Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й к ар гу әож кбж
жүктеу/скачать 3.59 Mb. Pdf көрінісі
|
| ІІ БӨЛІМ. Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.)
хабарларды есептемегенде. Бұған М. Шоқаевтың 1915 жылғы № 156 санында жарияланған «Ә.Диваев» мақаласында ғалым бастырған эт- нографиялық материалдар мен фоль- клорлық үлгілерді «Ертегі-хикая- лар», «Мысалдар», «Тарихи қағаз- дар» деген топқа бөліп, толық тізімін беруін қоссақ, біршама жұмыс жүр- гізілгеніне куә боламыз. Негізінен газет қазақ кітаптарының басылуы мен таралуы, олардың сапасы де- ген мәселеге аса селқос қарамаған. М. Дулатов М. Тұрғанбайұлының «Пайғамбар заманы» деген оқу құ- ралына жазған мақаласында (1915, №139): «Бұл кітаптың тілі сұлу, түсінікті, айқын қазақша жазылып, бастауыш мектептің соңғы жылына арналған. Басылуы да көркем, емле- сі қазақша. Мектеп кітаптарымыз жеткіліксіз болып тұрған кезде бұл мезгілді һәм орынды шыққан жақсы бір кітап болды», – деп бағалайды. Одан соң кітап иесінің «Түрік қа- уымдарының ішіндегі ең сап болып тұрған жалғыз қазақ әдебиеті екен. Осы алтындай таза, гауһардай қым- бат қазақ әдебиетіне қылған қызметі- міз бүтін түрік қауымдарына қыл ған қызметіміз ғой» деген пікірін қош- тай келе, бұл салада арта қалып келе жатқанымыз қазақта баспахананың, кітап бастырушының және кітап сау- дасымен айналушылардың жоқтығы деп көрсетеді. Осы кітапты бастырып шығарған Қ. Қоңыратбайұлынан үлгі алуға шақырады. «Қазақ» бетіндегі осы тақылеттес ой-толғамдардың мо лынан айтылуы, қазақ библиог- рафиясының мәселелеріне тікелей қатысты болмағанмен сол бағыт- тағы жұмыстардың жандануына өз септігін тигізгені анық. Қорыта келгенде, ғасыр басынан кеңес дәуіріне дейінгі уақыт ара- лығында ұлттық әдебиеттану ғы- лымы өзінің туа бастағанын нық қа- дамдар жасауымен анық танытты. Ғұмырнамалық мақалаларда жеке дарындардың тұлғасын танытуда та- рихи тұрғыдан келді. Әдеби-тарихи ой-пікірге тән ұғымдар қалыптаса бастады. Р. Мәрсеков пен «Н» де- ген автордың мақалалары әдебиет тарихы, оның дәуірлері, өткені мен келешегі туралы ұғымның берік орын тебуіне жол ашты. Фольклорға алғашқы классификация жасалды, енді оның жанрлық түрлерін анық- тау мен зерттеу ісінің қолға алыну- ына бағыт-бағдар жасалды. Әдеби- теориялық ой-пікір әдебиет, оның қоғамдық орны мәселесінен бастап, өлеңтану және жеке жанр табиғаты туралы ғылыми ұғымдарды иге- ру жолында батыл қадамдар жасап, ұлт әдебиетін теориялық тұрғы- дан тексеруді қолға ала бастады. Қа зақ библиографиясының із аша- ры болып табылатын қадамдар кө- рініс тапты. Бұл секілді нәтижелі із деністерді айтқан уақытта, бізде орыс әдебиеттану ғылымы тари- Ре по зи то ри й К ар ГУ 96 ІІ БӨЛІМ. Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.) хындағыдай академиялық тұрғыда зерттеудегі мифологиялық, биогра- фиялық, мәдени-тарихи, салыстыр- малы-тарихи мектептер болмағанын есте ұстау керек. Жоғарғы оқу ор- ны түгіл, мектеп те болмай, әде- биет жеке пән ретінде оқытылу дең- гейіне жеткен жоқ еді. Бұл қазақ әде- биеттануының жеке ғылым саласы ретінде сол кездегі қоғам дамуының деңгейіне сай өзіндік ерекшелікпен туа бастағанына басты дәлел. жүктеу/скачать 3.59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|