Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й к ар гу әож кбж
жүктеу/скачать 3.59 Mb. Pdf көрінісі
|
| ІІ БӨЛІМ. Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.)
дауға жан салғаны – тарихи шын- дық». Маркстік-лениндік ілім, В. И. Ле- ниннің әдебиет сала сын дағы саяса- ты төңкеріске де йін гі әдебиеттану- дағы халықтық ұғымын әдебиеттің таптығы мен партиялығымен бірлікте қарап, еңбекші тап мүддесіне сай тар шеңберге сиғызды. Сондықтан маркстік-лениндік әдіснамаға сүйене отырып жазылған зерттеулердегі халықтық ұғымын олардан бөлек қарауға болмайды. Сол себептен де С. Мұқанов, Ғ. Тоғжанов, Е. Беке- нов және тағы басқа төңкерісшіл бағыттағы әдебиетшілердің еңбек- теріндегі халықтық ұғымын сөз ет- кенде, оның әдебиеттің таптығы, партиялығы принциптерімен аста- сып жатқанын есте ұстау қажет. 1925 жылы 11 маусымда құрылған ҚазАПП классикалық мұраны иге- ру, зерттеуде, жеке ақындар твор- чествосын тексеруде нигилистік көз қарасты «тұрпайы социологизм- мен» ұштастырып әкетіп, қазақ зия- лыларына қарсы күресті күшейтіп жіберді. Егер пролеткультшылдар пролетарлық жаңа әдебиетті клас- сикалық мұрадан айырып, оның де- мократиялық озық дәстүрлерін ни- гилистікпен жоққа шығарса, ҚазАПП ақын-жазушыларды тап тық тегіне қарап қана алу идеясын ұстанды. Күні бүгінге дейін ҚазАПП қызметіне баға бергенде «Әдебиет пен мәде ниет саласындағы буржуазияшыл-ұлт- шыл дықпен күресу және онын жеріне жете әшкерлеу міндетін ой дағыдай шеше алғандығы» ерек ше атап көр- сетіліп келді. Ал бү гінде «Идеоло- гия мен ғылыми сала сында қит етсе, «буржуазияшыл», «буржуазияшыл- ұлтшыл», «ұлт шыл-уклонист» деген атаулар өте жиі қолданылды. Осы- ның бізге қатысы мүлде жоқ де- мей-ақ қояйын, қисыны тіпті келің- кіремейтінін неге ескерме генбіз. Бур- жуазияда буржуазияшыл ұлтшыл- дық та тек капиталистік қоғамға тән ұғым, ал біздің Қазақстанда пат- риархалдық-феодалдық, тіпті өсіріп айтқанда, феодалдық қарым-қатынас жайлағанын ескерер болсақ, онда ай- тып-жазып келгеніміздің шындығы қайсы» деген секілді пікірлер айты- лып жатыр [41]. Шынында осы екі пікірдің шындығы қайсы? Бұл әрине, арнайы зерттелетін проблемалық сұ- рақтардың бірі. Оны кеше «бур жуа- зияшыл-ұлтшыл», «алашордашыл» атанан қазақ зиялыларының әде биет тарихындағы орнын алып бер ген бүгінгі заманның өзі талап етіп отыр. КазАПП С. Мұқановтың мақала- сынан кейін классикалық мұраны, Абай шығармашылығын зерттеуді тұрпайы социологиялық позицияда бағалаған бірнеше мақалалар жария- ланды. КазАПП О. Исаевтың «Ескі мә- дениеттік мұра туралы» (1931) хат- тарына жауап бергенге дейін әдеби мұраны зерттеуде теріс көзқараста болып келгені белгілі. Бұған басты Ре по зи то ри й К ар ГУ |