Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й к ар гу әож кбж
жүктеу/скачать 3.59 Mb. Pdf көрінісі
|
| І БӨЛІМ. Әдеби мұраны зерттеудің негізгі арналары
ой-пікір айтарлықтай нәти жеге қол жеткізгенін байқауға болады. Оны анықтау үшін әдебиет тари хына, оның көрнекті өкілдерінің шығарма- шылығына қатысты жинау-жария- лау, зерттеу саласындағы еңбектер- ді ұлттық әдебиеттану ғылымын тудыруға тигізетін ықпалына орай бірнешеге бөліп, қандай бағыттар- да жүргізілгенін білудің мәні зор. Бұл біріншіден, әдебиет тарихын зерттеудің арғы бастауларының қай- дан өріс алғандығын танытса, екін- шіден, ұлттық әдебиеттану ғылымы туу дәуіріне классикалық мұраны игеру барысында қандай дайын дық- пен келгендігін дәлелдейді. Біздің ойымызша, классикалық мұраны иге- руде ғылыми-зерттеушілік ой-пікір үш түрлі бағытта танылды. 1. Ғылыми бағалаушылық мәні ба- сым зерттеушілік ой-пікірлер. 2. Әдеби мұраны жинап-жариялау, бастырып шығарудағы ізденістер. 3. Ғұмырнамалық сипаттағы зерт- теу лер (биографизм). Фольклорлық аңыз, әпсана, хикаят, тарихи жылнамалар мен шежіре- лерде бірлі-жарым болса да әдебиет өкілдерінің аталуы, халық ауызында авторы белгілі ән-өлең, жыр-тол- ғаулардың жүруі бағалаушылық мән- дегі ой-пікірдің оянуына себеп бол- ды, олар туралы қызығушылықты, өнер паздық тұлғасын танытуға де ген ізденісті туғызды. Бұл келіп олар- дың халық тарихындағы, әдебиет пен мәдениетіндегі орны қандай деген бағыттағы түсіндірмелік зерттеулер жасауға әкелді. Ең маңыздысы бұл – бағыттағы ізденістер қазақ халқының фольклордан бөлек әдебиеті бар екені туралы танымдық мәні бар ұғым тудырды. Рас, бұл бағыттағы ғылыми- зерттеушілік ой-пікірдің фольклор мен әдебиеттің айырмасын анықтау- ға өресі жете бермеді. Оған әлі ерте де еді. Сондықтан фольклор мен әде- биет тарихының мәселелері араласа жүрді. Бұл бағыттағы мақалалар да тарихи-этнографиялық сипаттың ба - сым болуы және сыншылдық-эсте- тикалық ой-пікір мен ғылыми-зерт- теу шілік көзқарастың қатар жүруі де сондықтан. Алайда, қазақ әдебиеті тарихының көрнекті өкілдері сөз болуы барысында олар туралы ғы- лыми бағалаушылық мәндегі ой- пікір айтылмай қалмады. Әдебиет та- рихының нақты зерттеу нысанасына айналмауынан бұл бағыттағы ой- пікір жалпыламалық мәннен аса алмады. Бұл турасында орыс ғылымы Л. М. Крупчанов: «Однако в истории культурно-исторической школы был период неосознанных, стихийных тенденций, когда преобладала лите- ратуроведическая практика. Эта прак- тика наметилась еще в трудах пи - сателей и ученых XVІІІ века и ха- рак теризовалась двумя моментами. Преж де всего – это был интерес к древ- нему периоду отечественной поэ- зии... Второй момент – интерес к на- Ре по зи то ри й К ар ГУ |