Граматикалық тақырып: етістер және оның ТҤрлері етістіктің шақтары септік жалғаулары


Нақ осы шақтың кҥрделі етістіктің –ып, -іп, -п және –а, -е, -й тұлғалы кӛсемше



Pdf көрінісі
бет2/5
Дата25.05.2024
өлшемі392.42 Kb.
#501833
1   2   3   4   5
Етіс. Етістіктің шақтары. Септік жалғаулары.

Нақ осы шақтың кҥрделі етістіктің –ып, -іп, -п және –а, -е, -й тұлғалы кӛсемше 
тҥрі мен отыр, тұр, жҥр, жатыр деген қалып етістіктерінің кӛмекші етістік мәнінде 
тіркесінен жасалады. Студен етмтиханға дайындалып отыр. 
Күрделі нақ осы шақтың жіктелу үлгісі 
Жақ 
Жекеше 
Көпше 
І 
ІІ 
ІІІ 
Оқып отырмын 
Оқып отырсың 
Оқып отырсыз 
Оқып отыр 
Оқып отырмыз 
Оқып отырсыңдар 
Оқып отырсыздар 
Оқып отыр 


Ауыспалы осы шақ 
Ауыспалы осы шақ қимыл, іс-әрекеттің дағдылы қалыпта болып тұруын 
білдіретін нақ осы шақтың тҥрін атаймыз. Ауыспалы осы шақ -а, -е, -й тұлғалы 
көсемшенің жіктелуі арқылы жасалады. Мысалы: Мен келе-мін, сен ойна-й-сың. Ол бар-а-
ды. 
Ауыспалы осы шақ түрінің жіктелу үлгісі 
Жақ 
Жекеше түрі 
Көпше түрі 
І 
ІІ 
ІІІ 
Айтамын, келемін 
Айтасың, келесің 
Айтасыз, келесіз 
Айтады, келеді 
Айтамыз, келеміз 
Айтасыңдар, келесіңдер 
Айтасыздар, келесіздер 
Айтады, келеді 
КЕЛЕР ШАҚ 
Келер шақ қимылдың, іс-әрекеттің сөйлеп тұрған уақыттан кейін болатынын 
білдіреді. Мысалы: Ол университетке ерте бармақ. Сендер үйге келерсіңдер. Келер шақ 
мағынасы мен жасалуына қарай болжалды келер шақ, мақсатты келер шақ және ауыспалы 
келер шақ болып үшке бөлінеді. 
1.Болжалды келер шақ: Қимылдың, іс-әрекеттің болу мүмкіндігін дәл көрсетпей, 
болжай ғана айтылуын білдіреді.Болжалды келер шақ етістіктің түбіріне есімшенің -ар, -
ер, -р, болымсыз етістіктен кейін -с жұрнағы жалғанып, одан кейін жіктік жалғауы 
жалғануы арқылы жасалады. Мысалы: Біз бар-ар-мыз, сіздер кел-ме-с-сіздер. 
Болжалды келер шақтың жіктелу үлгісі 
Жақ 
Жекеше түрі 
Көпше түрі 
І. 
ІІ. 
ІІІ. 
Бар-ар-мын, кел-ме-с-пін 
Бар-ар-сың, кел-ме-с-сің, 
Бар-ар-сыз, кел-ме-с-сіз, 
Бар-ар-, кел-ме-с- 
Барар-мыз, кел-мес-піз 
Барар-сың-дар, келмес-сің-дер 
Барар-сыздар, келмес-сіз-дер 
Барар-, келмес- 


Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5




©dereksiz.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет