Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й к ар гу әож кбж
жүктеу/скачать 3.59 Mb. Pdf көрінісі
|
| ІІ БӨЛІМ. Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.)
дағы қазақ әдебиетінің шындығы мен дамуы жайында дұрыс еңбек С. Мұқановтың 1932 жылғы кітабы- нан кейін жазылған жоқ, зерттеу ісі жүргізілген жоқ». Қазақ әдебиеті нің осы дәуірін зерттеушілер олар дың «ұлтшылдығын», шығармала рын- да ескілікті көксейтіндігі, төңкеріс туғызған жаңа заманды түсінбеге- нін, соған лайық шығармалар бере алмағанын бірінен соң бірі қайталап айтып, оларға С. Мұқанов берген бағаны да айта алмады. Ал зерттеуді енді ғана қолға алып, олардың әде- биет тарихында алатын орнын бел- гілеуге кірісіп жатқандарға бұл кітап негізгі табан тірер тірек болып, «та- рихи деректердің көзі болып қала берері даусыз». С. Мұқановтың осы ақын-жазушыларға заман ағымымен, «ұлтшыл-алашордашыларға» қарсы күрестің ықпалымен және «сола- қайлықпен айтылған пікірлерін әри- не түзету керек». Бұл жолда оқулық авторын орынсыз кінәлай бермей, қазақ әдебиеттану ғылымы ғылыми- зерттеу әдіснамасының әлі меңгере қоймаған, қазақ әдебиетінің тари- хын зерттеу мен дәуірге бөлу әлі бір жүйеге түспеген, жеке ақын-жа- зушының халықтығы мен таптық сипатын ашу басты мақсат болған отызыншы жылдардың талап-ті- легімен қараған дұрыс болады. Қа- зақ әдебиеттану ғылымында бұл оқу лықты әр түрлі ғылыми аспектіде қа растырған Е. Бекенов, Т. Нұртазин, Т. Кәкішев, Р. Бердібаевтар жеке да- рындарды бағалаудағы кемшілік те- рін ғылыми тұрғыда талдай келіп, алғашқы монографиялық зерттеу деп бағалайды. Қорыта айтқанда, С. Мұқанов- тың «XX ғасырдағы қазақ әдебие ті» оқулығы ғылыми-зерттеушілік ой- пікірдің әдебиет тарихын тексеруде тереңдей түсуіне әсер еткен, қазақ әдебиеттану ғылымында әдебиет та рихын дәуірге бөліп зерттеудегі ізденісті жалғастырған, XX ғасыр ба сындағы әдебиеттің көрнекті да- рындарының шығармашылығын тек- серуді қолға алу қажеттігін көрсетіп берген, мектептерде әдебиет пәнін тарихи курс ретінде жүргізілуіне бас- тама салған еңбек деген тұжырымға келеміз. С. Мұқановтың осы бастамасын жалғастырып, қазақ әдебиетін оқы- туды әдебиеттің тарихи курсы жоба- сына жақындату талабымен көрін- ген, әдебиет тарихын дәуірге бөлудің жаңа да тиімді жобаларын ұсынған оқулықтар жазылып шыға бастады. Солардың бірі – І. Жансүгіров пен Ғ. Мүсірепов құрастырып шығар- ған «Көркем әдебиет жинағы» атты хрестоматия. Бұл жинақта қазақ әде биетінің тарихи курсына тән ғы- лыми-зерттеушілік сипат та, ақын- жазушылар өмірбаяны мен шығар- маларын талдау жұмыстары да жоқ. 1914-1933 жылдар арасындағы ақын-жазушылардың көркем шығар- Ре по зи то ри й К ар ГУ |