Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й к ар гу әож кбж
жүктеу/скачать 3.59 Mb. Pdf көрінісі
|
| ІІ БӨЛІМ. Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.)
болғандығы, үшінші жаңалығы – орыс әдебиетінің үлгілерін алуы, төртінші жаңалығы – қазақтың тіл байлығын ұқсата, жетілдіре білуі, бесінші жаңалығы – өлеңнің жаңа түрін жасағандығы». Абайдың қайтыс болғанына 30 жыл толуына байланысты жа- зыл ған жоғарыда біз көрсеткен мақалалардағы ой-пікірлер мен ғы- лыми-тұжырымдарды ескере отырып «в главах «Реализм Абая», «Влия- ние русской культуры на Абая», «Поэтика Абая» автор сумел ска- зать новое слово о творчестве по- эта в целом». Бірақ, Абайдың халық ақыны, классик екенін мойындай отырса да, «тұрпайы социологизм» теориясының ықпалынан шыға ал- май пікір қайшылығына ұшыраған. «Абай сықылды үлкен талантты ақынды қазақ еңбекшілері (астын сызған біз. – Ж.С.) өткен өмірдің бізге тастап кеткен үлкен байлығы, асыл мұрасы деп бағалайды» дей отырса да, Абайдың шыққан ортасы қанаушы тап, сондықтан ол «бай- лар тобының мұңшысы, ұлтшыл ақындардың басы» деген тұжырымға ден қояды. Осы секілді тағы да бас- қа теріс ой-көзқарастары бола тұр- са да Ғ. Тоғжановтың бұл еңбегі – классикалық мұраны маркстік-ле- ниндік әдіснамаға сай ғылыми-мо- нографиялық сипатта зерттелуде жа- салған алғашқы қадамдардың бірі. 1920-1930 жылдары қазақ әде- биеттану ғылымында классикалық мұраны, әдебиет тарихын тексеру жұмыстары тек Абай творчествосы төңірегінде жүрді десек қателесер едік. Абайды зерттеу деңгейіне жете қоймаса да қазақ әдебиеті тарихында көрнекті орын алатын басқа да ақын- жазушылар, олардың өмірі мен твор- чествосын ғылыми тұрғыда сөз етуге алғашқы қадамдар жасаған мақа- лалар көптеп жарияланды. Атап айт- қанда, халқымыздың күрескер жыр- шысы, патриот ақыны М. Өтемісов туралы Х. Досмұхамедовтің, А. Мә- метұлының «Исатай-Махамбет», Қ. Жұ- малиевтің «Махамбет ақын», «Ма- хамбет поэзиясының тілі», Ә. Үсе- новтің «Елеулі ақын» атты мақа- лалары шықса, алғашқы педагог, қазақ прозасының негізін салушы Ы. Алтынсарин жайында «М» де- ген автордың «Ы. Алтынсарыұлы», С. Сейфуллиннің «Ы. Алтынсары- ұлы», Т. Асқаровтың «Қазақтың пе- дагог ақыны», Ә. Тоқмағамбетовтің «Ы. Алтынсарин» деген мақалалар мен ал ғы сөздер жарияланды (195). Сол сияқты үлкен дарын, талант- ты ақын С. Торайғыровқа арналған, Н. Ыс мағұловтың «Сұлтанмахмұттың өл геніне 5 жыл», С. Дәукеновтің «С. Торайғыров», Б. Кенжебаевтың «С. Торайғыров», Ә. Марғұлан- ның «Сұл танмахмұтты еске түсіру», «Тұңғыш ғалым Шоқан туралы» деп аталатын ғылыми-биографиялық, Ре по зи то ри й К ар ГУ |