Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й к ар гу әож кбж
жүктеу/скачать 3.59 Mb. Pdf көрінісі
|
| ІІ БӨЛІМ. Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.)
бойы жасалып, адамзат қоғамына ру хани азық ретінде қызмет етіп ке- ле жатқан фольклорлық және клас - сикалық мұраның тарих қоқы сы- на лақтырылуын сын мен әде биет- танудың алғашқы кезде түсінбей қалуы тарихи шындық еді. Маркстік- лениндік методологияның әдебиетті таптық тұрғыдан түсіну принципін қинала қабылдауы да сондықтан бол- ды. Аласапыран өзгерістер мен оқи- ғаларға толы болған Қазан төңке- рісінің алғашқы жылдарында жа ңа дәуір әдебиеттану ғылымына маркс - тік-лениндік ілімге сүйенген тың теориялық негіздер әкелді. Өнер- дің эстетикалық-танымдық рөлі, ле ниндік бейнелеу теориясы, әде- биет тің партиялығы, әдеби мұ ра- ның таптығы мен халықтығы се- кілді маркстік-лениндік теорияның идея лары әдебиет туралы ғылымның негізіне айналуға тиісті болды. Олар- ды меңгеруге белгілі бір уақыт қа- жет болғанымен, науқаншылдықпен жүргізілді. Әсіресе, әдебиеттану ғы- лымы әлі туып үлгермеген біз секіл- ді ұлттық республикаларда бұл өте қиындықпен жүзеге асты да, көпте- ген бұрмалаушылықтар мен идео- логия саласында айтыс-тартыстың белең алуына, жаңа методологияның қи сын сыз принциптеріне мойынсұн- ба ған әдебиетші-ғалымдардың құр- бан болуына дейін апарды. Орыс әдебиеттану ғылымында 1920 жыл - дарда әдеби мұраны игеру жұ мыс- тарында маркстік-лениндік мето- дологияны қабылдай қоймаған әде- биетші-ғалымдар тарапынан «фор- мальдық әдіс», «бірыңғай ағым тео риясы» секілді теориялар мен «Леф», «Кузница», «ОПОЯЗ», «Пере- вал», «Серапионовы братья» тәрізді топтар мен ұйымдарды туғызды. Бұларға қарсы марксизм-ленинизм ілімінің негіздеріне сүйенеміз де- генімен, бұрмалаушылығы мен со- лақайшылдығы көп болған «про- леткультшылдық» пен «тұрпайы со - циологизм» теориясы ғылыми-зерт- теу ісіне белсене араласты және көп жағдайда қолдау тауып отыр- ды. Бұлардың барлығы да жа ңа қоғамда туып, әдебиет пен ғы лым- да үстемдік жасауға ұмтыл ған әр түр лі көзқарастардың топтас қан түр де танылғын көрінісі еді. Ғы- лыми-зерттеу ісіне байланысты осы теориялардың барлығы да 1920 жыл- дардағы қазақ әдебиеттану ғы- лымында көрініс тапты және ескі мен жаңаның ғана тартысы емес, ұлтшылдық пен төңкерісшілдіктің, тап тартысының күресі ретінде сая- си мәнге ие болып, идеология май- данында аса бір қиындықпен және қаталдықпен жүрді. «Тек қана про- летариат әдебиетін жасаймыз» деп әдеби мұрадан бас тартқан про- леткультшылдардың қате бағыты В. И. Ленин еңбектері мен партияның көркем әдебиет туралы саясатында Ре по зи то ри й К ар ГУ |