-параграф. Ұңғыларды қышқылмен өңдеу

226. Геологиялық жағдайына байланысты өңдеу үшін 12-15 % тұзды қышқылдан жоғары қышқыл ерітіндісін, 1-2 % сірке қышқылы, 2,6 % ерігіш қышқылына (сазды цемент кезінде) жоғары қышқыл ерітіндісін ингибиторлар, ашылған перфорациялық қуаттағы үстіңгі активті заттар қолданылады. Кейбір жағдайда бұл нормалар өзгеруі мүмкін.

227. Тұзды қышқылды қатқа нығыздау компрессормен берілетін немесе ұңғадан жоғары қысыммен келетін сумен немесе газбен жүзеге асады.

228. Қышқылмен өңдеудің тиімділігіне баға бергенде газ ұңғылары забой төңірегіндегі аумақтары бірден судан тазармайтынын, онда газ қышқыл ерітіндісі болатынын ескерген жөн. Бұл үшін кейде ұзақ уақыт бірнеше апта, тіпті айлар қажет болады.

229. Жағалатпа оралған және тесілген ұңғыларда, қуаттарын ашатын, әсіресе карбонат қаттарын қат-қабат ету, өңдейтін интервалдар араларында жоғары уақытша және төмен орнатумен интервал аралық қышқылмен өңдеуді жүргізу ұсынылады.

230. Технологиялық үрдістерді жобалау, ұңғыларды дайындау және қышқылмен өңдеуді «Мұнай және газ ұңғыларын тұзды қышқылмен өңдеу жөніндегі нұсқаулыққа» сәйкес жүргізіледі.

231. Технологиялық өңдеу схемасына қарамай-ақ қышқылды ерітіндіге арнаулы қосындылар араластырылады, олар:

1) қолданылатын құрал-саймандарды қышқыл басуына жол бермеу;

2) ұңғының забой төңірегіндегі запасынан реакция өнімдерін шығаруды жеңілдетеді.

232. Қышқылды тасымалдау және сақтау, ерітінділерді дайындау, ұңғыға оларды ұңғыларға нығыздап жіберуді «Қаттарды гидравликалық жару кезі және ұңғыларды қышқылмен өңдеудегі қауіпсіз еңбек жөніндегі типтік нұсқаулықта» жазылған қауіпсіз техника ережесін және «Қазақстан Республикасындағы мұнай және газ өнеркәсібіндегі қауіпсіз талаптарды» қатаң сақтаумен жүргізу керек.

234. Гидравликалық айырылым орнықты шағын өткізгіш коллекторларда ерекше тиімді. Гидроайырылымның объектілері болып – кен ашудың алғашқы кезіндегі өнімді қаттар болып саналады, олар өте төмен өткізгіштігімен (0,1 d аз) және бастапқыға жақын, жоғары қат қысымымен сипатталады.

235. Өте жоғарғы өткізгіштігі бар өнімді қаттар және ұзақ уақыт кен қазуда болған, бірақ газдан көп запасы бар, бұлар да гидроашуға ұшырауы мұмкін.

236. Кен орындарында, қатқа ұқсас шоғырды пайдаланатын, гидроашуды кез келген ұңғыларда өткізуге болады, егер шоғыр жаңа ғана эксплуатацияға берілсе, ал ұңғылар барлық геологиялық-техникалық талаптарға сай келсе.

237. Кен орындарында, су қалқитын шоғырларға ұқсас, гидроашу үшін ұңғыларды таңдағанда саға жарықшасынан газдысулы контакқа дейінгі қашықтықты ескеру қажет. Саға жарықшасынан газдысулы контакқа дейінгі оңтайлы қашықтық коллектор түріне байланысты және ол тұрақты болмайды. Коллектордың түріне байланысты бұл қашықтық 8 м ден 40 м-ге дейін өзгеруі мүмкін.

238. Қуаты зор өнімді интервалдарда (бірнеше он және жүздеген метр) айналдыра оралған ұңғыларда, тесілген перфорацияларда, интерваларалық, бағытталған, көпреттік қатты гидроашу оған пакерлер немесе басқа оңашаландырылатын тетіктер және материалдар (мысалы АМГ-1 аппаратын қолданумен) немесе төменгі, өңделген интервалдарды құммен көму жүргізіледі.

239. Егер гидроашуға ұшыраған ұңғылар бастапқыда жоғарғы дебиті болса және салыстырмалы түрде пайдаланудың қысқа мерзімінде дебиті төмендесе, мұндай жағдайда гидроашуды қайталауға болады.

Ескертпе: егер газдың жұмыс дебитінің төмендеуі қат қысымының төмендеуіне және қаттағы газ запасының азаюына байланысты болса, онда гидроашуды қайталау тиімді болмауы мүмкін.

240. Қатты гидроашудың барлық жұмыстары бойынша осы операция көздеген техника қауіпсіздігінің талабына қатаң сәйкес («Қазақстан Республикасындағы мұнай және газ өнеркәсібіндегі қауіпсіздік талаптары») өткізу жөн.

4-параграф. Гидроқұмсорғалау перфорациясы
241. Гидроқұмсорғалау перфорация әдісін ұңғыларды ашу үшін қолдану қажет, бұл әдістің кумулятивті перфорация әдісінің алдында экономикалық артықшылығы бар. Әдістің тиімділігіне экономикалық баға берген кезде абразивті және кумулятивті перфорациямен ашылған ұңғылар дебитінің мөлшерін есепке алу керек.

242. Ұңғалардың перфорациясы, төменгі тік өткізгіш шағын қатшалардың өнімді комплексін ашуды аспаптар күшімен, сапталатын жазықтыққа қарай саптамасы 45⁰ бағытталған аспаптар күшімен іске асырады.

243. Қатты гидравликалық ашудың алдында жарықшыларды бағыттау мақсатымен жобаланған жарықшаның жазығында абразивті перфоратор арқылы канал жасау қажет.

244. Қышқылмен өңдеудің алдында қатқа қышқылды нығыздауда қысымды азайту мақсатымен белгіленген интервалды гидроқұмшашқыш перфорация әдісімен ашу қажет.

245. Гидроқұмшашқыш перфорациямен ашу үрдісін төменнен жоғары қарай жүзеге асыру ұсынылады.

246. Үрдіс үшінгі жабдық және оның технологиясы «Перфорация және қатты ашу гидроқұмшашқыш әдісі жөніндегі нұсқаулықта» анықталған. Ұңғаларды гидроқұмшашқышпен өңдеудің барлық жұмыстары қатты гидравликалық ашу үшін көзделген «Қазақстан Республикасында мұнай және газ өнеркәсібәндегі қауіпсіз талабы» өндірістік қауіпсіздік талаптарына сәйкес жүргізіледі.

248. Забой төңірегіндегі аумақтарды шайырмен өңдеуге, бұрғыланған және сынақтан өтпеген ұңғыларды, сондай-ақ, бұдан бұрын пайдалануда болған ұңғыларды өңдеуге әбден болады. Жаңа бұрғыланған және сынақтан өтпеген ұңғыларды өңдеу тікелей перфорациядан соң өткізілуі мүмкін. Өңдеудің қажеттілігі көрші ұңғылардағы өңделетін қатты пайдалану негізінде анықталады. Қаттан сұйық немесе газ ағынын өңдеуге дейін келтіру (мысалы ұңғыларды сынаған кезде) болмайды, өйткені бұл қаттың жұмсақ таужынысының тепе-теңдігін бұзуға әкеп соқтырады және өңдеу нәтижесін нашарлатады.

249. Шайырмен өңдеу үшін көзделген ұңғылар саңылаусыз болуы және өңделетін қаттың интервалында сапалы цементпен жасалынған сақина болуы керек. Өңделетін интервалдан төмен ұңғының герметикасы болмаса, өңдеуге дейін цемент көпірін орнату керек немесе пакер-тығын, төменгі герметикасыз аумақта өңделетін интервалдан бөліп тастау қажет.

250. Ұңғының забой төңірегіндегі аумағын өңдегенде, одан эксплуатация кезінде көп мөлшерде құм шыққанда, бекіту жөніндегі жұмысқа дейін забой төңірегіндегі аумаққа кварцты ірі түйіршікті құмды немесе басқа қиыршық құммен толтыру керек. Толтырғышты таңдағанда, қолданылатын шайырдың түйіршік материалдармен жақсы адгезиясын қамтамасыз еткен жөн.

251. Көзделген ұңғыларды шайырмен өңдеуді жүргізу үшін забойдың таза болғаны қажет.

252. Ұңғыны өшіру, қатты ашу, забой төңірегіндегі аумаққа толтырғышты кавернаға және басқа да дайындық жұмыстарын қатты ластамайтын немесе келесі өңдеуде тез кететін сұйықтармен өткізу керек. Осы көрсетілген жұмыстар кезінде қолданыстағы сұйық ретінде сазды ертіндіні пайдалануды ұсынбаймыз, өйткені өңделетін аумақтың кейбір бөліктері бітеліп қалуы мүмкін, соның салдарынан бұл бөлік шайырмен өңделмей қалады.

253. Фенол-формальдегілі шайырды таңдау, қаттың белгіленген нұсқауға сәйкес температурасына байланысты анықталады.

254. Өңдеуді жүргізу кезінде шайырды нығыздағанға дейін қаттың қабылдағышын анықтауды көздеу қажет, сонымен бірге өңделетін интервалдан, шайырдың қоюланғанына дейін құбырды шығаруды ескеру керек.

255. Шайырды нығыздағанда, қаттың гидроашылуын болдырмайтын қысымда өткізу керек. Егер қаттың гидроашылу қысымы белгісіз болса, оны шартты тұрде Р = 0,2 Н, мұнда өңделетін зонаның метрдегі тереңдігі, Р – см²/кг қысым бойынша анықтау қажет.

256. Ұңғыға шайырды, қышқылды және басқа реагенттерді қысыммен нығыздау алдында барлық нығыздағыш жерүсті құбырлары және ұңғы саласындағы арматура герметикалық опрессовкамен және насостағы күтілген ең көп қысымнан 1,5 есе артық қысымның астындағы беріктік тексерілуі керек.

Оған жататындар:

1) қат қысымының көлемі және ұңғылардың жұмыс дебиті;

2) газдың физикалық-химиялық және тауарлық сипаттамасы (буға айналғыш ылғалдың, конденсаттың, күкіртқышқылы, көмірқышқылы, органикалық қышқылдар және тағы басқаларының сандары);

3) өнімді қаттың коллектор-таужынысының сипаттамасы (цементтелмеген, нашар цементтелген, қалың және тағы басқалары);

4) ұңғы бағанасының термодинамикалық жұмыс жағдайы және бағанада гидраттың пайда болу жағдайы;

5) бір ұңғымен пайдаланылатын қаттар саны және өнімді горизонттарды ашу жағдайы;

6) өндірістік өңдеу және газды тұтынушыларға жеткізу үшін қат қысымын көтеруді пайдалану жағдайы;

7) ұңғылардың ГВК (немесе РНК) қатынасы бойынша орналасады.

259. Осы аталған жағдайлар және факторларға байланысты газды және газоконденсатты ұңғыларды пайдаланудың келесі тәсілдерін қолдануға болады:

1) фонтан құбыры бойынша пайдалану (пакерсіз немесе құбырдың сыртын пакерсіздендіру);

2) екі немесе бірнеше өнімді қаттарды фонтан құбырлары және пакерлер арқылы бірге және жеке пайдалану.

260. Пайдаланылатын колонналарға фонтан құбырларын жібермей қуаты шамалы (10-15 м ), төменгі қат қысымы (90-60 кг/см²) және гидрокоррозиялық компоненттері жоқ, дөңес және дөңеске қосылған бөлігі бар жоғарғы дебитті ұңғыларда конденсаттың сұйығы толық шығатын газ ұңғыларын пайдалануға болады.

261. Фонтан құбырларын түсіру:

1) газда болатын қатты қоспалар және агрессивті компоненттері бар эксплуатациялық бағанасы коррозиядан және эрозиядан сақтау;

2) ұңғы забойынан жоғарыға сұйықтарды және механикалық қоспаларды шығару, сөйтіп, оның өнімділігін жақсарту;

3) кездесетін қиындықта ұңғыны басқаратын жағдай тудыру;

4) ортақ бағана арқылы бірнеше өнімді горизонттарды бірмезгілде және бөлек пайдалану пакердің көмегімен бөлінген (фонтан құбыры және сақина кеңістігі бойынша).

262. Газда агрессивті компоненттер болған кезде (күкіртқышқылы, көмірқышқылы, органикалық қышқылдар және тағы басқалары) және қатты жоғары қысым болып, эксплуатациялық бағананың іріп-шіру мүмкіндігі сақталғанда, газ және газоконденсат ұңғыларын пайдалану фонтан құбырлары бойынша жүзеге асады.

263. Нақты жағдайларға байланысты құбырдың сыртқы жақ кеңістігі пакерлердің көмегімен оқшаулануы мүмкін және тұнбасы болмайтын немесе оқшауланбайтын және бейтарап сұйық жайылатын.

264. Оқшауланбаған құбырлар арасындағы антикоррозиялық ингибаторларды жіберуге болатын эксплуатациялық бағаналардың герметикасы болған жағдайда, фонтан құбыры бойынша ұңғыларды пайдалануға болады.

265. Фонтан құбырлары диаметріне байланысы анықталады:

1) ұңғылардың ең көп жұмыс дебиті күтілгенде;

2) оқпанда барынша болатын қысымның өзгеруі;

3) фонтан құбырларында қажетті шапшаңдықтарды алу (фонтан құбырының башмагындағы шапшаңдық 5-10 м/с болуы керек), ұңғылар забойынан сұйық және қатты қосындыларды шығаруды қамтамасыз ететін;

4) пайдаланылатын колонналардың (оқпандардың диаметрі тұрған ұңғыларда);

5) газда агрессивті компоненттердің болуы немесе жоқтығы.

266. Газ және газоконденсат ұңғалары забойынан сұйық және механикалық қоспаларды жою үшін плунжерлі лифтіні қолдану ұсынылады. Забойдағы суды құрғату үшін басқа да әдістерді қолдануға болады – кезеңдік пайдалану, көпіретін сұйықтарды пайдалану және коллекторды автоматпен үрлеуді пайдалану және тағы басқалары.

267. Құмның үнемі шығуы жағдайында құбыр сыртындағы кеңістік пен фонтан құбырларын бір мезгілде пайдалануға болмайды.

268. Ұңғыларды қысқа мерзімді зерттеу: нақты жағдайға байланысты газ және газоконденсат ұңғыларын жоғарыда келтірілген кез келген әдіспен жүргізу рұқсат етіледі.

269. Фонтан құбырлары (пакермен) бойынша бір ұңғының бірнеше горизонттарын бірмезгілде және жеке пайдалану құбыр сыртындағы кеңістікте құбыраралақ кеңістікте өндірілген газда агрессивті компоненттердің болмауы, интенсивті коррозияны тудыратын және фонтан құбырларын ұстап тұру мүмкіндігінің жоқтығында жүзеге асуы қажет.

270. Фонтан арматурасы ұңғы сағасындағы температуралар және газ қысымын өлшеуді пайдаланудың қай әдісінде болмасын қамтамасыз етеді, сондай-ақ, ұңғылардың жұмыс істеп тұрған кезінде оған тереңдік приборларын түсіру мүмкіндігін қамтамасыз ету керек.

272. Ұңғылардың бастапқы технологиялық жұмыс режимін, стационарлық сүзгі режимінің әдісі бойынша өткізілетін, осы ұңғыларды сынау нәтижесі бойынша және бұдан бұрынғы тәжірибелерді пайдаланудың нәтижелері бойынша, сондай-ақ, шоғырдың геологиялық-кәсіптік ескертуімен анықталады.

273. Ұңғылардың технологиялық жұмыс режимі және күнделікті жұмыс дебиті келесі негізгі факторларды есептеумен белгіленеді:

1) құмның шығуы, ұңғыларды зерттеу үрдісінде белгіленетін сол қаттың забой төңірегіндегі аумақтық бұзылуына және жерасты мен жерүсті жабдықтарының іріп-шіруіне әкелуі тиіс;

2) ұңғылар забойын су басу қаупі;

3) ұңғылардың құрылымы және техникалық жағдайы;

4) газды ұңғылардың, судың конденсациясын көміртегілерді және оларды жоғарғыға шығару жағдайын есептегендегі температуралық режимі;

5) технологиялық режим ұңғының оқпанында гидраттың пайда болмауын қамтамасыз етуі керек;

6) жағдайға қарай газ және газоконденсатты жинау мен тасымалдау, ұңғы саласындағы жұмыс қысымын қамтамасыз ету.

274. Жеке ұңғылар бойынша технологиялық жұмыс режимі мүмкіндігінше оңтайлы газ дебитін алуды және кен орындарын (шоғырлар) қазудың тиімді жағдайын, қазба байлықтары мен техника қауіпсіздігін сақтауды қамтамасыз етуі керек.

275. Кен орындарының (шоғырлар) нақты жағдайына байланысты уақыттың белгілі кезеңінде келесі технологиялық режим тағайындалады:

1) қысым градиентінің тұрақты режимі-өнімді коллектордың бүліну мүмкіндігіне байланысты тағайындалады. Бұл режимді тұрақты депрессия режимімен ауыстыруға болады, алайда әрбір нақты жағдайда, бұл ауыстыруды дәлелдеу керек;

2) қаттың забой төңірегіндегі аумақта газды сүзгіден өткізудің тұрақты шапшаңдық режимі-бұл да өнімді коллектордың бұзылуы мүмкін жағдайда, сондай-ақ, қаттың забой төңірегіндегі аумағын сазды ерітіндіден тазарту;

3) тұрақты депрессия режимі - суланудың конустары мен тілдерінің пайда болу қаупі;

4) ұңғы басындағы тұрақты қысым режимі-штурсіз ұңғы жұмысы кезінде немесе табиғи газды алғашқы өңдеу алдындағы белгілі бір қысымды ұстап тұру үшін орнату;

5) қандай бір шектеудің болмауынан бағананың өткізу мүмкіндігін санамағандағы дебиттің тұрақты режимі уақытша болып саналады, өйткені уақыт өте бұл дебиттің мөлшері азаяды.

276. Ұңғы жұмысының технологиялық режимі күнделікті пайдалану және ұңғыны зерттеу деректері нәтижесінің негізінде тоқсан сайын жасалынады және акционерлік қоғам оны бекітеді. Дебиті тәулігіне 1 млн. м³ және одан жоғары ұңғы жұмысының режимін Ұлттық компания бекітеді.

277. Ұңғы жұмысының реттелуі:

1) топтық жинау пункттеріндегі әр ұңғы үшін немесе ұңғы сағасына орнатылатын штуцерлермен;

2) газ жинау жүйесіндегі газдың қарсы қысымымен.

278. Ұңғы режимін ауыстырған соң, жаңа технологиялық режимнің көрсеткіш жұмысын орнату керек, онда анықталады:

1) ұңғылар дебиті;

2) забой қысымы (жұмыс депрессиясы);

3) буфердегі, құбыр сыртындағы кеңістікте, колонналар арасындағы кеңістікте, штуцерге дейін және штуцерден кейінгі қысым мен температура;

4) сұйық (конденсат, су) және қатты қоспалар саны.

279. Барлық көрсеткіштер, сондай-ақ, ұңғылардың жұмыс режиміндегі қандай бір өзгерістер, қолда бар формаларға тиісті тіркеледі және құжатталынады.

280. Белгіленген ұңғылар жұмыс режимінің бұзылған жағдайында газ өндіруші ұйымның басшылығы оны қалпына келтіру үшін шұғыл шаралар қолданады.

281. Торапты газ құбырына газ беруді реттеу жүзеге асады:

1) ұңғылардың біраз бөлігін ажырату немесе оларды реттеумен;

2) штуцерлердің көмегімен жеке, арнаулы бөлінген ұңғылардың жұмыс режимінің өзгеруі; бұл ұңғылар бойынша технологиялық режимнің өзгеруін геологиялық қызметі қатаң шектейді.

282. Ұңғы дебитінің күнделікті реттеуін ұңғы жұмыс режимінің өзгергені жөнінде кәсіпшілік диспетчерінің нұсқауы журналға міндетті түрде жазуды оператор жүргізеді.

283. Тағайындалған режим бұзылған жағдайда қиындық тудыратын ұңғылар бойынша, режимді реттеуге рұқсат етілмейді.

284. Газы мол қат немесе жалпы объект бойынша газды күнделікті жинау көлемі бекітілген қазу жобасына тиісті белгіленуі керек.

285. Пайдаланылатын ұңғылар бойынша газды жинау нормасын (технологиялық режим) кәсіпшілік тоқсан сайын қаттар бойынша белгіленген газ жинау негізінде жасайды.

286. Қаттар және объектілер бойынша күнделікті газ жинау жоспарын тоқсан сайын бір рет қазу жобасына сәйкес және пайдаланылатын ұңғылар бойынша (технологиялық режим) газ жинау нормасын бекіткен өндіруші кәсіпшіліктер жасайды.

3-параграф. Ұңғылардың жер үсті және жерасты жабдықтары, оған қойылатын талаптар және осы жабдықтарға қызмет көрсету
287. Газ ұңғыларының жерүсті жабдықтарына сағадан топтық жинау пункті немесе газ жинағыш коллекторлар жатады:

1) фонтан арматурасы (шырша)

2) ұзындығы әртүрлі және әртүрлі диаметрлі шлейфтер (сүйреткі) топтық пункт пен ұңғы дебитінің орналасуына байланысты;

3) реттелетін немесе қарапайым штуцер;

4) тиісті қысым мен жібергіш мүмкіндігі бар сепаратор, әр ұңғыға жеке немесе бірнеше ұңғыларға ортақ;

5) газды тасымалдау, төмен қысымды қаттар үшінгі эжекторлар, оларды жоғары қысымды газбен араластыру есебінен;

6) жабдықтар жиынтығы (метанольді күбіше, ДЭГ-тің қалпына келтіретін бағанасы, мөлшерлі сорғыш, ұңғылар салаларындағы газды жылыту пеші) шлейфтердегі, сепараторлар мен эжекторлардағы гидраттармен күресу үшін.

288. Газоконденсат ұңғыларының жерүсті жабдықтарына жатады:

1) фонтан арматурасы (шырша);

2) шлейф;

3) конденсатты жинау үшін сыйымдылығы бар жоғары қысымды сепаратор;

4) «құбыр ішіндегі құбыр» нобайдағы жылуалмастырғыштар;

5) реттелетін немесе қарапайым штуцер;

6) қысым және жіберу мүмкіндігі бар төмен температуралы сепаратор;

7) жылу алмастырғышта да және реттелетін штуцерлерде, сондай-ақ, төменгі температуралы сепараторда пайда болатын гидраттармен күрес үшін жабдықтар жиынтығы (мөлшерлі сорғыш, диэтиленгликоль сыйымдылығы, (одан әрі-ДЭГ ), ДЭГ пешін қайта салу, ДЭГ және конденсат тұндырғыш-бөлгіштері, салқындататын жылу алмастырғыштар және ДЭГ-ті жылытқыштар).

289. Топтық жинау пункттеріндегі (сепараторлар, штуцерлер, жылуалмастырғыштар, конденсатжинағыштар және тағы басқалары) газ және газоконденсат ұңғыларының жерүсті жабдықтары газ өндіру жөніндегі оператордың жиі қадағалауында болады, оператор олардың ақаусыз және қалыпты жұмыс істеуін ұқыппен бақылайды. Әсіресе, газ құрамында коорозиялық элементтері болатын (күкіртқышқылы және көмірқышқылы) ұңғылардың фланецтік (ернемек), бұранды, дәнекерлікпен жалғастыруына және қатыру арматурасына ерекше көңіл бөлінеді.

290. Ұңғылардың кейбір жеке бөлшектері немесе жабдықтар түйіндерінің ақаулары болса, онда анықталған ақауларды жөндеу үшін шұғыл шаралар қолдану немесе ақауы бар бөлшектер мен жабдықтар түйіндерін алмастыру қажет.

291. Ұңғылар немесе жинау пункттерінде орнатылған жабдықтарды (жаңасын да және пайдаланып тұрғандары да) алдын-ала оның пайдалану мүмкіндігін анықтау үшін қазанбақылау ережелеріне тиісті баспақтау (опрессовка) қажет.

292. Газ және газоконденсат ұңғыларының фонтанды және қатыру арматуралары келесі негізгі талаптарға сай келеді:

1) қатыру элементін көп ретте ашып-жапқан кездегі герметикасы;

2) бір адамның күшімен қатыру элементінің толық ашылып-жабылу мүмкіндігі;

3) газқұбырына газ беруді тоқтатпай-ақ нығыздайтын сальниктерді ауыстыру мүмкіндігі;

4) статикалық сағалық қысымның екіреттік запасына есептелінеді.

293. Топтық жинау пункттерінде қажет жағдайда қашықтықтан басқаратын, ал кейбір жағдайларда телебасқару қатыру арматурасы қолданылады.

294. Газ құрамында коррозиялық компоненттері бар ұңғыларды пайдалану үшін коррозияға қарсы тұра алатын материалдан жасалған арнаулы қатыру арматурасы қолданылады.

295. Пайдалану алаңдарындағы ұңғылар үшін фонтан арматурасын таңдағанда оның беріктігі ұңғылар сағасындағы барынша күтілген қысымға және фонтан арматурасын беру техникалық жағдайларда көрсетілген қысымдағы беріктілік пен герметикаға сай келуі тиіс.

296. Жаңа газды алаң үшін (барлау ұңғылары), егер өте дәл мәліметтері болса, ұңғылар сағасындағы есептелінген қысым гидростатикалық қысымға тең ретінде плюс 25 % қабылданады.

297. Ұңғаның фонтандық арматурасын типтік сұлбаның (схема) бойынша бекітілген қалыппен таңдау және орнату керек.

298. Мерзімінен бұрын тозуды болдырмау, сондай-ақ, қысымды жоғарылатуды төмендету үшін өту ысырмаларды кесіп өтетін (крандар) және «шырша» бөлшектері (шарғылар, тройниктер, крестовиктер, буферлер) фонтан құбырларының қимасынан кем болмайтын қимасы болады.

Ескерту: бұл тармақша салалық қысым 200 см²/кг асатын ұңғыларға тарамайды.

299. Газ және газоконденсат ұңғыларының жерасты жабдықтарына жататындар: газды забойда жинақталған сұйықты шығару ретінде қолданылатын фонтан құбырлары, ұңғы забойларын сұйықтардан тазарту үшін қолданылатын сифон түтіктері, өнімді горизонттарды ажырату үшін қолданылатын забой штуцерлері, пакерлер немесе газ құрамында болатын коррозия компоненттерінен пайдаланылатын колонналарды оқшаулау үшін, фонтан құбырларында орнатылған сақтандыратын қақпақшылар және шлейфтердің бұзып өтуінен болған фонтандардың ашылуын немесе фонтан арматурасынын коррозиялық бұзылудан және плунжер қондырғыларының ұшатын қақпақшаларын ескерту үшін белгіленген.

300. Фонтан жәнек сифон құбырларының башмактарын орнату тереңдіктері пайдаланылатын ұңғылардың ерекшеліктерімен және коллекторлардың орнықтығымен анықталады. Фонтан құбырларын іліп кету қаупі болмағанда, оларды сүзгінің төменгі тесігіне дейін тіпті бұған жағдай болса, мүмкін зумпқа жіберуге болады (шахта түбінде су жиналатын шұңқыр) да (колоннаның бұзылуы немесе майысуы, тығыны жоқ болса).

301. Фонтан және сифон құбырларының бұранды жалғаныстары мерзімінен бұрын тозуынан сақтау үшін, сондай-ақ, олардың герметикасын нығайту үшін, арнайы майлайтын майды пайдалану қажет.

4-параграф. Газ және газоконденсат кен орындарындағы пайдаланылатын, байқайтын және пьезометрикалық ұңғылардың жұмысын тез (оперативті) басқару
302. Газ және газоконденсат кен орындарындағы кәсіпшілік қызметкерлерінің негізгі міндеттерінің бірі пайдаланылатын, байқайтын және пьезометрикалық ұңғылардың жұмысын тез сондай-ақ, шоғырларды (объектілер) технологиялық пайдалану процестерін байқау, пайдаланылатын ұңғалардың технологиялық режимін бақылау, басқару және өзгерту жөнінде дер кезінде шаралар қолдануға мүмкіндік береді.

303. Пайдаланылатын ұңғыларды тез тікелей бақылауына жатады:

1) пайдаланылатын ұңғылардың қор жағдайын бақылау;

2) жұмыс уақыты кезінде және ұңғылар дебитінің, сағалар қысымы мен температуралардың өзгеруін бақылау.

304. Пайдаланылатын ұңғылар бойынша судың, құмның, конденсаттың (мұнай жиегінде болған жағдайда, мұнайдың да) шығуын үнемі бақылап отыру керек. Сепаратордан шыққан конденсаттың және судың үлгісін кезең сайын талдауға тапсыру қажет. Өлшеу кезеңі (талдау) және оған қоятын талап геологиялық-пайдаланудың нақты жағдайына байланысты анықталады, бірақ, тоқсан сайын бір реттен кем болмауы керек.

305. Күнделікті тез бақылаумен бірге ұңғыларды үздіксіз зерттеу бірге жүргізілуі қажет.

306. Өзінің маңызына қарай өндірістік пайдалану кезінде газ және газоконденсат ұңғылары күнделікті, бақылаушы және арнаулы болып бөлінеді және ол келесі тәртіп бойынша жүргізіледі:

1) күнделікті зерттеу технологиялық жұмыс режимін орнатуды және қат забой төңірегінің аумақтық және ұңғылардың параметрлерін тексеруді мақсат етеді;

2) зерттеуді бақылау қажеттілік бойынша жүргізіледі және күнделікті зерттеулердің мәліметтер дәлдігін тексеруді мақсат етеді;

3) арнаулы зерттеулер, өнімділік сапасына әсер ететін жеке факторларды сонымен бірге ұңғыларды және бүтіндей шоғырларды пайдалану жағдайын анықтайды.

307. Байқайтын және арнаулы зерттеулерді өткізгенде, коллектордың бүліну және жер үстіне құмның үйілу қаупі болғанда, сондай-ақ, забой төңірегіндегі аумақта сұйық заттың шыққан жағдайында, шығарылған механикалық қоспалар мен сұйықтардың сандары бойынша және олардың шығу жағдайына байланысты өкілді деректерді алу үшін егжей-тегжейлі, мүмкіндігінше ұзақ зерттеулер қажет.

308. Ұңғыларды әртүрлі режимдерде зерттегенде артық газдың зая кетуін болдырмау үшін, газды газқұбырлары арқылы жіберу қажет.

309. Сыналатын ұңғы әлі газқұбырына қосылмағанда атмосфераға газды шығаруға болады немесе газжинайтын желілерде қысым дебиттерінің және депрессиялардың қажетті диапазонын алуға мүмкіндік бермесе.

310. Пьезометрикалық ұңғылар бойынша забойдың сапасыз жағдайын анықтағанда жуу және өнімді интервалды қосымша перфорациядан (теспелеу) өткізу қажет.

311. Байқайтын және пьезометрикалық ұңғылар бойынша бақылау өлшеуішін тоқсанына бір реттен кем болмайтын уақытта үнемі өткізу қажет. Жедел бақылау үшін байқайтын әр ұңғы бойынша «уақыт-қысым» және «таңдап алу-қысым» графикасын жүргізу керек.