Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й к ар гу әож кбж
жүктеу/скачать 3.59 Mb. Pdf көрінісі
|
| ІІІ БӨЛІМ. Қазақ әдебиеттану ғылымының қалыптасу жолдары
«Әдебиет теориясын» маркстік- лениндік әдіснамаға сай толықтырып, 1960 және 1965 жылы қайта жазып шықты да, бұл іске қозғау салды. Ә. Тәжібаевтің «Өмір және поэзия» (1960), М. Дүйсеновтің «Әдебиеттегі мазмұн мен түрдің бірлігі» (1962), М. Хасеновтің «Ұнамды образ және типтендіру» (1966), А. Нұрқатовтың «Идея және образ» (1962), «Абайдың ақындық дәстүрі» (1966), М. Базар- баевтың «Қазақ поэзиясындағы ең- бек адамының образы» (1961), Қ. Жұ - малиевтің «Стиль – өнер ерек шелі гі» (1966) секілді зерттеулері әдебиетті теориялық тұрғыда тануда жақсы ізденістердің қолға алынғанын бай- қатты. Бұл жеке жанр түрлерінің қалыптасу жолын ғылыми саралаған Р. Бердібаевтың «Роман және за- ман» (1966), З. Қабдоловтың «Жанр сыры» (1964), С. Ордалиевтің «Қазақ драматургиясының очеркі» (1964), Т. Қожакеевтің «Қазіргі қазақ са- тирасы мен юморы» (1966) сияқты еңбектерге, басқа да ғылыми мақа- лаларға ұласты. Қазақ өлеңі туралы айтылған талдауларды жүйелей жә- не жаңаша пайымдай келе З. Ахме- тов «Қазақ өлең құрылысы» (1964) атты монография жазса, З. Қабдо- лов 1920 жылдардан бергі әдеби- теориялық ізденістерді жинақтай, қорытындылай келе «Әдебиет тео- рия сының негіздері» (1970) ат ты еңбегін жарыққа шығарды. Егер бұлардың қатарына жеке шығар- маларға, кейбір жанр түрлеріне арналған ғылыми мақалаларды қоссақ, әдеби-теориялық бағыттағы ой-пікірдің шын мәнінде шешуші қадамдар жасағанын көреміз. Бүкіл әлемдік әдеби теориялық ұғым- түсініктердің ұлттық әдебиеттануда игерілуі, нақты мысалдар арқылы дәлелденуі айтарлықтай табыс еді. Олардың жоғарыда аталған ең бек- терде маркстік-лениндік әдіс на- ма қағидаларына икемделе түсін- ді рілгенін, ғылыми саралан ғанын кемшілік деп жату артық. Ғылыми- зерттеушілік ой-пікірдің ұлттық мүд- деге сай ізденістер жасауға деген мүм кіндігі болмаған уақытта кезеңдік табыс деп бағаламауға хақымыз жоқ. Осы тұрғыдан келгенде, қазақ әдебиеттануының 1960 жылдардағы бір жетістігі деп әдеби-көркем сын- ның өз бағыт-бағдары мен жанр- лық сипатын толық таныта алуы дер едік. Идеологияға жақын тұратын болғандықтан талай солақай шыл- дыққа барған сын «тұрпайы соци- ологизм» теориясынан бой тартты. Көркем әдебиеттің даму процесін ұдайы қадағалап, жақсы мен жа- манын таразыға салып отыратын жауынгерлік жолына қайта түсті. Аға буын сыншылар С. Мұқановтың «Өсу жолдарымыз» (1960), Е. Ыс- майыловтың «Сын мен шығарма» (1960), «Жаңа белеске» (1962), Б. Кен - жебаевтың «Шындық және шебер- лік» (1966), М. Қаратаевтың «Ше- Ре по зи то ри й К ар ГУ |