Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й к ар гу әож кбж



Pdf көрінісі
бет154/441
Дата16.05.2023
өлшемі3.59 Mb.
#473784
түріОқулық
1   ...   150   151   152   153   154   155   156   157   ...   441
Okulik XX kazak adebiet

ІІ БӨЛІМ. Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.)
лып бағалануына мұрындық болып
ғылыми-зерттеушілік жұмыста та-
рихи ақиқаттың айтылуына тоқтау 
салумен бірге, жиырмасыншы жыл-
дардағы «алашордашылыққа», «ұлт-
шылдыққа» қарсы күресті қайта 
жандандырып жіберді. М. Қайыпна-
заровтың ҚазАПП-тың бірінші съе-
зінде жасаған «Қазақ пролетариат 
әдебиетінің жай-күйі мен алдағы 
міндеттері туралы» баяндамасында 
әдебиет пен зерттеу жұмыстарын-
дағы ұлтшылдық идеологиямен кү-
ресу қажеттігіне қатты көңіл ауда-
ру талап етілсе, 1934 жылы өткен 
Қазақстан жазушыларының бірінші 
съезінде де айтылмай қалған жоқ.
Голощекиннің бір-біріне қарсы 
қоюынан ыдырап, талай «шиналарға» 
жіктеліп қалған қазақтың ұлттық ин-
теллигенциясынан ұлтшылдық мін 
іздеу, алашордашылық пен троц-
кизмге «бүйрегі бұрғандығын» тіз-
бе леу, көркем шығармадағы бай-
шыл дық салт-сананың белгілерін 
сынау қауырт қолға алынып, соңы 
1937 жыл ғы «халық жауларын» жап-
пай әшкерелеу науқанының қанды 
қырғы нына ұласты.
Осы кезде академик Д. С. Ли-
хачев айтқандай «мәдени ой-өрісі 
қаншалықты тар әрі шектеулі, барша 
жаңалықтарға және барша көне мұ-
раға солғұрлым жаны төзгісіз, өзінің 
әдетіне айналған ұғымның билі-
гіне соншалықты тәуелді, барынша 
күдікті жандардың» тарихи ақиқат-
ты өрескел бұрмалап жала жапқан, 
қаралағыш мақалалары әдебиет та-
рихын зерттеуге кесірін тигізбей 
қалған жоқ. Бұл мақалалардың ақыл-
парасатқа тоқтау салып, гуманистік 
адамгершілікке қаяу түсіргені, қазақ 
интеллигенциясының ұсталып ке-
туіне, қуғын-сүргінге ұшырауына се-
бепкер болғаны қазір ашық жазылды 
да.
Қазақ әдебиеттану ғылымының 
ізашарлары саналатын С. Сейфул-
линнің, М. Әуезовтің, С. Мұқановтың, 
Қ. Жұмалиевтің, Е. Ысмайыловтың, 
Ә. Қоңыратбаевтың, Ә. Маметова-
ның еңбектері өткір сынға алынып, 
жөнсіз ғайбаттауға жол берілді. Со-
нымен қатар, әдеби-тарихи, әдеби-
теориялық ой-пікірдің дамуына ке-
дергі келтірді де, әдебиеттану ғылы-
мының туу процесіндегі ізденістерін 
аласапыранға айналдырып жіберді. 
Сөзіміз дәлелді болу үшін қысқаша 
тоқталып өтелік.
Халық жауларын әшкерелеу нау-
қанына баспасөз орындары жұмыла 
кірісті. «Социалистік Қазақстанның» 
«Буржуазияшыл ұлтшылдардың бі-
рін қалдырмай әшкерелеп, жермен-
жексен қыламыз» (22.09.1937), «Қа-
зақ әдебиетінің» «Қырағылықты 
мейлінше күшейтейік» (29.01.1937), 
«Лениншіл жастың» «Буржуазия-
шыл ұлтшылдардың ұясын тас-тал-
қан жасау керек» (16.10.1937) се-
кілді бас мақалалары әсіре сақтық 
пен қырағылыққа шақырды. Осы 
Ре
по
зи
то
ри
й К
ар
ГУ


171


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   150   151   152   153   154   155   156   157   ...   441




©dereksiz.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет