Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й к ар гу әож кбж
жүктеу/скачать 3.59 Mb. Pdf көрінісі
|
| ІІ БӨЛІМ. Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.)
қатты сыналғанымен, ол кеше ғана ұлт тәуелсіздігі үшін бір мақсатта жүрген қазақ зиялыларын екі лагер- ге жіктеп тастады да, олар идеология майданында бітіспес күреске шықты. В. И. Лениннің «Біз қай мұрадан бас тартамыз?», «Пролетарлық мәдениет туралы», «Жастар Одағының мін- деттері» секілді еңбектерінен туын- даған әдеби мұраға баға бергенде қандай таптың мүддесі тұрғысынан жазылғанына ерекше назар ауда- ру қажеттігін талап еткен жаңаша көзқарасы мен «біз әрбір ұлттық мәдениеттің ішінен тек оның де- мократиялық және социалистік эле - менттерін ғана аламыз, оларды ал- ғанда тек қана және сөзсіз түрде әрбір ұлттың буржуазиялық мәде ниетіне, буржуазиялық ұлтшыл ды ғына қа- рама-қарсы қою үшін аламыз» де- ген қате қағидасы көптеген қазақ зиялыларының келешек тағдырына шығарылған үкім болды. Бұл қате қағида қазақ әдебиеттану ғылымы- на «ұлтшылдық», «ұлтшылдық-бай- шыл дық әдебиет» деген ұғымдарды енгізді. Фольклор мен әдебиет та- рихын таптық тұрғыдан зерттеу мәселесін күн тәртібіне қойды. Алғашқы кезде пролет культ- шыл дық көзқарасқа бой беріп ал ған Кеңес үкіметі мәдени мұра тура- лы саясатын тез түзетіп алып, мә- дени-әдеби қазынаны жұмысшы табының мүддесіне сай пайдалану ісін жедел қолға алды. Әдеби мұ- раны жинап-жариялау және ғылыми зерттеуді маркстік-лениндік мето- дология принциптері негізінде жүр гізуді қатаң талап ете бастады. Осы ған байланысты әдеби-тарихи, әдеби-теориялық бағыттағы ұлттық ғылыми-зерттеушілік ой-пікір алдын- да аса зор мүмкіншілік пен жағдай туды. Ол арғы бастауларынан бастап ғасырларға созылған ғылыми даму жолын жалғастыруға ұмтылды. Бірақ, маркстік-лениндік методология оның осы талабын пайдалануға тыры сып, таптық идеологиядан тыс әде биет пен ғылым болмайтынын ұқтыру үшін жаңа әдіснаманы меңгеруді, сол бағытта зерттеу жүргізуді үнемі қа- дағалап отырды. «Маркс солай айт- ты екен деп өз пікірін өзгертпеген (А. Байтұрсынов) және өздері «ұлт- шыл», «ұлтшыл-алашшыл» атана жүрсе де «ел бүгіншіл, ал менікі ер- теңгі үшін» деген, төңкеріске дейінгі әдебиеттану ғылымының туа баста- уына еңбек сіңірген әдебиетшілер әдеби мұраны игеру жұмыстарын жүргізе берді. Фольклорлық мұра- ның көптеген үлгілері жарияланды, зерт теу нысанына айнала бастады. Пролеткультшылдық көзқарас са- рынымен төңкерісшілдер үрке қа- рап жүргенімен әдебиет тарихын- да көрнекті орын алатын ақын- жазушылар шығармалары басылып шықты, олар туралы зерттеушілік ба ғыттағы ой-пікір айтыла баста- ды. Жаңа заман талабына сай қиын- Ре по зи то ри й К ар ГУ |