Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й к ар гу әож кбж
жүктеу/скачать 3.59 Mb. Pdf көрінісі
|
| V БӨЛІМ. Әдеби сын тарихы және ғылыми мектептер
сараптаудың небір үлгілерін, шы ғар- машылық шеберханаларын көр сете алады. Бұл – әдебиет тарихы мен теориясының ілгері дамуына қол- ғабыс тигізіп, әдебиеттанудың арна- сын кеңітпек. ХХ ғасырда қазақ әдебиетінің та- рихын ғылыми тұрғыдан жүйелеп жазуда кеңес дәуірі кезінде жасал ған жұмыстар аз емес. Дегенмен, олар- ды қазіргі күн талаптарына сай қайта қарап, таразылау аса қажет. Өйтке- ні, ол әдебиет тарихының ақиқат таразысына түсуіне сеп болмақ. Ол үшін ұлттық әдебиеттануда кешенді зерттеу саласын қалыптастырған ға- лымдардың еңбектеріндегі басты концепциялар ғылыми мектеп негі- зін қалағанына сай сараланып, өз бағасын алуы шарт. Уақыт пен кеңістік өлшемін ұлт- тық әдебиеттану ғылымына, оның та- рихы мен дәуірленуіне байланыс ты қарастырар болсақ, оларға лайық ты деңгейдегі ғылыми пікірдің кең дігі, биіктігі, тереңдігі мәселесі туын- дайды. Бұл үш санат кез келген гу- манитарлық ғылымдар саласының болмыс-бітімін танытады десек, ар- тық айтқандық емес. Ал оларды ұлт- тық әдебиеттану ғылымының тари- хи өткен жолына сай таразыласақ, мән-маңызы жоғарылай түседі. Се- бебі, әр ұлт әдебиеті өзіне тән ғана ерекшелікпен қалыптасатын бол са, оны тексеретін ғылым саласы да бас- қа елдің әдебиет туралы ғылы мын қайталамайтыны сөзсіз нәрсе. Әде би мұраны игерудегі жалпы заң дылық- тары мен зерттеу әдіс-тә сіл дері ортақ болғанмен әр ұлт өз әдебиетінің та- рихы, теориясы, сыны, биб лиогра- фиясы, текстология сы мен тарих- намасын тек өзі ғана тексе реді. Бұл жерде әдебиеттану ғы лымы бел гілі бір дәрежеде жоғары елдің ориен- талист-фольклорист және әдебиет- танушы ғалымдарының басқа ұлт әдебиетін зерттеген еңбектері сол елдің әдебиеттануына қосылған үлес болып табылмайтынын естен шы- ғармаған абзал. Олардың зерттеулері сол өзі өкіл болып табылатын ел- дің әдебиеттануына қосылатын үлес болып табылады. Сондықтан тек ұлттық зерттеушілік таным-білік ая- сындағы ізденістерін белгілі бір дәре- жеде саралап алған соң ғана барып әлемдік әдебиеттану табыстарына көз салатыны анық. Ендеше қандай да болсын ұлт өзі- нің әдебиеттану ғылымы мен сынын тудыруда және қалыптастыруда әлем- дік ғылыми-зерттеушілік әдіснама- лық ізденістерден шет қалуы мүмкін емес. Қандай да болсын халық тың әдебиеттану ғылымы өзіне ғана тән ерекшелікпен туып-қалыптасаты нын ескеретін болсақ, әлемдік ғы лы- ми мектептер мен теорияларға қа- ра ма-қатысы анықталар еді. Себебі олар әдеби мұраларды зерттеуде өз ке зінде кеңінен таралған әдіс-тә- сіл дерді қолдана отырғанымен, еш - Ре по зи то ри й К ар ГУ |