Әлеуметтік- гуманитарлық ғылымдар ғылыми-зерттеу институты
жүктеу/скачать 1.64 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Абай адам бойындағы өзгеше бір қасиеттерді ғылым-біліммен байланыстырады. «Білім-ғылым үйренбекке талап қылушыларға әуелі білмек керек...» талаптың өзіндік шарттары бар.
- Бірінші шарт
| Екіншісі: «Намысқор келеді екен. Аты аталып, аруақ шақырылған жерде, ағайынға өкпе,
араздыққа қарамайды екен. Жанын салысады екен. «Өзіне ар тұтқан, жатты зор тұтады екен» - деп, «аз араздықты қуған көп пайдасын кетірер», деп «ағайынның азары болса да безері болмайды» - деп; «алтау ала болса, ауыздағы кетеді, төртеу түгел болса, төбедегі келеді», десіп, «жол қуған қазынаға жолығар, дау қуған пәлеге жолығар» деседі». «Кәнеки осы екі мінез қайда? Бұлар да арлылық, намыстылық, табандылықтан келеді. Бұлардан айрылдық. Ендігілердің достығы бейіл емес, алдау. Дұшпандығы кейіс емес, не күндестік, не тыныш отыра алмағандық»- деп, Абай өзі өмір сүрген заманын осылайша сынайды, жақсысын саралап көрсетуге тырысады. Кейінгі ұрпағына ол заман жайында ой толғап, керегін таңдап ал деп уағыз айтады. Халқымыздың «қойшы көп болса, қой арам өледі», «көп қосшыға, бір басшы», деген нақыл сөздерімен ұлы ақынның ойы тоғысып жатыр. Ол басшының өз жұртының қамын ойлап, намысын қолдап, ақылмен ел билеуін меңзейді. Заманына қарай адамы, деп қай заман болмасын ел басшыларының арлылық пен табандылықты ту етіп, күндестіктен арылғанда ғана әділ басшы бола алатындығына тоқталады. Абай адам бойындағы өзгеше бір қасиеттерді ғылым-біліммен байланыстырады. «Білім-ғылым үйренбекке талап қылушыларға әуелі білмек керек...» талаптың өзіндік шарттары бар. Абай шарттарының қысқаша мазмұны мынандай: Бірінші шарт: Білім ғылымды ізденуге күнделікті ұсақ іске жарата қою үшін, немесе біреуден артылу үшін, ерекшеленіп мақтану үшін іздену болмау керек. Ғылымға алдымен берік ынта-ынтықтық, білмегенді біле беруге құмарлық, махаббат керек. Білмегеніңді білген сайын сол құмарлық арта бермек. «Адамның көңілі шын мейірленсе, білім ғылымның өзі де адамға мейірленіп, тезірек қолға түседі. Шала мейір шала байқалады»,-дейді [4,76]. Абай бұл жерде адам бойындағы білімге деген сезімнің тазалықпен, адалдықпен, адамдық қасиетпен ұштасып жатуын айтып отыр. Өміріңнің ізгіленуі-ол ғылым іздеу. Білім мен ғылымның тереңіне бойлап, білмегеніңді білу, ғылым алдында ар ожданыңды жоғалтпау, ол жолда аянбай еңбек ету керектігін Абай да өз еңбектерінде терең талдаған. Біздің сөз қозғап отырған тақырыбымызда ұлттық тұлға бойындағы қасиеттің бірі-білімділік, ғылым меңгеру десек, шын ғылымды сүйетін адам ғана оның бақытына кенеле алады. Ол жолда көз майын таусып еткен еңбектің ғана жемісін көреді деп, ойымызды Абай ойымен толықтыра түскіміз келеді. Абайдың пайымдауынша, білім-ғылымның екінші шарты: Ғылымнан ақиқат табу мақсатын қою. Таластан пікір ашылады, шындық ашылады, көңіл бекиді. Бірақ, таласта өзімдікі ғана дұрыс деп қатып қалу жарамайды. Ондай өз пікірін ғана іске асыруды мақсат етіп қоюдың түбінен менмендік, өзімшілдік пайда болады. Оның ақырынан адамдыққа да, ғылымға да зиян келеді дегенді айтады. жүктеу/скачать 1.64 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|