Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й к ар гу әож кбж
жүктеу/скачать 3.59 Mb. Pdf көрінісі
|
| ІІ БӨЛІМ. Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.)
ну ғылымына қосылған үлкен үлес қана емес, әдеби-тарихын зерттеу бағытындағы ой-пікірдің ғылыми си- патын көтере түскен еңбек деп баға- лау керек. Қорыта келгенде, М. Әуезовтің «Әдебиет тарихы» оқулығы мен Х. Досмұхамедовтің «Қазақтың ха- лық әдебиеті» атты қысқаша очеркі 1920 жылдардағы әдеби-теория лық, әдеби-тарихи талдау жасай тексе ру бағытындағы ғылыми-зерттеушілік ой-пікірді жаңа белеске көтерді. Бұл еңбектер жаңа туып, дами бастаған қазақ әдебиеттану ғылымының ал- дына екі бірдей міндетті шешу про- блемасын қойды. Оның біріншісі – осы еңбектерде классификациялаған фольклорлық жанрлар мен түрлерді әр сала бойынша тереңдете зерттеу болса, екіншісі – сөз болған ақын- жыраулар шығармашылығы ғылыми тұрғыдан зерттеп бағалау арқылы қазақ әдебиетінің тарихын дәуірге бөліп тексеру міндеті. Бұл салада іздену жолындағы жұмыстардың ғы- лыми сипаттағы мақалаларда қалай жүзеге асқанын жоғарыда айтқан болатынбыз. Сөз орайы келгенде айта кететін бір мәселе, бұл екі ең- бек те жоғары оқу орындарының оқу жүйесінен тұрақты орын алған оқулық дәрежесіне жете алмады. М. Әуе зовтің еңбегі баспадан шық- пай жатып таралмай қалса, Х. Дос- мұхамедов кітабының да тағдыры ұзаққа бармады. 1928 жылы ашылған университеттің (қазіргі Абай атын- дағы университет) проректоры, про- фессоры болған Х. Досмұхамедов те қазақ зиялыларының басына 1929- 1930 жылдары төнген нәубеттің ке- сірінен қуғынға ұшырып,еңбектері жат идеядағы жұмыстар деп таныл- ды. Бұдан шығатын қорытынды: 1930 жылдарға дейін жоғары оқу орын- дары мен педтехникумдер қазақ әде- биеті пәнінен қажетті оқулық тармен қамтамасыз етілмей қалған. Бұлар 1920 жылдардағы фоль- клортану саласындағы әдеби-тео- риялық, ғылыми-зерттеушілік ой-пі- кір ді бір жүйеге түсірген, фольклор- лық мұраны классификациялау, әр жанрын тереңдете зерттеу пробле- масын тұңғыш рет көтерген ғы- лыми еңбектері еді. Сол себептен де қазақ әдебиеттану ғылымының туу процесіндегі тарихи маңызы мен алатын орны ерекше екені анық. 1920 жылдардағы ғылыми-зерт- теу шілік ой-пікірдің фольклортану саласындағы осындай ізденістері оты зыншы жылдары жалғаса түсті. Бұл кезеңде ғылыми-зерттеу жұмыс- тарында маркстік-лениндік әдісна- ма өз үстемдігін құрғандықтан ұлт- тық әдеби-тарихи, әдеби-теориялық ой-пікір оған бейімделе бастады. Өйткені, «ұлтшыл-алашшыл» атан- ған «бірыңғай ағым теориясын» жақ- таушылардың 1929-1930 жылдары атылғаны атылып, қалғаны сотталып кетіп еді. Олардың ішінде маркстік- Ре по зи то ри й К ар ГУ |