Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й к ар гу әож кбж



Pdf көрінісі
бет148/441
Дата16.05.2023
өлшемі3.59 Mb.
#473784
түріОқулық
1   ...   144   145   146   147   148   149   150   151   ...   441
Okulik XX kazak adebiet

ІІ БӨЛІМ. Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.)
секілді мақалаларында әдебиет та-
рихын ғылыми тұрғыда тануды сөз 
еткен әдебиетшілердің көзқарасы 
«ескілікті көксеу, абайшылдық ты, 
ахметшілдікті тудырғысы келу, «ұлт-
шылдық-байшылдық» пиғыл» болып 
түсіндірілді. Бұл ғылыми-зерт теу-
шілік ой-пікірдің әдебиет тарихын 
зерттеуге деген ұмтылысына, әдебиет 
туралы ғылымның туу процесіне 
белгілі бір дәрежеде тұсау салды. 
Осындай сипаттағы мақалаларды 
пар тия саясаты мен идеология қол-
дап-қолпаштап қана қоймай, кейде 
ушықтырып отырды. Осыдан соң 
іле-шала «ұлтшыл-алашшыл» атал-
ған қазақ оқығандарының басына 
сталиндік зұлмат төнді де, әдебиет 
тарихын зерттеу ісі саябыр тарта бас-
тады. 
Алайда, әдебиет тарихын зерттеу 
проблемасын көтерген мақалалар 
жоғарыда сөз еткендермен шектеліп 
қалмайды. Олардағы классикалық 
мұраны игерудегі көзқарасты қуат-
таған басқа да мақалалар шыққан бо-
латын. Оларда классиктердің әдеби 
дамудағы дәстүрдің ықпалы, әсіресе 
Абай, Ыбырай, Сұлтанмахмұт, Ма-
хамбет творчествосының жаңа дә-
уір әдебиетінің дамуына әсері тура-
лы дұрыс қорытынды жасай білді. 
Бұл мақала авторлары пролетар-
лық әдебиеттің болашағына сенім-
сіздікпен қарап, көптеген ақын-жа -
зушыларды ұлтшыл, жолбике сана-
ғандықтан және ғылыми-зерттеу-
шілік ой-пікірі жағынан өрелі биікке 
көтеріле алмағанымен, классикалық 
мұраға жаңашылдықпен қарауды на-
сихаттап отырды. Мысалы, Ы. Мұс-
тамбаев «Абай қазақ үшін Пушкин-
мен пара-пар. Оның өлеңдері – зор 
мағыналы тарихи уақиға. Біздің ен-
шімізде қалған ескірмейтін мұра», –
деп бағаласа, Ғ. Тоғжанов әдеби-
мәдени мұра жөніндегі сол кездегі 
әдебиеттану ғылымында талап етіл-
ген маркстік-лениндік қағиданы тү-
сіндіріп, ауыз әдебиеті үлгілерін де, 
классик ақын-жазушылардың шы-
ғармаларын да, орыс әдебиетінің 
ықпалын да жаңа әдебиеттің қажетіне 
жарата білуге үндеді.
Қорыта келгенде, жиырмасын-
шы жылдарда қазақ әдебиетінің 
клас сикалық асыл мұрасын тарихи 
тұрғыда сөз етуге ұмтылған мақа-
лалар осы кезеңдегі әдеби-тео рия-
лық, әдеби-тарихи негізде тексеру 
бағытындағы ғылыми-зерттеушілік 
және сыншылдық ой-пікірдің жүйе-
лі түрде айтылуын қалыптастыр-
ды. Сол арқылы қазақ әдебиеттану 
ғылымының тууына, әдеби сынның 
қалыптасуына ықпал жасады. Со-
нымен қатар, ғылыми-зерттеушілік 
сипатымен ғана емес, нигилистік 
көзқарас пен тұрпайы социоло-
гизм теориясына қарсы полемика-
лы өткір пікірі мен талдауларында 
әде биет туралы ғылымның жалпы 
методологиялық мәселелерін де кө-
тере білді.
Ре
по
зи
то
ри
й К
ар
ГУ


165


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   144   145   146   147   148   149   150   151   ...   441




©dereksiz.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет