Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й к ар гу әож кбж
жүктеу/скачать 3.59 Mb. Pdf көрінісі
|
| V БӨЛІМ. Әдеби сын тарихы және ғылыми мектептер
Бі рақ бұл кезеңде Ресейдегі әде- биет тану ғылымының алға озып кете қойғаны шамалы еді. Әдеби- теория лық ой-пікір поэзия сала- сында бір шама өркендегенімен, ғы лыми-зерттеушілік ой-пікірде фи- ло ло гиялық мектеп пен тарихи-мә- дени мек теп енді ғана аяғынан қаз тұра бас таған болатын. Оның өкілдері орыс әдебиеті тарихын зерттеу мәсе- лесін көтеріп, әдеби мұраны игеру мәселелерін енді қолға ала бастаған еді. Біздің ойымызша, қазақ фолькло- рын зерттеген орыс фольклористері осы мектептің әдеби мұраны жи- нау, жариялау, кітап етіп бастырып шығару, жазып алған нұсқаның ва- рианттарын салыстыру және өңдеу, басқа тілге аудару, түсініктеме жазу секілді әдістерінің шеңберінде ғана жұмыс жасады. Олардың ықпалы әде би мұраны игеру саласында жұ- мыс жүргізген қазақ зиялыларына тиіп, филологиялық мектептің ұлт- тық ғылыми-зерттеушілік ой-пікір- де көрініс табуына себеп болды. Әлемдік әдебиеттану ғылымында ғы филологиялық мектептің өкілдері секілді қазақтың алғашқы фолькло- ристері де әдебиеттің қоғамдық құ- былыс ретінде даму заңдылығы мә селесін назардан тыс қалдырды. Бұлар нақты көрініс табуға ұм- тылған ұлттық әдеби-теориялық, ғы лыми-зерттеушілік ой-пікірге зерт теу жұмысын жүргізуге өте мол ма териал дайындап берді. Фило- ло гиялық мектептің қазақ топыра- ғынан шыққан өкілдерінің ұлттық әдебиеттану ғылымының туу, қа- лыптасу жолындағы сіңірген ең- бегінің маңыздылығы да осында. Филологиялық мектептің өкілдері өздерінің бар ынтасын мәтіндерді зерттеп, талдау тәсілдеріне аударды. Текстологиялық зерттеу толығымен әлеуметтік анализ тәсілдерін ығыс- тырды. Әдеби мұраны жинап-жария лау- дағы алғашқы ізденістер мен табыс- тар қазақ зиялыларының әуелі тү- сіндірмелік-таныстырмалық сипат та пікір айтуын туғызды да, кейін ғы- лыми-зерттеушілік ой-пікірге ұлас ты. Сондықтан ХІХ ғасыр со ңына қа рай көрінген қазақ фолькло ристе рі нің халық ауыз әдебиетінің үлгілерін жи- нап-жариялаумен шұғылдануы мен қа- тар, оны ғылыми тұрғыда зерттеу жолында еңбек еткен зерттеушілерді жатқызамыз. Бұлар филологиялық мектептің зерттеу әдіс-тәсілдерінен қарағанда тарихи-мәдени мектепке тән бағыттағы зерттеу талабына сай еңбек етті. Батыста француз ғалымы И. Тэн (1828-1893) негізін салған бұл мектептің зерттеу әдісі Ресейде ака- демик А. Н. Пыпин (1833-1904) та- рапынан қолдау тауып, әдеби мұраны зерттеуде тарихилық принципін бас- ты негізге алған болатын. Осы әдеби мұраның тарихилығы принципі Мұхамедсалық Бабажанов, Ре по зи то ри й К ар ГУ |