Грамматикалық тәсілдер. Грамматикалық Категориялар. Сіңісу, ығысу, жылысу құбылыстары. Синтаксис. Сөздердің байланысу амалдары мен формалары

жүктеу/скачать 407.72 Kb.

бет	3/5
Дата	07.12.2022
өлшемі	407.72 Kb.
	#466764

1 2 3 4 5

лекция 2

7. Екпін және интонация тәсілдері
Ой екпіні немесе логикалық екпін

Көмекші сөздердің түрлері

6. Сөздердің орын тәртібі

Сөздердің сөйлемдегі орын тәртібі олардың сөйлемнің қай мүшесі екенін айқындауы мүмкін. Бұл тәсіл мұнымен бірге грамматикалық мағыналарды білдіруге мәнерлеуші тәсіл ретінде де қызмет атқарады. Сөз түрлендіруші формалары жоқ немесе өте аз тілдердіе сөздердің орын тәртібінің мәні айрықша.

Ағылшын тілі
Ағылшын тілі
The
The son loves the father
Мать любит дочь
Дочь любит мать
Rumah
Besar
Түмэр тулгуур (темір тіреу)
Түлгуур тумэр (тіреуге керек темір)
Сағат қалта
Қалта сағат

7. Екпін және интонация тәсілдері

Егер екпін тиянақсыз, жылжымалы болса, ол да грамматикалық тәсіл ретінде қызмет атқара алады.

Мысалы: мука - "азап" мука - "үн"; замок - "қорған" замок - "құлып"; пропасть - 1) "тұңғиық, терең жар, шыңырау"; 2) "алшақтық"; пропасть - "жоғалып кету, жоқ болу, жойылу" т.б.
Болымсыз етістік тудыратын жұрнақтар
Болымсыз етістік тудыратын жұрнақтар
-ма, -ме, -ба, -бе, -па, -пе
Зат есім тудыратын жұрнақтар
Зат есім тудыратын жұрнақтар
-ма, -ме, -ба, -бе, -па, -пе

Екпін сөзге (кейде сөз тіркесіне) қатысты болса, интонация фразаға, соның нәтижесінде, грамматикалық тұрғыдан сөйлемге, сөйлемнің құрылысына, айтылу сазына қатысты болады.

Тұжырымдау интонациясы
Сұрау интонациясы
Есім сөздердің тіркесіненжасалған сөйлем
Ол – инженер
Мынау кітап – қызық кітап; Мынау – кітап.
Анықтауыш + анықталғыш
Ол инженер
Мынау кітап

Ой екпіні немесе логикалық екпін

Сен әкелдің бе кітапты?
Логикалық екпін: Сен.
Логикалық екпін: әкелдің бе.

Грамматикалық категория

Категория
Мағына
Форма

Грамматикалык мағына грамматикалық категориядан тыс, оған байланыссыз өмір сүрмейді, қайта оның элементі ретінде грамматикалық категорияның құрамында өмір сүреді;
Грамматикалық категория грамматикалық формамен тығыз байланысты. Қандай бір грамматикалық категория болсын, ол біртектес грамматикалық мағыналарды білдіріп, кемінде екі түрлі формада көрінуі шарт. Мұнсыз бірде-бір категорияның болуы мүмкін емес. Мысалы, бір ғана септіктің формасы немесе бір ғана грамматикалық жақтың формасы өздігінен септік категориясын да, жақ категориясын да құрай алмаған болар еді.

жүктеу/скачать 407.72 Kb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 2 3 4 5