Ғылыми жұмыс аймақтық экономика дамуын мемлекеттік реттеу: басым бағыттары мен аймақтық саясаттың мәселелері
тарау. Қазақстан Республикасының аймақтық экономикасының даму деңгейінің қазіргі жағдайы
жүктеу/скачать 302.5 Kb.
|
| 2 тарау. Қазақстан Республикасының аймақтық экономикасының даму деңгейінің қазіргі жағдайы
Қазақстанның әрбір аймағы өзіне тән табиғи ресурстарға, олардың қалыптасу ерекшеліктеріне, ұлттық немесе табиғи белгілеріне, өзінің шаруашылық құрылымына, экономикалық дамуы мен мамандандыру деңгейіне ие. Әрбір аймақ, бiрiншiден, мемлекеттің шаруашылық кешендерінің белгілі бiр орнын алса, екiншiден, басқа айналыммен бірігіп бүтін экономикалық бірлік құрайды. Қазақстан аймақтарындағы мол табиғи ресурстарды ұтымды игеру, өнеркәсіптік шикізат пен отын базасын дұрыс орналастыру еліміздің экономикалық қуатын арттырады. Халық шаруашылығының шикізат және отын ресурстарын пайдаланудың арта түсуі шикізат базасының үлкен торабын жасауды талап етеді. Минералдық шикізат ресурстары экономикалық құрылымдық тұрғыдан қайта құруға қажетті қаржыны жинауға мүмкіндік береді. Мәселен, Қазақстан экономикасының тиімділігін арттыру үшін, ең алдымен, елдің әр аймағындағы отын-энергетика, металлургия, мұнайхимия өнеркәсіптерін өркендету керек. Екібастұз, Майкөбе, Обаған алабын үрдіс игеру көмір өнеркәсібін орналастырудың құрылымын айтарлықтай өзгертеді. Мамандардың есептеуінше, болашақта барлық энергетикалық көмірдің 80% Солтүстік-Шығыс Қазақстанда өндіріледі. Бұл өңірдің энергетикалық көмірі негізінде елімізде құрылатын ірі энергетикалық база Қазақстанда өндірілетін электр қуатының 70%-ын береді. Осы база негізінде өнеркәсіптің электр қуатын қажет ететін салалары дамиды. Тасуға ыңғайлы Обаған көмірі республиканың басқа аймақтарына жеткізіледі, шетелдерге жөнелтіледі. Батыс Қазақстандағы көмірсутегі шикізатын игерудің болашағы зор. Бұл өңірден жылына 88-100 млн. тонна мұнай алуға болады. Осыған орай мұнда бұл өнімдерді өңдеп, мұнайхимия өнеркәсібін өркендетуге, жаңа кәсіпорындар салуға мүмкіндіктер көп. Қостанай, Соколов-Сарыбай, Лисаковск, Қашар кен-байыту комбинаттары да қара металлургияның аса ірі ошақтары. Шығыс және Орталық Қазақстан күкірт қышқылын өндіруді, Оңтүстікте фосфор өндірісін ұтымды ұйымдастыру арқылы аймақтық экономиканың тиімді құрылымын жасауға болады. Жоғарыдағы айтылған барлық өндірістердің, өндіріс әдісі бойынша өңірлердің жалпы ішкі өнім көрсеткіші 2011 жылы 27 571 889,0 млн. теңге, 2012 жылы 30 346 958,2 млн. теңгені көрсетсе 2013 жыл 34 140 040,4 млн. тенгені құрады.Бұл жерде жыл сайын өнім көлемінің артқанын байқауға болады (1-кесте). Кесте 1 - Өңірлер кескінінде өндіріс әдісі бойынша жалпы ішкі өнім, млн.теңге
Аймақтың экономикалық дамуын бағалау және қазіргі жағдайы Нарықты экономикада Республиканың әр бір аймағының экономикалық, әлеуметтік, геополитикалық және т.б. маңыздылығы артады. Аймақтың өндірістерін, қорларын, экологиялық потенциалдарын, әлеуметтік мәселелерін тиімді шешу, сол жердің ғана емес, сонымен қатар мемлекеттің экономикалық жағдайларын жандандырады. Қазақстан Республикасының статистикалық көрсеткіштеріне сүйене отырып өткен жылғы өңірлердің әлеуметтік-экономикалық даму көрсеткіштеріне назар салатын болсақ, жалпы Қазақстанда Өңірлер кескінінде өндіріс әдісі бойынша жалпы ішкі өнім 34 140,0 млрд. теңге, өнеркәсіп өнімінің (тауарлар, қызметтер) көлемі 17 834,0 млрд. теңге, ауыл шаруашылығы өнімдерінің (қызметтерінің) жалпы шығарылымы 2 386,1 млрд. теңге, негізгі капиталға салынған инвестициялар 6 072 687 млрд. теңге, бөлшек сауда көлемі 5 474,3 млрд. теңгені құрайды (2-кесте). Кесте 2 - 2013 жылғы өңірлер дамуының негізгі әлеуметтік-экономикалық көрсеткіштері
Елдің экономикалық құрылымы өндірістік күштердің орналасуымен, өндірістік және ғылыми потенциалдармен, сонымен қатар материалдық өндірістің экономикалық даму қарқындарымен өзара әрекеттеседі. Сондықтан да, өндіргіш күштерді орналастыру мен тиімді дамыту бұл мемлекеттің экономикалық саясатының бір бөлігі болып табылады және аймақтың потенциалын тиімді пайдалану мен мемлекеттің экономикалық тәуелсіздігін қамтамасыз ететін шешуші міндет. Аймақтарда өндіргіш күштерді дамыту Президентіміздің Қазақстан халқына жолдауында жарық көрді, мұндағы стратегиялық жоспарлау міндетінде, салалардың, аймақтардың, және мемлекеттің талабына сай өндіргіш күштерді орналастыру мәселелерін шешу. Аймақ экономикасының бәсекеге қабілеттігін жоғарылату механизмдерін іске асырудың екі деңгейін бөліп көрсетуге болады. Бұл ең біріншіден, жалпы мемлекеттік деңгей, екіншіден, аймақтық деңгей. Мемлекет қаржыландырудың пайдалы шарттарын, монополияға қарсы шаралардың кешенін және өндірушілер үшін жағымды айырбас бағамын қамтамасыз ететін тұрақты макроэкономикалық жағдайларды қарастыруға тиіс. Тұрақты макроэкономикалық жағдайларға қарамастан, экономика күтетіндей нәтиженің болмауы мемлекеттік басқарудағы аймақтық деңгейдің артта қалуымен түсіндіріледі. Аймақ экономикасының бәсекеге қабілеттілігін жоғарылатудың ұйымдық механизмінің шеңберінде қоғам мен мемлекеттің арасындағы өзара қарым – қатынастарды реттеуге қызмет ететін әртүрлі институттарды ұйымдастыру мүмкіндіктерді қарастырады. жүктеу/скачать 302.5 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|