Ғылымдар бойынша ХХV республикалық студенттік ғылыми конференциясының
жүктеу/скачать 5.25 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Аширбай Ш.
|
Литература 1. Казахский период на молодежном треке ШОС. ИнфоШОС. Архивировано из первоисточника 15 августа 2011. 2. У нас есть серьезные возможности на деле показать свою роль ведущей партии страны — Б. Жумагулов. Казинформ. Архивировано из первоисточника 15 августа 2011. 3. Устав Общественного объединения «Молодежное крыло «Жас Отан» при Народно-Демократической партии «Нур Отан». 4. Cтратегия действий Молодежного крыла «Жас Отан» на 2008-2011 годы. Архивировано из первоисточника 15 августа 2011. ӘОЖ 343.1 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ СОТ ЖҮЙЕСІАЗАМАТТАРДЫҢ ҚҰҚЫҚТАРЫ МЕН ЗАҢДЫ МҮДДЕЛЕРІН ҚОРҒАУДЫҢ КЕПІЛІ Оралбек Г. - Юм-20-1к2топ студенті Аширбай Ш. - № 90 Дарынды балаларға арналған мамандандырылған мектеп-гимназияның 11 сынып оқушысы Абутаева С.Б. – аға оқытушы 1991 жылы мемлекеттік тәуелсіздігін жариялағаннан кейін басталған саяси, әлеуметтік және экономикалық қайта құру процесі негізінде елімізде ұлттық құқықтық жүйе қалыптасып, сот жүйесінің реформасы жүргізілді. Егеменді елдің сот саласында түбегейлі өзгерістер орын алып, мемлекеттік биліктің дербес тармағы – соттың іргетасы қаланды. Сол уақыттан басталған реформа кезең-кезеңімен заң-ережелер, бағдарламалар, халықаралық тәжірибе және сарапшылардың талқылауымен жетілдіріліп келеді. Сот жүйесінің қызметі Қазақстан Республикасы Конституциясының VII бөлімінде және "Қазақстан Республикасының сот жүйесі мен судьяларының мәртебесі туралы" Қазақстан Республикасының Конституциялық заңында айқындалған. Соттың мәртебесі, оның беделі мен тәуелсіздігі мемлекеттегі заң үстемдігінің, сонымен қатар, жеке азаматтардың құқықтары мен бостандықтарының нақты көрсеткіші болып саналады [1]. Қазақстандағы сот жүйесінің дамуын тәуелсіздіктің үш онжылдығына бөліп қарайтын болсақ, төмендегідей жетістіктері мен проблемаларына көз жеткіземіз: Бірінші кезең (1990-2000 жж.). Бұл кезең Қазақстанның 1990 жылы егеменді мемлекет мәртебесін алуымен тікелей байланысты. 1991 жылғы 16 желтоқсанда қабылданған "ҚР мемлекеттік тәуелсіздігі туралы" Конституциялық заңының 9-бабында: "Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік билік заң шығарушы, атқарушы және сот билігіне бөлу қағидаты негізінде құрылады және жүзеге асырылады» деп белгіленді. Осы заңның 10-бабында «Сот билігі ҚР Жоғарғы Соты пен Жоғарғы Арбитраждық сотына тиесілі» делінген. ҚР Конституциялық Заңы және Егемендік Декларациясы республиканың жаңа заңнама жүйесін қалыптастыруға негіз болды. 1992 жылы қабылданған сот туралы заң, кейінгі Құқықтық реформаның тұжырымдамасы, 1995 жылғы Конституциядағы сот билігі туралы баптар сот және құқық қорғау органдары туралы заңнаманы дамыту әрі демократияландырудың жаңа кезеңін көрсетті. ҚР құқықтық реформа бағдарламасы бүкіл құқықтық жүйені – заңнаманы, құқық қорғау саласын, сондай-ақ сот жүйесін қайта құруға негіз болды. Бұнда басымдық соттың мәртебесін көтеруге, оның мемлекет пен қоғам өміріндегі беделінің сөзсіз мойындалуына, тәуелсіз «үшінші билікке» айналуына мән берілді. Екінші кезең (2000-2010 жж аралығы). Зерттеушілердің пікірі бойынша, алғашқы кезеңдегі заңдар мен декларациялар, Президенттің жарлықтары сот жүйесінің берік негізін қалады. Дегенмен соттардың атқарушы биліктен тәуелсіз қызметін табанды түрде қамтамасыз ету қажет болды. Соттардың шынайы дербестігі мен тәуелсіздігі орнамай сот жүйесінің реформасы туралы айту қиын. Бұл сұрақ соттардың атқарушы билік органдарынан қаржылық- экономикалық тәуелсіздігі, яғни Конституцияның 80-бабында осы ережені іске асыратын тетіктің болмауымен байланысты еді. Соттар әлі де әділет органдарына материалдық тұрғыда тәуелді болып қала берді. Осыған сәйкес, сот реформасының бірінші кезеңінде Әділет органдарының соттарға қатысты бақылау функциялары алынып тасталды. Ал, Елбасының "Қазақстан Республикасындағы соттар және судьялардың мәртебесі туралы" Жарлығына сәйкес, Әділет органдарында сот қызметін ұйымдастырушылық қамтамасыз ету жөніндегі функциялар ғана қалды. Одан басқа, сыбайлас жемқорлық, кадр саясаты, соттың әділдігі туралы мәселелер қордаланды. Үшінші кезең(2010 ж. – қазіргі уақытқа дейін). "Қазақстан – 2050 "Стратегиясы: қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты" атты Жолдауында Елбасы Н.Назарбаев осы саладағы кадр саясаты, сот шешімдерін жетілдіру, сот мәртебесі туралы тапсырма берді. Жолдауда «Құқықтық саясаттың маңызды мәселесі азаматтардың Конституция кепілдік беретін сот арқылы қорғалу құқын жүзеге асыруы болып табылады. Бұл үшін сот төрелігін жүзеге асыру процесін оңайлату, оны басы артық бюрократиялық рәсімдерден арылту керек» делінген. Қазақстандық сот институтын дамытуда Бес институционалдық реформаны іске асыружөніндегі «100 нақты қадам – Ұлтжоспарын» ерекше атап өтуқажет. «100 нақты қадам – Ұлт жоспарының» 11 тармағы сот жүйесінің қызметіне арналған.Ұлт жоспарындағы бұл тармақтар әлемнің дамыған 30 мемлекетінің қатарына қосылу үшін сот реформасы қаншалықты маңызды екенін 226 көрсетеді. Яғни, ішкі құрылымы мен соттың әділдігі бойынша қазақстандық сот әлемнің неғұрлым дамыған 30 мемлекетінің сот жүйелері мен терезесі тең келуі тиіс [2]. Осы аралықта жүргізілген сот-құқықтық реформаның нәтижесінде сот құрылысы мен сот ісін жүргізу бойынша жетістіктер бар. Оған заңнамалық регламенттеу және сот билігін ұйымдастыру, жаңаша жұмыс ережелерін енгізу дәлел болып табылады. Сот жүйесінде атқарылған бірнеше міндетті атап көрсетсек: - еліміздің басты заңы – Конституцияда соттың мемлекеттік биліктің дербес тармағы ретіндегі мәртебесі бекітілді; заңның үстемдігі сот билігінің негізгі міндеті екендігі, азаматтар мен ұйымдардың құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін қорғау басымдығы айқындалды; соттардың істерді қараған кезде ҚР Конституциясының ережелерін тікелей қолдануы алға қойылды. - сот құрылысы және сот ісін жүргізу туралы заңнамаға халықаралық құқықтың жалпыға бірдей қағидаттары мен нормаларын имплементациялау, олардың ұлттық заңнама алдындағы басымдығы белгіленді; - судья лауазымынаүміткерлерді іріктеудің жаңа талаптары мен критерийлері қойылды; - сот жүйесінің материалдық-техникалық, ұйымдастырушылық және кадрлық дербестілігі, соттарды республикалық бюджет қаражаты есебінен қаржыландыру бекітілді. Әлемдік тәжірибе көрсетіп отырғандай, қандайда бір мемлекеттегі реформаның тиімділігі қоғамның дәстүрі, менталитеті және ерекшеліктерімен тікелей байланысты. Тарихқа үңілетін болсақ, бірқатар шығыс мемлекеттеріндегі әлеуметтік-экономикалық модернизация олардың дәстүрлерімен сәтті үйлесім тапқан, дәстүр-салт қоғамдағы өзгерістердің өзегіне айналып, жақсы нәтижелерге қол жеткізген. Дегенмен, сот реформасын жүргізуде төмендегідей кері факторлардың бар екені анықталған: кейбір заңнаманың жетілмегендігі, тұрақсыздығы және қарама-қайшылығы; соттар мен судьяларды материалдық-қаржылық тұрғыда жеткілікті қамтамасыз етпеу; соттардың әкімшілік-аумақтық орналасуына сәйкес жергілікті билік органдарының соттарға ықпал етуі; судья лауазымына келетін кандидаттарға және судьялар корпусына қойылатын талаптардың қатаң болмауы, соның нәтижесінде соттарға кәсіби біліктілігі мен этикасы төмен азаматтардың келуі; сот жүйесіндегі сыбайлас жемқорлық; сот аппараттары мен сот қызметін қамтамасыз ететін өзге де қосалқы қызметтердің сапасыздығы және т.бжағдайлар [3]. Сонымен қоса, Мемлекет басшысы судья болуға үміткерлерге талаптарды халықаралық тәжірибеге сәйкес күшейту; кандидаттарды іріктеудің жаңа жолдарын қарастыру; сот үрдісіндегі қағазбастылықты шектеп, барынша оңтайландыру және халыққа ыңғайлы қылу; түрлі дау-дамайларды шешуде бітімгершілік тетіктерін қосуды тапсырды. Ата заңымызда мемлекет өміріне қатысты барлық маңызды бағыттар мен қатар сот жүйесінің базалық қағидаттары да көрсетілген. Бұл қағидаттардың басым көпшілігі күнделікті жұмысқа, сот жүйесінің құқық қорғау сипаты: азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын сот төрелігі арқылы қамтамасыз ету, олардың әрқайсысын соттың қорғайтынына кепілдік беру, айыпталушының кінәсіздік презумпциясы, жәбірленушіні қылмыстан, билікті асыра пайдалану принциптерінен қорғау және басқа да бірқатар қағидаттар мен байланысты болады. Бүгінгі Қазақстанның сот жүйесі әлемнің ең озық мемлекеттерінің халықаралық деңгейде танылған стандарттарына сәйкес келеді. Сот жұмысының сапасы, оның әділдігі мен ашықтығы – кез-келген мемлекеттің демократиялық дамуының басты факторы. Сондықтан сот жүйесін модернизациялау мен заманауи тетіктерді пайдалану оның барлық деңгейінде өзекті болып қала береді. жүктеу/скачать 5.25 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|