Факультеттің оқу-әдістемелік кеңесінің төрағасы
жүктеу/скачать 0.72 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Сапаны басқарудың халықаралық тәжірибесі
| Өнім сапасын басқарудың жиынтық жүйесі (ӨСБЖЖ) – бұл шығару –кәсіпорындарда сапаны басқарудың ұйымдық-технологиялық негізі болып кәсіпорынның негізгі стандарттары қызмет ететін өнім сапасын басқару жүйесі.
Өнім сапасын басқару процесінде ӨСБЖЖ келесі арнайы функциялардың жүзеге асырылуы қаралған: өнім сапасын және техникалық жағдайлар қажеттіліктерін болжау; өнім сапасын жоғарлатуды жоспарлау; өнім сапасына деген талаптарды нормалау; өнімді аттестаттау; жаңа өнімді өндіріске қоюды және шығаруды ұйымдастыру; өнім сапасын техникалық қамтамасыз етуді ұйымдастыру; өнім сапасын метрологиялық қамтамасыз етуді ұйымдастыру; өнім сапасын басқару аймағында кадрларды арнайы дайындау және оқыту; өнімді шығаруда және сынауда сапаны басқару, т.с.с. 1988 жылдан бастап (ИСО 9000 сериялы стандарты шыққаннан кейін) кәсіпорындар өзінің ӨСБЖЖ халықаралық стандарттармен үйлестіру мақсатымен құрды және оны осы стандарттар талаптарының деңгейіне жеткізді. ӨСБЖЖ жетілдіру бойынша жұмыстар қазіргі күнде де дамуда. 3 Халықаралық фирмалардың өнімнің сапасын басқару аумағындағы жұмыстың негізі - өнімнің сапасын басқаруда, оны өңдеу және сапаны басқаруға әртүрлі әдістерді қолданудағы нақты көрсетілген жүйе болып табылады. Өнім сапасындағы ғылымның дамуын 3 негізгі бөлікке бөлуге болады: 1 Өткен ғасырдың 30 жылдарында «сапаның статистикалық бақылау» ұғымы пайда болды. Статистикалық әдістер үлкен өнеркәсіптерде қолданылады. 2 50 жылдары «Сапаны кешенді басқару» пайда болып, онда заттың сапасы барлық бөліктерінде қарастырылды, яғни тұтынушының қажеттіліктерінде жобалауда, эксплуатациялық дайындауда «Сапаны бақылау» ұғымынан басқа «Сапаны қамтамасыз ету» ұғымы пайда болды. 3 70 жылдары ғылымның жаңа саласы – жүйелі техника пайда болды. Жүйелі техника – техниканың бір бөлігі. Ол жүйені жобалау және құру кезіндегі ғылымдық білімнің қолдануымен байланысты, яғни өзара байланысты кешендер, адамдар мен құралдарды біріктіретін, қойған мақсатына жету үшін қолданылады. «Жүйелі техниканың» пайда болуы жаңа ұғымның, яғни сапаны бақылау ұғымымен байланысты. АҚШ заттың сапасын басқару идеологиясы ғалымдардың жұмыстарында орын алды. Ең атақтылары: Джуран, доктор Деминг, Фейгенбаум. Доктор Джуранның есептеуінше заттың сапасының 15 % жетіспеуі жұмысқа байланысты, ал қалған 85 % ұйымның жетіспеуінен. Доктор Деминг 14 постулатты зерттеді, оларды зертеу өнімнің сапасы бойынша жоғары дәрежеге жету үшін қажет. Жапонияда сапаны басқару – келесідей ерекшеліктермен мінезделеді: 1 Фирма жұмысшының барлығының қатысуы; 2 Сапаны басқару жағынан жүйелік тексерулер жүргізу; 3 Сапаны басқару жөніндегі жұмыстарды қамтамасыз ету; 4 Жұмысшының кәсіптік деңгейін көтеру; 5 Сапа бойынша мамандырылған бөлімшелер құру; 6 Сапаны басқаруда статистикалық әдістерді кең қолдану. Өздікбақылауға арналған сұрақтар: 1 Өнім сапасы дегеніміз не және өнімнің сапасын басқаруды қалай жүргізеді? 2 Өнімді ақаусыз дайындау жүйесінің ерекшеліктері неде? 3 АБССР жүйесін құрудың басты мақсаты неде? 4 Өнім сапасын басқарудың жиынтық жүйесінің функциялары қандай? 5 Халықаралық сапаны басқарудың дамуы қалай жүрді? Ұсынылатын әдебиеттер: 1 Федюкин В.К. Основы квалиметрии. Управление качеством продукции. Учебное пособие. – М.: Информационно-издательский дом «Филинъ», 2004. – 296 с. 2 Фомин В.М. Квалиметрия. Управление качеством. Сертификация. Курс лекций. – М.: ЭКМОС, 2000. – 320 с. 3 Шишкин И.Ф., Станякин В.М. Квалиметрия и управление качеством: Учебное пособие. - М.:Изд-во ВЗПИ, 1992.-255 с. № 13-14 дәрістер (2 сағат) Тақырыбы: Сапаны басқарудың халықаралық тәжірибесі Дәрістің жоспары: 1 АҚШ-ғы сапаны басқару тәжірибелері 2 Жапониядағы сапаны басқару ерекшеліктері 3 Сапаны басқарудың Еуропалық тәжірибесі 1 Америкадағы дамыған революция Кәсіптік тоқтау қойды. Кәсіптік өндіріс үрдісін басынан аяғына дейін қадағалады. Ол сапа бойынша инспектор болды, шикізатты өзі сатып алды, сауда жасады және басқарушының функциясын да орындады. Ол үшін жұмыс – мақтаныш жолы болды, сонымен қатар ол соңғы өнімді бақылауды жүзеге асыра алды. 19 ғасырда сериялық өндіріске көшу кезеңінде жұмысшылардың жаңа түрлері қажет болды. Фабрикалар үшін қарапайым қайталанатын операцияларды нақты орындауға келісетін жұмысшылар қажет болды. Осындай жұмысшылардан дайындаудың жоғары деңгейі қажет болған жоқ. Жұмысты басқарудың стилі жұмысшыларды құрал-жабдықтың болмауына, сырласуға ұмтылмауы және еңбекте қызығушылықтың болмауына негізделді. Жұмысшы оған айтылған нәрселерді істеді. Егер ол жаман жұмысшы болса, оны жұмыстан шығарды. Америкада бұл жүйе жақсы жұмыс істеді, ол аз шығынмен көп тауар өндіруге мүмкіндік берді. Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін, глобалды өндірістің потенциалы жойылған кезде, барлық елдерде кең қолданылатын тауардың жетіспеуінен зардап шекті. АҚШ өнеркәсібі қажеттіліктерді қанағаттандыру үшін шексіз мөлшерде тоңазытқыш, теледидар, автокөліктер өндіре бастады. 20 ғасырдың 40-50 жылдары Америкада өндірілген тауардың сапасы төмен болды. АҚШ-тың өнеркәсібінің дамуындағы негізгі келенсіз жағдай төменгі сапа деңгейіндегі шығындар болып табылады. 20-25 пайызы бүкіл шығындардың өнімнің ақауларын табу мен жоюға жұмсалды. Көптеген АҚШ мамандары еңбек өндірісі мен американдық өнімнің бәсекелестік қабілетінің тоқтатылысын – төменгі сапа деп санады. 80 жылдырдың басында АҚШ-та сапаны басқару – сапаны жоспарлауға біріктірілді. Осы кезде ішкі өндірістік тұтынушыларға көңіл аз бөлінді – сапаны жоғарлату жоспары есепсіз жүргізілді. Сапаны басқарудағы бұл үрдіс – жоспар емес, келенсіз жағдай туғызды. Осымен бірге американдық жоғарыдеңгейлі фирма басқарушылары американдық тауар сапасын көтеру керек екенін түсінді. Ол үшін қандай әдістер ұсынылды? Осындай мәселелердің дамуына көңіл бөлу керек екені шешілді. жұмысшыларды дәлелдеу; сапа үйірмелері; сапаның статистикалық әдістері; қызметшілер мен басқарушылардың түсінушілігін көтеру; сапаға кететін шығынды есептеу; сапаны көтеру ақпараттары; материалдық ынғайландыру. Кешенді жүйелердің жойылуымен сапаны басқаруда кәсіпорын, сапа бағадан маңызды екенін мойындады. Сапа аймағында америкалық тәжірибені қорытындылай келе, келесідей әрекеттерді белгілеуге болады: - математикалық статистикалық әдістерді қолданып өнімді дайындауда сапаны қатал басқару; - көлемді және сапалы көрсеткіштер бойынша өндірісті жоспарлау үрдісін қадағалау, жоспарлардың орындалуын әкімшіліктік бақылау; - АҚШ-та өнімнің сапасын көтеруге қатысты барлық шараларды қолдану. Соңғы уақытта, соңғы 10 жылдың ішінде бүкіләлемдік өндірісте сапалы өзгертулер тездеп жүруде. Американдықтардың нақты қазіргі таңда алға қойып отырған мақсаттары ең алдымен автомобиль өндірісінде нақты өзгерістерді бақылау болып табылады. Қазіргі уақытта бүкіләлемнің тануымен ИСО 9000 стандарты танылған, бұл менеджмент жүйесінің сәйкестігін дәлелдейтін, сертификат алу үшін, сонымен қатар осы стандартпен сапаны қамтамасыз етуімен арқылы, шетелдік және бүкіләлемдік кәсіпорындарға жолдама болып табылады. Бұндай стандарттың жоқтығы, керісінше ірі өндірістермен бірлесуге компанияға кедергі жасайды. 2 Сапа мәселесінің барлық маңызын ең алдымен Жапония экономистері түсінді. Жапондық өнімнің жоғары сапасына жету жолындағы қозғалыстың негізін салушылардың бірі профессор Каору Исикава «Сападан үнемдеуге болмайтындығын, өйткені сапаның өзі үнем екендігін» атап көрсетті. Доктор Исикава сапаны басқару әдістері негізінде барлық жерде бірдей және бір принциптер әртүрлі салаларда және әртүрлі елдерде қолданылуы мүмкін деп есептейді. Жапонияда сапаны басқару мәселесі мемлекеттік саясат деңгейіне көтерілген. Сапаны басқарудың жапондық үлгісі – барлық фирмаларда президенттен бастап бірінші қызметкерлерге дейін орындайтын сапаны қамтамасыз ететін, біртұтас процесс болып табылады. Әлемнің барлық басқа елдері сияқты Жапонияда да өнімнің сапасын жақсарту жұмыстары бастапқыда сапаны бақылау әдістерін кең қолдану бағытында жүргізілді. Алғашқы кезеңде 1949 жылы қабылданған «өндірістік стандарттау заңы» мен статистикалық бақылау әдісіне ерекше орын берілді. 50 жылдардың аяғында бақылаудың статистикалық әдістерін енгізу кеңістігінде және де барлық бақылау кеңістігінде айтарлықтай табысқа қол жеткізілді, бірақ-та сондай-ақ кемшіліктер де анақталды. 20 ғасырдың 50 жылдардың аяғы Жапонияда өндіріске жан-жақты фирма ішілік сапаны бақылаудың енгізілумен белгілі болды. Бақылау жүргізу жұмысшылардан бастап басшыларға дейінгі фирма барлық қызметкерлері тарапынан жүргізілді. Тура сол кезеңнен бастап барлық қызметкерлерді жүйелі түрде сапаны бақылау әдісіне оқыту жүргізілді. Сапаны бақылау жүйесін оқыту, тәрбиелеу және енгізудің барлық шараларын жүзеге асыру кезеңде жапондық мамандар өнімнің өзіне тән ерекшілігін, фирманың дәстүрін, мәдениеті мен тұрмыстық білім деңгейін, еңбек қарым-қатынасын және т.б. есепке алды. 60 жылдардың басында Жапонияда ішкі саудаға жеңілдетілген шарттар жасалды да өнімнің сапасы әлемдік деңгейге дейін көтеруге деген мүмкіндік пен қажеттілік пайда болды. Сапаны басқарудың Жапондық тәжірибелерін жалпылай келе, оның негізгі ерекшеліктеріне мыналарды жатқызуға болады: әр дайындаушының бойынша тапсырыс беруші мен тұтынушыға деген құрметті тәрбиелеу; сапаны басқарудың кешенді принциптерінің шынайы орындалуы; сапаны басқарумен қамтамасыз етуге барлық бөлімшелер мен жұмысшылардың қатысуы; фирманың барлық жұмысшыларының дайындығының жоғары деңгейін қамтамасыз ететін сапаны басқару мен қамтамасыз ету мәселелеріне кадрларды оқыту; өнімнің өмірлік циклінің барлық кезеңдерінде және қызмет көрсету кеңістігіндегі сапа үйірмелерінің тиімді қызмет етуі; сапаны бақылау мен қамтамасыз ету кезінде сапаны бақылаудың алдыңғы қатарлы әдістерін кең қолдану, соның ішінде статистикалық әдіс; сапаны бақылау мен қамтамасыз ету қызметін тексерудің дамыған жүйесін қолдану; өндірісте жоғары сапалы еңбек құралдарының болуы. Сапаны қамтамасыз ету тәжірибесінде алғашында Жапон өндірістерінде, кейіннен батыс елдерінде кеңінен қолданылған. Әсіресе Тагути әдістері белгілі. Бұл әдістердің негізі өнімнің өмірлік циклының барлық кезеңдерінде сапаны жан-жақты бақылау болып табылады. Сонымен қатар мұнда дайындаушы мен тұтынушының ең аз мөлшердегі зиянын қамтамасыз ететін қатаң реттелген жоспарлы «бақылау технологиясын» қолдану қарастырылған. 1950 ж. Жапонияда сапа үйірмелері белсенді жұмыс жасай бастады. Сапа үйірмелері жапондық қызметкерлерімен сапаны басқарудың концепциясы мен тәжірибесінің логикалық жалғасы мен дамуы ретінде пайда болды. Сапа үйімелерінің жұмысының басты формасы жұмысшылар мен шеберлерді оқыту болды. Оқыту бағдарламалары алдыңғы қатарлы компанияларда пайда болды: «Фудзи Сэйтэцу» металлургиялық компаниясында бригадирлерді сапаны бақылаудың статистикалық әдістеріне оқыту бағдарламасы шықты. «Тэкко кекам» компаниясында сапаны бақылаудың оқу материалдары басылып шықты, «Мицубиси дэн-ки» компаниясында оқу бағдарламасы шықты. Қазіргі кезде Жапонияда 300 мыңнан астам сапа үйімелері тіркелген. Сапаны бақылау концепциясы жаңа емес еді, бірақ жапондықтар бүкіл компания деңгейінде жүргізілетін сапаны жақсарту қозғалысын беретін кең көлемді сапаны толықтай бақылау концепциясын ұсынды. 3 Сапаны жоғарылату бағдарламасы АҚШ және Жапонияда табысты іске асып жатқанына қарамастан, сапаны басқаруда көп уақытқа дейін мән берілмеді. Оның қызметі басты түрде сапаны бақылауды жүзеге асыруымен жүргізілді. Алайда 80 жылдары бірыңғай еуропалық нарық құру туралы шешім, сапаны жетілдіру бойынша жұмыстарды реттеудің серпіні болды, түбірінде сапаны басқару мәселесіне қарым-қатынасты өзгертті. Жаңа Еуропалық нарық мемлекеттер арасында жұмысшы күші және тауарлармен тиімді айырбас жасауды қамтамасыз ететін, бірыңғай талаптар мен рәсімдерді енгізуді пайымдады. Өнеркәсіп технологиясы, қабылданған бірыңғай заңды талаптар, бірыңғай стандарттар, өндірушінің нарық талаптарына сәйкестігін тексеретін бірыңғай рәсімдер арқасында қатал бақылауға алынды. Осыған орай еуропалық компаниялар сапаны жоғарылату аясында мақсатты, белсенді саясат жүргізе бастады. Еуропа елдерінде 70 жылдардың ортасына дейін сапаны басқару өнім сапасын бақылаумен жүргізілді. Бірақ Еуропа елдерінің тауар мен жұмысшы күшімен айырбастың тиімділігін қамтамасыз ететін, жалпы еуропалық нарық және бірыңғай талаптар мен рәсімдер жасауға дайындық, өнім сапасын басқару аясында көптеген шаралар әзірлеуге талпынысты бастауды қажет етті. 80 жылдардың өзінде өнімнің жоғары сапасына деген қозғалыс байқалады, сонымен қатар сапаны қамтамасыз етудің деңгейі жетіле бастағаны көрінеді. Осы қызметте негізгі аймақтар аймағында жұмысты жүзеге асыратын арнайы ассоциациялар мен ұйымдар алады. 1993 жылдың 1 қаңтарында ашық деп жарияланған жалпы еуропалық нарық процесінде бірыңғай стандарттар, техникалық регламенттерге деген бірыңғай ұмтылыс, ИСО 9000 сериясы негізінде жасалған сапа жүйесінің ұлттық стандарттары үйлестіріліп жасалды, және де оларды EN 29000 сериялы еуропалық аналог ретінде іске қосты. Осы Еуропада ИСО 9000 сәйкес сертификаттаумен айналысатын 3 көшбасшы ұйым құрылды – TUV cert, DNV, Lloyd register. Аталған стандарттар жоғары сапаның кепілі болуы керек, миллиондаған тұтынушыларды төменгі сапалы өнімнен сақтауы керек, өндірушілерді сапа аймағында жаңа жетістікке итермелеу керек. Сапа еуропа елдерінде бәсекелестікті қамтамасыз ету факторы болды. Мұндай стратегияны жүзеге асыру үшін мыналар қажет болды: 1) бірыңғай заңды талаптар (директивалар); 2) бірыңғай стандарттар; 3) фирма нарықтың талаптарына сәйкес келетініне көз жеткізу үшін, тексерудің бірыңғай процестері. 1988 жылдың қыркүйегінде Батыс Еуропаның 14 ірі фирмасының президенттері Сапаны басқарудың Еуропалық қорын (СБЕҚ) құру туралы келісімге қол қойды. СБЕҚ сапа бойынша Еуропалық ұйыммен қосылып, 1992 жылдан бастап ең керемет фирмаға ұсынылған және сапа бойынша еуропалық атақты жеңіп алды. Сапа мәселелерін шешуде еуропалық ұмтылыстың негізгі ерекшеліктері мыналар болып табылады: сапаны бекіту және бағалаумен байланысты барлық жұмыстарды жүргізу үшін заңды негіз; ұлттық стандарттаудың талаптарын, сертификаттау рәсімдері мен ережелерін үйлестіру; сапа бойынша мамандарды тіркейтін, зертханаларды аккредиттейтін, сапа жүйесі және өнімді сертификаттау бойынша жұмыстарды жүргізуге құқылы ұлттық ұйым жүйесін және аймақтық инфрақұрылымдар құру. Қазіргі уақытта бәсекелестік күресті табысты жүргізу үшін ірі еуропалық компаниялар, сапа деңгейін тұрақты қамтамасыз ету, қолдау кепілі ретінде қарастыратын, сапаны басқару әдістері мен формаларын өңдеу және енгізуге бағытталған күш-қуаттарын біріктіруде. Олар сапаны басқару жүйесі, құрал-жабдықтардың технологиялық дәлдігін қолдау жүйесін, өнімді сынау және бақылаудың жаңа метрологиялық құралдарын және кадрлар дайындауда тиімді жүйені қажет ететінін мойындайды. Өздікбақылауға арналған сұрақтар: 1 АҚШ-ғы сапаны басқарудың ерекшеліктері неде? 2 Жапонияда сапаны басқарудың дамуы қалай жүргізілді? 3 Сапаны басқарудың Еуропалық әдісі неге негізделген? Ұсынылатын әдебиеттер: 1 Басовский Л.Е., Протасьев В.Б. Управление качеством: Учебник.- М.:ИНФРА. – 2000. – 212 с. 2 Фомин В.М. Квалиметрия. Управление качеством. Сертификация. Курс лекций. – М.: ЭКМОС, 2000. – 320 с. 3 Шишкин И.Ф., Станякин В.М. Квалиметрия и управление качеством: Учебное пособие. - М.:Изд-во ВЗПИ, 1992.-255 с. 4 Мишин В.М. Управление качеством: Учебное пособие для вузов.-М.:ЮНИТИ-ДАНА, 2000.-303 С. № 15 дәріс (1 сағат) жүктеу/скачать 0.72 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|