Генетика пәні; тұқым қуалаушылық пен өзгергіштікті зерттеудің негізгі аспектілері
Ақуыз биосинтезін реттеу. Ж. Моно схемасы. Оперон
жүктеу/скачать 461.52 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- . Жасушадағы тұқым қуалайтын материалдың құрылымдық ұйымы. Прокариот пен эукариоттың генетикалық айырмашылықтары.
| 17.Ақуыз биосинтезін реттеу. Ж. Моно схемасы. Оперон.
Кез келген тірі организмдердің тіршілік етуінің негізгі шарты – барлық элементтері бір-бірімен тығыз байланысты жіңішке, икемді, үйлестірілген реттеу жүйесінің болуы. Ақуыз синтезінде белоктардың сандық және сапалық құрамы ғана емес, сонымен қатар синтез уақытының да маңызы зор. Бұл биологиялық қажеттілік ретінде микроорганизмдердің қоршаған қоректік орта жағдайына бейімделуін немесе ішкі және сыртқы жағдайлар өзгерген кезде күрделі көп жасушалы организмнің физиологиялық қажеттіліктерге бейімделуін анықтайды. Прокариоттардағы транскрипцияны реттеу схемасын 1961 жылы Ф.Якоб пен Дж.Моно лактоза оперонын мысал ретінде ұсынған. Бір оператор генімен басқарылатын құрылымдық гендер тобы оперонды құрайды. Оперонның құрамына сонымен қатар ДНҚ-ның шағын бөлімі – инициаторы бар промотор – РНҚ-полимеразаның біріншілік қосылатын орны – мРНҚ-ның ДНҚ-ға тәуелді синтезінің реакцияларын катализдейтін фермент кіреді. Оперон - прокариоттардағы геномның функционалдық бірлігі, оның құрамына бір (немесе бірнеше) промоторлардың астында біріккен біріккен немесе бірізді жұмыс істейтін белоктарды кодтайтын цистрондар (гендер, транскрипция бірліктері) кіреді. Бұл функционалдық ұйым осы гендердің транскрипциясын тиімдірек реттеуге мүмкіндік береді. . Жасушадағы тұқым қуалайтын материалдың құрылымдық ұйымы. Прокариот пен эукариоттың генетикалық айырмашылықтары. Тұқым қуалаушылық — ұрпақтар арасындағы материалдық және функционалдық сабақтастықты қамтамасыз ететін тірі организмдерге тән қасиет. Тұқым қуалаушылыққа байланысты тірі организмдердің морфология, физиология және биохимия құрылымы мен жеке даму ерекшеліктері ұрпақтан ұрпаққа беріледі. Организмдердегі тұқымқуалаушылық факторларының болатынын алғаш болжам жасап, тұқым қуалау заңдылықтарын ашқан Г.Мендель болды. Ол ата-аналық дарабастарды бір-бірінен бір не бірнеше белгілері бойынша ажыратылады, ал ол факторлар ата-аналарынан ұрпақтарына жыныс жасушалары арқылы беріледі деген қорытынды жасады (Мендель заңдары). 1909 жылы дат биологы В.Иогансен (1857 – 1927) бұл тұқым қуалау факторларын ген деп атады. 1911 жылы америкалық биолог Т.Морган (1866 – 1945) және оның әріптестері ұсынған “Тұқымқуалаушылықтың хромосомалық теориясы” бойынша да тұқымқуалаушылықтың бірлігі – ген деп көрсетілген. Прокариоттар мен эукариоттардың негізгі айырмашылығы - прокариот жасушаларында генетикалық материал тікелей цитоплазмада орналасады және көбінесе сақинаға тұйықталған ДНҚ молекуласын қамтитын нуклеоидпен бейнеленеді. Эукариоттарда генетикалық материал ядролық қабықпен бөлінген, сондықтан ядромен қоршалған. жүктеу/скачать 461.52 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|