Хабаршы «Арнайы педагогика» сериясы

51 

данады:  пәнді  кӛрсетеді,  оны  ұстауға  мүмкіндік  береді;  серуендеуде  жүк  машинасын  кӛрсетуді 

ұйымдастырады;  бӛлмеде  балаларды  терезеге  қояды,  олардың  назарын  жаңбыр,  қар  немесе  күн 

сәулесі бар екендігіне аударады.  

Арнайы сабақтар ӛткізіледі, онда балалар ересектердің іш киімін (қуыршақтарды) қалай үтіктейді 

немесе  балалар  ойыншықтарын  жӛндейді.  Нәтижесінде  балалар  кӛрнекі  жолмен  беретін  заттар  мен 

шындық құбылыстары туралы біраз түсінік алады. 

Тәрбиешінің сӛзі сонымен қатар балалардың ӛз тілін дамытуға ықпал етеді, оларға еліктеуге үлгі 

береді. Балалармен қарым-қатынас барысында педагог әр түрлі мақсатпен сӛз қолдана алады. Сабақ 

басталмас бұрын тәрбиеші сӛйлеудің кӛмегімен балаларды алдағы іс-әрекет үшін ұйымдастырады: ол 

оларды  ӛзіне  шақырады,  сабырлы,  шуларсыз,  жаттығуды  бастау  үшін  орындықтарға  отыруды 

ұсынады. Егер бұл сӛз сӛйлеу әр рет қайталанатын болса, балаларда біртіндеп тәрбиешінің жанында 

сабаққа  тез  жиналуға  пайдалы  әдеті  қалыптасады,  сондай-ақ  қажет  болған  жағдайда  ойын 

тоқтатылып, басқа қызметке ауысу қабілеті дамиды. 

Балалардың  негізгі  дидактикалық  принциптердің  бірін  –  кӛрнекілік  пен  сӛздің  үйлесімін  бұзбай 

тыңдау қабілетін дамыту-кӛрнекі тәсілдер мен сӛз арасындағы белгілі бір арақатынаспен қамтамасыз 

етіледі.  Олардың  әсер  ететін  рӛлін  орындай  отырып,  тыңдаудан алаңдатпауы  үшін  кӛрермен  әсерін 

ұйымдастыру маңызды. Бұл ретте қойылған мақсатқа қол жеткізуде біртіндеп және бірізділікті сақтау 

қажет.  Мақсатты  тыңдау,  қарастыру  балалардан  белгілі  күш-жігерді,  белсенді  назарды,  тыныш 

отыруды,  кӛңіл  бӛлуді  талап  етеді.  Балалар  жасына  тән  қозғалыс  қажеттілігін  назарға  ала  отырып, 

дидактикалық  сабақтар  осы  қажеттілікті  қанағаттандыру  үшін  құрылады.  Сондықтан  қысқа 

түсіндіруден кейін балаларға кӛрсету мүмкіндігі беріледі [9]. 

Кейбір сабақтарда әртүрлі жастағы және әртүрлі даму деңгейіндегі балалардың қарым-қатынасын 

ұйымдастыру  пайдалы.  Мұндай  ұйымның  педагогикалық  құндылығы-ол  жалпы  сӛйлеу  тілі  дамы-

маған  балалардың  бір-біріне  оң  әсерін  тигізеді.  Мысалы,  ойыншықтармен  дидактикалық  ойындар 

кезінде  балалардың  басқа  балалардың  неғұрлым  жетілдірілген  ойындарын  қызығушылықпен  бақы-

лап, олардың дамуына белгілі шамада ықпал ететінін кӛруге болады. 

Тәрбиеші дидактикалық ұстанымдарды сақтай отырып және сабақтарда (жасына қарай және даму 

деңгейі  бойынша)  балаларды  мұқият,  ойластыра  отырып,  барлық  топтың  мәліметтері  мен  іскер-

ліктерін берік меңгеруін қамтамасыз етеді. 

Бұл  ретте  тәрбиешінің  сабаққа  мұқият  дайындығы  шешуші  рӛл  атқарады.  Ол  жалпы  сӛйлеу  тілі 

дамымаған балаларға ұсынатын материалдарды ӛзі жақсы қолдана білуі маңызды.  

Осылайша, сабақтар оң нәтиже беруі үшін тәрбиешіге қажетті білім мен практикалық дағдыларды 

меңгеруі керек. 

Мектепке  дейінгі  жалпы  сӛйлеу  тілі  дамымаған  тәрбиеленушілеріне  жаңа  білімді  меңгеру  және 

жаңа қабілеттілікті дамыту оқу сабақтарына қарағанда ойында айтарлықтай табысты болып жатқаны 

белгілі. Ойында қойылған оқыту міндеті бала үшін айқын артықшылықтары бар. Ойын жағдайында 

мектепке дейінгі ЖСТД балаларына жаңа білім мен әрекет тәсілдерін алу қажеттілігі түсінікті. Ойын 

ойына  құмарланған  бала,  ол  үйренетінін  байқамайды,  бірақ  ол  үнемі  оның  түсініктері  мен  әрекет 

тәсілдерін қайта құруды талап ететін қиындықтарға тап болады [11]. 

Дайын  түрде  берілген  және  мектепке  дейінгі  балалардың  ӛмірлік  мүдделеріне  байланысты  емес 

білім  балалар  нашар  меңгереді  және  ақыл-ойдың  дамуына  қатысы  жоқ.  Ойында  бала  әлі  де  істей 

алмайтынын  үйренуге  тырысады.  Дидактикалық  ойын-бұл  оқу  материалымен  кез  келген  іс-әрекет 

емес  және  міндетті  оқу  сабағындағы  ойын  емес.  Бұл  балалар  үшін  ерекше,  толыққанды  және 

жеткілікті мазмұнды қызмет. Ол ӛзінің ынталандыру себептері мен іс-қимыл тәсілдері бар.  

Мектепке  дейінгі  жастағы  баланың  жетекші  қызметі  ойын  болып  табылады.  Ойынмен  бірге 

жүретін барлық балалар оңай қабылданады, тез және берік сіңіреді. Ойын барысында балаға әр түрлі 

білімді  меңгеруге  мүмкіндік  беріледі,  сондықтан  ойындарды  жұмысқа  қосқан  кезде  балалардан 

материалды  меңгеруге  қол  жеткізу  оңайырақ.  Кӛптеген  зерттеушілер  (Л.С.  Выготский,  В.И.  Се-

ливерстов,  А.И.  Сорокина  және  т.б.)  мектеп  жасына  дейінгі  балаларды  тәрбиелеуде  ойындарды 

қолданудың үлкен маңызын атап кӛрсетеді. 

Ойын  шын  мәнінде  балаларды  қызықтырып,  олардың  әрқайсысын жеке  ӛзі  қозғауы  үшін  ересек 

адам оның тікелей қатысушысы болуы тиіс. Ӛз іс-әрекетімен, балалармен эмоциялық қарым-қатынас 

жасаумен  ересек  адамдар  оларды  бірлескен  қызметке  тартады,  оны  олар  үшін  маңызды  және 

маңызды етеді. Ол ойынға тарту орталығы ретінде айналады. Бұл жаңа ойынмен танысудың алғашқы 

Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Арнайы педагогика» сериясы №4(59) 2019 ж. 

52 

кезеңдерінде, әсіресе мектеп жасына дейінгі балалар үшін ӛте маңызды. Сонымен қатар ересек адам 

ойынды ұйымдастырып, оны бағыттайды – ол балаларға қиындықтарды жеңуге кӛмектеседі, олардың 

дұрыс  әрекеттері  мен  жетістіктерін  мақұлдайды,  ережелерді  сақтауды  кӛтермелейді  және  кейбір 

балалардың қателіктерін белгілейді. 

Сонымен, мектепке дейінгі жастағы балалармен дидактикалық ойындардың нәтижелілігі олардың 

жүйелі  қолданылуына  және  әдеттегі  дидактикалық  жаттығулармен  ұштасқан  ойындар  бағдарла-

масының  мақсатқа  бағытталуына  байланысты.  Осылайша,  мектепке  дейінгі  жастағы  дамыту 

ойындары тұлғаның ең құнды қасиеттерін қалыптастыру үшін жан-жақты жағдайларды қамтиды [10]. 

 

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі: 

1  Крупская  Н.К.  Педагогические  сочинения  в  10  т.  Т.6.  Дошкольное  воспитание.  Вопросы 

семейного воспитания и быта. – М.: Изд-во АПН, 1959. 

2  Сухомлинский В.А. Рождение гражданина. – М.: Молодая гвардия, 1971. – С.9-10. 

3  Грибова  О.Е.,  Бессонова  Т.П.  Дидактический  материал  по  обследованию  речи  детей: 

Обследование письменной и связной речи. – М., 2009. 

4  Менчинская  Н.А.,  Кабанова  Е.А.  Развитие  элементарных  математических  представлений 

детей младшего школьного возраста. – Краснодар, 2000. – 5-10, 28-32 б. 

5  Леушина А.К. Формирование элементарных математических представлений у дошкольников. – 

М., 1996.  

6  Выгодский Л.С. Мышление и речь. Сборник соч. в 6-ти томах. – Москва, 1986. 

7  Сәтімбекова  М.  Балалардың  қарапайым  математикалық  түсініктерін  қалыптастырудың 

тәсілдері // Білім технологиялары, 2000 . – №2. – 14-15 б. 

8  «Біз  мектепке  барамыз».  Мектепке  дейінгі  ересек жастағы  балаларды  тәрбиелеу  мен  оқыту 

бағдарламасы. – Астана, 2009. – 30-32 б. 

9  Шаграева О.А. Детская психология. – Москва, 2001. – 274-279 б. 

10  Леушина  А.М.  Формирование  элементарных  математических  представлений.  –  М.,  1974.  – 

44-49 б. 

11  Балабаева  А.  Қарапайым  математикалық  ұғымдармен  таныстыру  мазмұнын  жетілдіру  // 

Бастауыш мектеп. №2, 2007. – 33-34 б. 

12  Носова  Е.А.  Использование  игровых  методов  при  формирований  у  дошкольников  матема-

тических представлений. – Л., 1990. – 47-60 б. 

13  Баряева Л.Б. Формирование элементарных математических представлений у дошкольников. 

Учебно-методическое пособие. 

14  Коваленко В.Г. Математика сабағында дидактикалық ойындар. – М., 1990.  

 

УДК: 376.37 

МРНТИ: 14.29.29 

жүктеу/скачать 2.25 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: