Ғылыми журнал үш айда бір рет шығатын ғылыми журнал
Материалдар мен методология
жүктеу/скачать 4.7 Mb. Pdf көрінісі
|
| Материалдар мен методология. Мақала методологиялық жағынан ғылыми жүйелілік пен
салыстырмалы талдауға негізделіп, қазақстандық ғалымдардың ғылыми еңбектеріне сүйене отырып жазылды. Этнос тарихына қатысты зерттеулер мен деректер мәселесіне тарихи-салыстырмалы әдіс негізінде талдау жүргізілді. Мақалада зерттеулер хронологиялық және тақырыптық жүйеде топтастырылып, этностық топтардың әлеуметтік құрылысы, тілдік, мәдени, діни ерекшеліктері теориялық-әдіснамалық жағынан талданды. Талқылау. Тәуелсіздік жылдары ғылыми зерттеулердің методологиясы өзгеріп, кеңестік билік тұсындағы зерттелген мәселелер қайта қарастырылып, тарих ғылымында жаңа пайымдаулар, тың тұжырымдар жасалды. Бұл бағыттағы ғылыми ізденістер қатарында бұрын белгісіз болып келген фактілер мен құжаттарды пайдалана отырып, жаңа көзқарас тұрғысынан сараланған еңбектер айрықша орын алады. Егер мемлекеттің қалыптасуы кезеңінде басты міндет - этносаралық төзімділік пен қоғамдық келісім негізінде қоғамды ұйыстыру болса, ел дамуының жаңа кезеңінде стратегиялық басымдылық ретінде, қоғамның барлық азаматтары мойындаған ортақ құндылықтар мен қағидаттар жүйесіне негізделген Ұлт бірлігіне жету болып табылады. Қазақстанда ұлттық бірегейлену және мемлекеттік-құқықтық реттелу мәселелерінің түрлі аспектілеріне бірқатар ғалымдардың еңбектері арналды. Қазақстанда қоғамның трансформациялануы жағдайындағы әлеуметтік-демографиялық және этникалық үдерістеріне Н.А. Аитов (Аитов, 1998), М.С. Аженов (Аженов, 2007), М.С. Садырова (Садырова, 2006) және т.б. бірқатар қазақстандық ғалымдардың еңбектері арналды. Қазақстан Республикасының саяси тәуелсіздігі жағдайындағы ұлттық-құқықтық саясат және этнодемографиялық жағдайға Р.Б. Абсаттаров еңбектері (Абсаттаров, 2001) арналып жазылды. Қазақстандағы азаматтық, бірегейлік, ұлтаралық қатынас және тіл мәселесін Л.Д. Гудков «Русские в Казахстане» атты еңбегінде (Гудков, 1995) қарастырады. Онда автор қазақстандық орыстардың саяси көзқарастарын және олардың миграциялық стратегияларын жан-жақты талдайды. Н.Е. Масановтың «Положение этнических меньшинств в суверенном Казахстане» атты еңбегінде (Масанов, 1997) неміс, корей, ұйғыр этнос өкілдеріне социологиялық зерттеу жүргізу нәтижесінде, олардың құқықтары мен этностарға байланысты мемлекеттің жүргізіп отырған саясаты жан-жақты сарапталды. Қазақстан Республикасындағы этноәлеуметтік үдерістерді саясаттанушылық аспектіде Н. Романова «Этнополитические процессы в Республике Казахстан» атты еңбегінде (Романова, 1998) қарастырып: «қазақ ұлтының қайта өрлеуі үшін, этникалық ренессанс, этникалық айшықталу үшін Қазақстандағы ұлтаралық сенімді жоғалтудың қажеттілігі жоқ. Ол үшін ұлттар арасындағы келісім, өзара көмек, ұлтаралық қарым-қатынастағы өзара түсіністік және шынайы көзқарас қажет. Егер Қазақстанда осы аталған рухани-танымдық факторлар болса, оны көздің қарашығындай сақтау керек» - деп тұжырымдайды. Қазақстандағы діни ахуал, конфессияаралық қарым-қатынас, дәстүрлі емес діндер мәселесіне Ғ. Есім, А.П. Абуов, Д. Кенжетай, А. Омаров, А. Әбдірасылқызы, Т. Кеңшілік және т.б. ғалымдардың еңбектері арналды. Қ.А. Затовтың еңбегі (Затов, 2013) қазіргі заманғы құқықтық мемлекет пен діни бірлестіктер қарым-қатынасының негізгі үлгілеріне арналса, Р. Қамбаровтың еңбегі мемлекеттік саясаттың дін саласында жүзеге асырылуына арналды. Ә. Бәкір еңбектерінде (Бәкір, 2013) дін туралы заңнамаларды жетілдіре түсу керек деген пікір айтылады . Қазақстан халқының полиэтникалық құрамының қалыптасуындағы патшалық Ресей мен кеңестік саясаттың тарихи сабақтарын зерттеп-зерделеуге көптеген ғалымдар еңбектері арналды. М.Қ. Қозыбаев, К.С. Алдажұманов зерттеулерінде ХХ ғасырдағы Қазақстандағы кеңестік тоталитарлық жүйе жүргізген күштеу саясатының әлеуметтік-демографиялық салдарлары (Қозыбаев, 1997, 1998) және Қазақстанға күштеп көшірілген халықтарға қатысты бұрын жасырын болып келген мәселелер ашық айтылды. Белгілі демограф-ғалым М.Б. Тәтімов зерттеулерінде (Тәтімов, 1999, 2002) Қазақстан халқының күрделі демографиялық ахуалы жайындағы саяси, ISSN 1814 - 6961 E-ISSN: 2788-9718 Отан тарихы №1 (97) 2022 34 әлеуметтік және ғылыми талдаулар мен пайымдаулар жазылды. Т.О. Омарбеков (Омарбеков, 1997, 2004) күштеп қоныс аударту, қуғындау мәселелерін қарастырып, халықтың табиғи-тарихи даму заңдылықтарын ескермеудің қандай қасіретке ұрындыратынын нақты деректермен сипаттады. Қазақстандық демография саласының ғылым ретінде қалыптасуының негізін қалаушылардың бірі М.Х. Асылбековтың еңбектерінде (Асылбеков, 2003, 2005) Қазақстан халқының әлеуметтік- демографиялық дамуының негізгі үдерістері сараланады. Қазақстан тарихының ақтаңдақтары және халықтың этникалық құрамына Қ.Қ. Әбуев зерттеулері (Әбуев, 1994, 2006) арналды. Х.М. Әбжановтың еңбектерінде (Әбжанов, 2007, 2014) қоғамның этномәдени қырлары, қазақ тілі мен жаңашыл идея мәселелерізерттеледі. Алтай аймағының Ресей иелігіне өту себептері және отарлаудың жергілікті халыққа тигізген саяси-әлеуметтік зардаптарына Ғ.М. Қарасаев (Қарасаев, 2010, 2016) талдау жасады. Құпияландырылған мұрағаттық материалдар негізінде жазылған Г.В. Кан зерттеулерінде (Кан,1998, 2011) Қиыр Шығыс өлкесінен Қазақстанғакүштеп жер аударылған корейлер тарихыжәне тоталитарлық жүйенің ауыртпалығына қарамастан, корейлердің әлеуетін сақтап қалғандығы шынайы бейнеленеді. А.И. Құдайбергенова (Құдайбергенова, 2011, 2016) Қазақстандағы көші-қон үдерістерінің динамикасы мен демографиялық салдарын тың әдістемелік тұжырымдама тұрғысынан зерттеп, тарихи-демографиялық даму жағдайын талдады. «Из истории поляков в Казахстане (1936-1956 г.г.) атты құжаттар жинағында депортацияның заңнамалық базасы, жаппай қоныс аударудың құжаттық хроникасы берілген (Из истории поляков, 2000). «Қазақстандағы Кеңес мемлекетінің көші-қон саясаты (1960-1990 ж.ж.)» атты монографияда (Ерімбетова, 2009) көші-қон үдерістерінің халықтың әлеуметттік және ұлттық құрылымға тигізген әсері тың мұрағаттық деректер негізінде зерттеліп, этностардың әлеуметттік-демографиялық даму ерекшеліктері қарастырылады. «Қазақстандағы көші-қон және демографиялық ахуал (XX ғ. 20-50 ж.ж.)» атты монографияда (Еңсенов, 2018) көші-қон ерекшеліктері және оның ұлттық құрамға әсері сараланып, көші-қон үдерістерінің тарихы мен тарихнамасы айшықталады. Кеңестік дәуір және қазіргі кезеңдегі этнос тілдерінің жағдайы, қазақстандық тіл саясатының этносаралық қатынастағы рөлі мен қызметі Т.Е. Жабелова еңбегінде (Жабелова, 2003) жан- жақты талданған.«Қазақстан халқы Ассамблеясы: жиырма жылдық тарих» еңбегінде (Тоғжанов, 2015) қазақстандық қоғамдықкелісімнің қалыптасуының күрделі де көпқырлы үдерісіне тарихи тұрғыданпайымдаулар жасалды. «Этносы Акмолинского Приишимья: история и современность» еңбегінде (Этносы, 2009) Есіл бойы аймағының этникалық әртүрлілігінің пайда болу тарихы мен қазіргі жағдайы зерттеліп, бұрын қолданыста болмаған дереккөздер негізінде Елорда тарихы, этникалық компоненттері берілген.Осы аталған ғылыми еңбектерде Қазақстанның полиэтникалық қоғамға айналу үдерісінің тарихи кезеңдері жүйелі түрде қамтылып, сипатталған. Жоғарыда аталған зерттеулерге қарамастан, Қазақстан Республикасындағы ұлттық қатынастар, олардың мемлекеттік-құқықтық реттелу мәселесінің көптеген аспектілері қазіргі заман талабына сай жаңа концептуалдық көзқарастар тұрғысынан толықтай зерттеліп, шешімін таппай отыр. жүктеу/скачать 4.7 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|