұбырынды»- 1723 немесе Жоңғар шапшылығының нәтижесінде қазақтардың босуы.

44. Торғауыттар- еділ бойы қалмақтары.

45. Бодандық- өз еркімен бағыну, бой ұсыну.

46. Рухани мәдениет- адамның ақыл-ойының, санасының өсуі.

47. Материалдық мәдениет- заттай мәдениет.

48. Елші-бір елдің өкілі, дипломат.

49. Төре, қожа- жоғарғы діни қабаттың өкілдері.

50. төлеңгіт- төрелерге қызмет етуші әлеуметтік топ.

51. Сұлтан- ақсүйек, Шыңғыс хан ұрпағы.

52. рулық одақ- «Ата балалары» , біріккен тарихи топ.

53. Тайпа- біріккен бірнеше рулық одақ.

54. шариғат- мұсылмандардың діни заң-қағидалары.

55. Жырау- философиялық толғау- өлең шығаратын халық әдебиет өкілі.

56. Би- шешен, халық мойындаған ру-жүз, мемлекет қайраткері.

57. Отар- бір елді екінші бір үлкен елдің күшпен немесе саяси әдіспен жаулап алуы.

58. Зекет, харадж- алым-салық түрлері.

59. Ұлт-азаттық қозғалысы- белгілі бір ұлтты, халықты азат ету жолындағы күрес.

60. Блокада- әскери қысым, қоршау.

61. Уақытша ереже- 1867-1868 жылдардағы реформа.

62. Облыс- 5-8 уезден тұрды (19-ғасыр)

63. Уезд- 5-8 болыстан тұрды (19-ғасыр)

64. болыс- 8-15 ауылдан тұрды (19-ғасыр)

65. адай көтерілісі- 1870 жылы Кіші жүз қазақтарының қозғалысы.

66. «алаш» партиясы- 1917 ж жілдеде Орынборда құрылды.

67. I. Дүниежүзілк соғыс- 1914-1918ж соғыс.

68. Азамат соғысы- 1918-1920 ж соғыс.

69. Автономия- жеке билеу құқығы бар мемлекет.

70. Федерация- бір мүдделі бірнеше мемлекеттер одағы.

71. Қазақ АКСР- Автономиялық Кеңестік Социалистік Республикасы.

72. Индустрияландыру- ауыр өнеркәсіп саласын дамыту.

73. Күштеп ұжымдастыру- 1929 ж басталған саяси-экономикалық науқан.

74. «Кіші Қазан» идеясы- Ф. Голощекиннің Қазақстанда Кеңес өкіметін орнату саясаты.

75. Репрессия- жазықсыз жазалау, қудалау шаралары.

76. Ұлы Отан соғысы- 1941-1945 ж арасындағы соғыс.

77. тың игеру- жоспарсыз егіс көлемін ұлғайту (1954)

76. АЛЖИР, КарЛАГ, ГУЛАГ- жазалау орындарының қысқарған атауы.

77. «Жылымық жылдар»- 1953-1964 жылдар аралығындағы Н.С. Хрущевтік кезең.

78. Тоқырау жылдары- 1970-1980жж. саяси-экономикалық, әлеуметтік дағдарыс.

79. Қайта құру – 1985ж. КСРО басшысы М.Горбагевтың саясаты.

80. Желтоқсан оқиғасы - 1986ж. жастар, студенттер қозғалысы.

81. Егемендік туралы декларация – 1990ж. 25- қазандағы Қазақ КСР-нің тәуелсіздігі туралы құжат.

82. Мемлекеттік рәміздер – ту, елтаңба, әнұран.

83. Конституция – Ата заң, мемлекеттің негізгі заңы.

84. Парламент – Заңдар шығарушы өкімет органы.

85. Сенат- Жоғарғы палата.

86. Мәжіліс – Төменгі палата.

87. Үкімет – Министрлер кабинеті.

88. «Қазақстан-2030» - Қазақстан Республикасының 2030жылға дейінгі даму бағдарламасы.

89. Президент – Қазақстан Республикасы Конституциясы бойынша ең жоғарғы мемлекеттік лауазым.

90. Жолдау – Қазақстан Республикасы президетінің жыл сайынгы

халыққа беретін қортынды есебі, құжат.

2. 
   Қысқаша дәрістер
   

КПСС Орталық Комитетінің сәуір

1985 ж. Плениум

2. Демократия мен жариялылық

3. Қайта құрудың мәні

80-жылдардың басында КСРО экономикалык, әлеуметтік, саяси дағдарыс алдында тұрды. Әкімшіл-әміршіл жүйе казіргі заманның нақты жағдайына жауап бере алмайтын еді. Қоғамның барлык жақтарын, оның экономикалық негіздерін, әлеуметтік өмірді, саяси құрылымды, рухани саланы жаңарту қажеттілігі сезілді.

Жеделдету бағыты.

• 1982 жылты 10 караша — Л.И.Брежнев қайтыс болды.

Партия мен үкімет басшылыгына Ю.В.Андропов келді. Ол 80-жылдардың басындағы елде калыптасқан жағдайдың күрделілігін түсіне білді:

• 
  Өкіметтін жоғары эшелонында жүйелі түрде тортіп орнатуды бастады.
  
• 
  Өндірісте реттілік пен тортіпті жолға коюды колға алды.
  

• 
  1984 жылғы акпан - Ю.В.Андропов қайтыс болды. Саяси басшылық КОКП Орталык Комитетінің Бас хатшылығына
  К.У.Черненконы сайлады.
  
• 
  1984 жылғы ақпан — 1985 жылғы наурыз аралығы тоқырау кезеңінің нашар дәстүрлерінің қайта тууымен сипатталады:
  

• 
  Молотовтың партиялылығын қалпына келтірді.
  
• 
  КОКП ОК-нің ғылыми-техникалык, саясат жөніндегі пленумы өткізілмеді. (1984 ж.).
  
• 
  Елді күйзеліске ұшырататын, орасан зор қаржыларды мағынасыз жұтатын гидромелиорациялық жұмыстарды жалғастыруға рұқсат берілді.
  

КОКП Орталық Комитетінің Бас хатшысы қызметіне М.С.Горбачев сайланды.

1985 жылғы сәуір Пленумы әлеуметтік-экономикалык дамытуды жеделдету бағыты.

• 
  Жеделдету бағыты концепциясыз, анық жүргізілді.
  
• 
  Әлеуметтік және экономикалық дағдарысты мемлекеттік жүйені қайта
  құру арқылы емес, жекелеген шаралардың көмегімен, идеялық-саяси
  тәрбиені күшейту арқылы жоюға болады деп есептеді.
  
• 
  Жеделдету бағытының сәтсіздікке ұшырауының негізгі айыптылары
  жекелеген басшылар деп жарияланды.
  
• 
  Мәскеуде - В.В.Гришин; Ленинградта- Г.В.Романов; Қазақстанда - Д.Қонаев; Әзірбайжанда — Г.Алиев.
  

• 
  Жүзім шабындықтары оталып, ішімдіксіз аймақтар жарияланды.
  
• 
  Кафелер жабылып, ресторандар өзгертілді.
  
• 
  Жеке адамдарға өз өнімдерін өсіріп, базарда сатуға рұқсат берілмеді.
  

• 
  Самогон қайнату күшейді. Спиртті ішімдіктерге алыпсатарлық өсті.
  
• 
  Нашақорлық үдеді. Тұрмыстық маскүнемдік артты.
  

Қайта кұру бағытының қарама-қайшылығы.

• 1987 жылғы қаңтар - КОКП ОК-нің Пленумында «Қайта құру және партияның кадр саясаты туралы мәселе талқыланды. Кемшіліктері:

• 
  Дағдарыстың нақты себептерін көрсете алмады.
  
• 
  Жаппай өзгерістердің символына айналып, сөз жүзінде ғана салтанат құрды.
  

• 
  Тауар-ақша қатынастарының ролі айқындалды.
  
• 
  Мемлекеттік кәсіпорындар дербес тауар өндірушілер ретінде қарастырылды.
  
• 
  Шаруашылықты жүргізудің экономикалық әдістерін меңгеруге
  көшуге негіз жасалды.
  
• 
  Ұзақ мерзімді жоспарлау орнына мемлекеттік тапсырыстар жүйесі енгізілді.
  Алайда бұл шаралар іске асырылмады. Қоғамның саяси құрылымдарын жаңартпайынша, шаруашылықты жүргізудің жаңа әдістері нәтиже бермейтіндігі айқын болды. Халық шаруашылыгындағы жағдай ауырлай түсті. Дүкен сорелерінен күнделікті тұтынатын тауарлар жоғала бастады, азық-түлік түрлері нашарлады.
  

• 
  Тарих «ақтандақтары» жаңа тұрғыдан қаралды.
  
• 
  Сталинизм қылмысты құбылыс деп бағаланды.
  

• 
  1987 жылғы қазан - КОКП ОК-нің Пленумында Мәскеу қалалық партия комитетінің бірінші хатшысы Б.Н.Ельцин қайта құру барысына, реформа баяулығына наразылық білдірді. Алайда оның сөзі «қайта
  құрудың ту сыртынан тиген соққы» деп қабылданып, баспасөзде жарияланбады.
  Б.Ельциннің сөзі толық көлемде 1988 жылдың көктемінде ғана жарық көрді.
  
• 
  1988 жылғы маусым - КОКП-ның XIX Бүкілодақтық конференциясында қоғамның әлеуметтік-экономикалық жүйесіне талдау жасалды.
  

• 
  Саяси жүйеге реформа жүргізбейінше әлеуметтік-экономикалық
  

• 
  Демократияландыру мен жариялылық.
  
• 
  Төрешілдікке қарсы күрес.
  
• 
  Халықтық реформа жүргізу.
  
• 
  Әлеуметтік әділеттілік ұстанымдарын жүзеге асыру.
  

Әміршіл-төрешіл жүйенің жоспарлауындағы және өндіргіш күштерді орналастырудағы жіберген кемшіліктері мен қайшылықтарының нәтижесі тоқырау құбылыстарын туғызды. Ол кемшіліктер мен қайшылықтар:

• 
  Жоспарлау және жаңа кен орындарын игеру кезінде республикам мүддесі есепке алынбады.
  
• 
  Ведомстволар меншігіне түскен табыстардан республикаға болмашы ғана бөлігі беріліп, жергілікті халыққа ештеңе тимеді.
  

• 
  Халыққа қажетті тауарлардың 60%-на жуығы шеттен тасымалданды.
  
• 
  Ғылым мен ағарту саласын қаржыландырудың «қалдықты» ұстанымы
  

• 
  Барлық ғылымдар ресми саясаттың елгезек «қызметшілеріне»
  

• 
  Мәдениет ұлттық тамырларынан қол үзіп, өзіндік ерекшеліктерінен
  

• 
  Қазақ тілі қоғамдық орындарда қызмет етуден қалып, тек тұрмыстық тілге
  айналды. Нәтижесінде 1954-1986 жылдар аралығында 600-ден астам қазақ тілінде оқытатын мектептер жабылды. Маңызды саяси шешімдер Мәскеуде қабылданып, ұлттық республикаларға директива ретінде жіберіліп отырды. Жоғары жақтан келіспеушілік немесе қарсылық «партиялық тәртіпті бұзу» немесе «ұлтшылдық» деп бағаланып, қатал жазаланды.
  
• 
  Қазақстан басшыларының көз алдында Арал құрғап, Семей полигонында үздіксіз жарылыстар болып жатты.
  
• 
  Қазақ тілінің қолданылу аясы тарыла түсті.
  
• 
  Парақорлық, маскүнемдік, адамдардың әлеуметтік немқұрайлылығы күшейді.
  

Республика басшысы, дарынды қайраткер Д.А.Қонаевтың (1986 ж.) өзі де әміршіл-әкімшіл жүйенің окілі ғана болып қалды. Оған КОКП Орталық Комитеті Саяси Бюросының мүшесі, үш морте Социалистік Еңбек Ері ретінде өзіндік табынушылық қалыптасты. Д.А.Қонаевтің тағдыры Кремльде шешілді.

• 1986 16 желтоксан – Қазақстан Компартиясы Орталық Комитетінің V пленумында (18 минуттық) ұйымдастыру мәселесі қаралды. Шешімі:

• 
  КОКП Орталық Комитетінің хатшысы Г.П.Разумовский ұсынысымен
  

• 
  ҚазақстанҮкіметінің басшылығына КОКП-ның Ульяновск облыстық
  комитетінің бірінші хатшысы болып істеген Г.В.Колбин тағайындалды.
  Қоғамда жарияланған мақсаттар мен нақты өмір арасындағы күрделі қайшылық нәтижесі 1986 жылғы Алматыдағы желтоқсан оқиғаларына әкеп тіреді.
  

• Орталықтық өктемдік әрекеттері мен қайта құру жариялаған демократиялық ұстанымдар арасындағы қарама- қайшылықтар.

Шеру бейбіт және саяси сипатта болды. Басқа халықтарға қарсылық және мемлекеттік құрылысты жою үндеулері болған жоқ. Әміршіл басшылық саяси наразылықты өкімет билігіне тонген қатер деп бағалап, Алматы гарнизонын жауынгерлік дайындыққа келтірді. КОКП Ішкі істер министрі А.В.Власов еліміздің 8 қаласынан Алматыға Ішкі істер министрлігі әскерлерінің арнайы болімдерін жіберуге шешім қабылдап, заң бұзушылыққа жол берді. Шеруді тарату кезінде сойылдар, саперлік күректер, үйретілген иттер, су шашатын машиналар пайдаланылды. Партия комитеттері мен өкімет тарапынан бақылаусыздыққа жол берілді:

• 8,5 мыңнан астам адам ұсталып, қаланың сыртына әкетілді.

• 
  99 адам айыпталып, бас бостандығынан айрылды (46-сы кейін ақталды). 2 адамату жазасына кесілді, 83 адам - 1,5 жылдан 15 жылға дейін бас
  бостандығынан айрылды.
  
• 
  52 адам партия қатарынан шығарылды.
  
• 
  787 адам комсомол қатарынан шығарылды.
  
• 
  1138 адам комсомолдық сөгіс алды.
  
• 
  Жоғары оқу орындарының 12 ректоры қызметінен алынды.
  
• 
  271 студент оқудан шығарылды.
  
• 
  Ішкі істер министрлігінен 1200 адам, денсаулық сақтау және көлік
  министрліктерінен 309 адам жұмыстан шығарылды.
  

1. 
   Кеңестік мемлекеттің құлауы: себебі және салдары.
   
2. 
   Егемен мемлекет құрудың алғышарты.
   
3. 
   Қазақстан республикасы- тәуелсіз мемлекет.
   

ев, 3. К. Камалиденов, О. С. Мирошхин, М. С. Меңдібаев

Алаңда болып жатқан жағдай, республика басшылары-ның, соның ішінде Г. В. Колбиннің ойында қазақ жастары-ның арасында елдегі социалистік құрылысқа қарсы астыр-тын әрекет, ұлтшыл ұйым бар деген пайымдау мен арам пиғылды туғызды. Бірақ ондай ұйымның бар-жоқтығы кейін канша тексерсе де анықталмады. Алаңда жиналған халық пен милиция және әскерлер арасында қақтығысулар жүрді. Ереуілге қатысушылар таспен, таяқпен қаруланып жазалаушыларға қарсылық көрсетті. Олар жастарға мүздай су ша-шып, алаңнан қуу үшін алаңға әкелінген бірнеше өрт сөндіргіш машиналарды өртеп жіберді. Қақтығысудың ба-рысында Е. Сыпатаев және С. Савицкий деген азаматтар қаза тапты. Осыған байланысты үкімет органдары алаңға шығушыларға қарсы күш қолдана бастады. Алматыға ба-сқа жерлерден арнайы әскери болімдер әкелінді.

1987 жылғы шілдеде КОКП Орталық Комитеті "Қазақ республикалық партия үйымдарының еңбекшілерге интер-националдық және патриоттық тәрбие беру жүмысы туралы" арнайы қаулы қабылдады. Онда 1986 жылғы Желтоқсан оқиғасы Қазақстандағы үлтшылдықтың көрінісі деп ба-ғаланды. Бірақ кейіннен бүл шешім қате деп табылды. Өйткені қазақ халқы ешуақытта үлтшыл болып корінген емес еді.

Қазақ жастарының 1986 жылғы желтоқсандағы шеруінің түрі үлттық болғанымен үлтшылдық емес еді. Ол басқа халықтарға, соның ішінде орыс халқына қарсы бағыттал-маған болатын. Шеру саяси сипаттағы бейбіт демонстра-ция еді, мемлекеттік қүрылысты қүлатуға шақырған жоқ-ты. Бірақ республиканың және орталықтың партиялық-бю-рократиялық қүрылымы тарапынан ол экстремистік пиғыл-дағы үлтшыл жастар тобының бүлігі деп бағаланды. Жүйе оны "Қазақ үлтшылдығы" деп айыптауға дейін барды.

Осыған байланысты 1987 жылғы 14 наурызда өткен Қазақстан Компартиясы Орталық Комитеті Пленумының шешіміне сәйкес партия үйымдарында тазалау басталды. Атап айтқанда, өздерінің жіберген қателіктерін ашык мойындау, номенклатуралық жетекші қызметкерлерге мінездеме беруді жаңарту, бастауыш партия үйымдарында жеке _коммунистердің, ал жетскші қызметкерлердің өз қызмет орындарында, түратын жерлердс есептері тыңдалды. Есеп беру барысында, тек 1987 жылы облыстық партия коми-теттерінде істейтін жауапты қызметкерлердің 28 пайызы, ал қалалық және аудандық партия комитеттерінің әрбір үшінші қызметкері жүмыстан босатылды. Олардың әрбір оныншысы қызметте жіберілгеп кемшіліктері үшін деген мінездемемен орнынан алынды. Мүндай тазарту жүмыста-ры сондай-ақ кеңес, кәсіподак, комсомол органдарында да кеңінен жүргізілді.

Желтоқсан оқиғасы бойьшша тергеу барысьшда 99 адам сотталды, 264 адам жоғары оқу орындарынан, 758 адам комсомолдан шығарылды. 1164 БЛКЖО мүшесіне, 210 партия мүшесіне әр түрлі жаза берілді, 52 адам КОКП қата-рынан шығарылды. Ішкі істер мииистрлігінен 1200 адам, Денсаулық сақтау жәис Колік мииистрліктсрінен 309 адам жүмыстан босатылды, жоғары оку орындарының 12 ректо-ры қызметінен алынды.

Жергілікті кадрларды қуғыпға салған Г. В. Колбин Ор-талық партия Комитеті бюро мүшслсрінің пікірімен санаспады, олардың талаптарын қабылдамады, мәселелерді көп жағдайда өз еркімен шсшті. 1989 жылы наурыз айында Г. В. Колбин Халықтық бақылау комитетініц төрағасы болып тағайындалып Мәскеуге кетті. Оның орнына сол жылғы шілдеде Қазақстан Компартиясы Орталық Комитетінің бірінші хатшысы болып Н. Ә. Назарбаев сайланды.

Мәселені әрі қарай тексеру үшін Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесі жанынан арнайы қүрылған, Мүхтар Шаханов баста-ған комиссия егжей-тегжейлі тексерді. Оның барысында, Қазіргі кезеңнің талабымен қарағанда, алғаш рет демокра-тия және жариялылық жағдайындағы халықтың еркіндік үшін көтерген талабы мен ескі партиялық ойлау арасын-Дағы қақтығыстың болғандығы ашып корсетілді.

Бір ерекше айтып кететін жәйт, қайта қүру жағдайында бүқаралық хабарлама оргапдары слдегі, соның ішінде Қазақстанда болып жатқан жағдайларды, өзгерістерді ешқандай бүкпесіз ашық жариялап отырды.

Кеңестер Одағыньщ қүлауының саяси себептері туралы айтқанда, ондағы саяси-идеологиялық бірлік пен біртүтас-тық сол сексенінші жылдардың соцы мен тоқсаныншы жыл-дардыц басында-ақ козден ғайып болғанын ерекше атап көрсеткен жөи. Бүл кезде бүрынғы Кеңес Одағы елдерінде бүрын болмаған үлт толқулары күшейді. Ең қауіптісі - олар таза ұлттык сипат ала бастады. Сумгаиттегі, Таулы Кара-бахтағы, Вильнюстегі, Ферғанадағы оқиғалар үлттық мәселелерді шешудің ешқандай бағыт-бағдары жоқтығын анық-тады. Кеңестік кезеңде қабылданған мәлімдемелер, түжырмнамалар, бағдарламалар ұлтаралық қатынастар мен оны шешудің жолдарын нақты көрсетіп бере алмады. Ел басында отырған басшылар ұлт мәселесінің байыбын терең түсінбеді, оныц теориялық базасы жасалмады. Ақыр соңында үлтаралық қайшылықтар тартысқа, ал тартыс қантөгіске әкеліп тіреді. Бүған мысал ретінде Қазақстанда болғ-ан 1986 жылғы Желтоқсан оқиғасын айтуға болады.

Сондықтан бірқатар үлт республикалары Одақтан белініп шығу, өздерінің егеменді мемлекет болуы женіндегі талаптарын қойды. Міне, осының нәтижесінде 1988 жылдың Қараша - 1989 жылдың мамыр айлары аралығында Балтық жағалауындағы Эстония, Литва, Латвия республикалары ^ездерініц егемендігі туралы алғашқы қүжаттарын кабыл-Дады. Сейтіп, олар КСРО қүрамынан шығып, жеке тәу-^елсіз мемлекетке айналды. Осыдан кейін, көп кешікпей-ақ, яғни 1989-1990 жылдары егемендік туралы Декларацияны КСРО-ның басқа республикалары да қабылдады. Сөйтіп, 74 жыл боііы өмір сүрген республикалар Одағы ыдырады.

1992 ж. 4-маусымда ҚР-сын мемлеекттік туы, елтаңбасы, әнұраны бекітілді. Мемлекеттік символдардың тарихтың, мәдениетті бейнесі болып табылады, олар еліміздің қайталанбас өзіндігін паш етеді және оның азаматтарының сана сезімін білдіру еді.ҚР-ның мемлекеттік туы, авторы Ниязбеков Ш., мемлекеттік елтаңба, авторлары Мәлібеков Ж., Уәлиханов Ш., мемлекеттік әнұранның авторлары Нәжімедденов Ж., Назарбаев Н.

1997 ж. еліміздің президентінің Қазақстан халқына «Қазақстан - 2030» бүкіл қазақстандықтардың гүлденуі, қауіпсіздігі және игілік жағдайының жақсаруы Үндеуі жарияланды.Онда ұлттық қаіпсіздік, ішкі саяси тұрақтылық пен қоғамды жұмылдыру, экономикалық өрлеу, әлеуметтік даму стратегиясы, инфрақұрылым, транспорт және байланыс, энергетикалық ресурстар, кәсіби Үкімет мәселелерінің даму жайы қарастырылады.