Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й к ар гу әож кбж
жүктеу/скачать 3.59 Mb. Pdf көрінісі
|
| ІІ БӨЛІМ. Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.)
Ғылыми-зерттеушілік ой-пікірдің бұл табысы 1930 жылдардың орта тұсында сын мен әдебиеттану ғы- лымында эстетикалық-социо логия- лық зерттеу әдісінің игерілуімен тереңдей түсті. Сол себептен көп- теген ақын-жазушылар мен әде- биет ші-сыншылар классикалық мұ раны бағалауда заман талабына сай маркстік-лениндік ілім қағи- даларына орай зерттеуге бағыт алып кетті. Әдебиеттің тарихи даму процесіне үлкен таланттың, ірі да- рын иесінің шығармашылығы ерек- ше ықпал жасайтынын ескерер бол- сақ, әдебиет туралы ғылымдағы ғы- лыми-зерттеушілік ой-пікірдің тез қанаттанып, ғылымдық мәндегі кең арнаға түсуіне әдебиет тарихындағы осындай ірі тұлғалардың зерттелуі көп әсер етері сөзсіз. 1930 жылдардың орта шенінде ғылыми-зерттеушілік және сыншылдық ой-пікірдің бас ты зерттеу нысанасы – Абай шығарма- шылығы болу да сондықтан. 1920 жылдардағы әдебиет май- данында болған пікірталастан кейін, оның ішінде Абай мұрасы туралы көзқарас тұрпайы социологизм те- ориясынан арыла бастап, ақынды дұрыс бағалаған мақалалар көптеп жарияланды. Ғалым Е. Ысмайы- лов айтқандай «Абайды ғылыми жол мен зерттеу кезеңі» басталды. Ұлттық классикалық мұраны зерт- теу ге бүкілодақтық көлемде жүр- гізіл ген екі шараның әсері қатты сезілді. Оның бірі – ВКП(б) Орталық Комитетінің 1932 жылғы «Көркем әдебиет ұйымдарын қайта құру ту- ралы» қаулысы, екінші – кеше ғана «патшаның малайы», «үстем тап- тың жыршысы» аталып жүрген орыс классиктерінің бәрі» тарихи шын- дықта деңгейінде қайта қаралып, мүшелді мерекелерінің өткізіле бас- тауы», – деген пікір шын [31, 92]. Міне, осы екі шара қазақ әде- биеттану ғылымында да Абай шы- ғармашылығын зерттеуден басталып, классикалық мұраны ғылыми жол- мен тексеру саласындағы жұмыс- тарға қозғау салды. Қазақстан Жазу- шылар одағының ұйымдастыруы мен Абайдың өлгеніне 30 жыл толуын атап өтуге дайындық басталды. Абай мұрасына деген оң көзқарастың бір жүйеге түсе бастауына Қазақстан көлемінде болған тағы бір себепті атап өтпеуге болмайды. Ол кеше ға на «ұлтшыл-алашордашылар» атан ған бір топ қазақ зиялыларының тү- гелге жуық идеологиялық күрестің құрбаны болып жер аударылып сот- талуы, атылуы еді. Осыған байланыс- ты әдебиет майданында оларға қарсы күрес саябыр тауып, солақай сын- шылар мен тұрпайы социологизмді ұстанушылар классикалық мұраға деген көзқарасын өзгерте бастады. Жоғарыда тұрпайы социологизмнің қатты өріс алуына «ұлтшылдарға» қарсы күрестің әсері болды деуіміздің себебі де сондықтан. Ре по зи то ри й К ар ГУ |