Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й к ар гу әож кбж



Pdf көрінісі
бет275/441
Дата16.05.2023
өлшемі3.59 Mb.
#473784
түріОқулық
1   ...   271   272   273   274   275   276   277   278   ...   441
Okulik XX kazak adebiet

ІІІ БӨЛІМ. Қазақ әдебиеттану ғылымының қалыптасу жолдары
бағдардың басталуына сай зерт-
телу нысанасына нақты түскені 
оған айқын дәлел. Сонымен қатар, 
оны осы кездегі сын, рецензиялық 
мақалалардағы көркем шығарманың 
ішкі құрылысына қарай талдау 
жасауға деген қадамдардың аяқ алы-
сынан да көруге болады. Бұл қазақ 
әдебиетінде әдеби жанрлардың да-
му жолын тексеруде деген ізденіс-
тердің басталуына, жанр табиғатын 
теориялық тұрғыда танып білу жо-
лындағы алғашқы барлаулар жасала 
бастауына әкелді.
Ғылыми-зерттеушілік ой-пікір-
дің осы кезеңдегі екінші жетістігі 
оқулықтар, ғылыми мақалалар жә-
не зерттеу еңбектердегі тексеріле 
бастаған ақын-жазушылардың қа-
зақ әдебиеті тарихындағы ала-
тын орындарының дұрыс жөне 
әділ бағалануы еді. Оған біз қате 
қау лы лардың қағидаға айналған 
тұжырымдары өз күшін жойғаннан 
кейін ғана көз жеткіздік. Көптеген 
дарындардың әдеби мұрасын зерт-
теудегі осы маңызды бастаманы 
тек соңғы он жыл ішінде ғана жал-
ғастыруға мүмкіндік туды. Оған 
дейін қазақ әдебиеттану ғылы-
мының 1940 жылдарда-ақ қол жет-
кізген осы табысы бұрмалана түсін-
діріліп келді. Ол «Қазақ әдебиеті 
тарихының» ІІІ томында: «Алайда 
соғыс кезінде жазылған оқулықтар 
мен зерттеу еңбектерде идеялық қа-
теліктер жіберілді. Өткен дәуірдегі 
ақындардың бәрін бірдей халық 
ақыны, ағартушы-демократ етіп 
көр сетпек болған көзқарастар, яғни 
«бірыңғай ағым» теориясы бұл 
тұстағы қазақ әдебиетшілерінің ең-
бектерінен орын алды. Сондықтан 
әдебиет тарихын зерттеуде орын 
тепкен қате-кемшіліктер мен шала-
ғайлықтар мезгілінде және соғыстан 
кейінгі дәуірде партияның идеоло-
гия мәселелері жөніндегі қаулыла-
рында сыналып көрсетілді», – деп 
бағаланды [27, 160]. Бұл – негізсіз 
және тым артық айтылған пайым-
дау. Себебі, осы 40-жылдардағы 
оқу құралдары мен зерттеулерді қа-
растырғанда, классик деп тану үш 
ұлы ағартушы-ойшылымыздан бас-
қа тек Сұлтанмахмұтқа байланысты 
айтылған екен. Ал бұл шындықтың ау-
лынан алыс жатқан жоқ. Оның өзінде 
де ақынның Қазан төңкерісін бірден 
түсінбей «адасушылыққа» ұшыра-
уын таптық көзқарасқа сай түсінді-
ре кету де назардан тыс қалмаған. 
Зерттеушілер бұлардан басқа ақын-
жазушылар мұрасын сөз еткенде, 
қоғамдық және дүниетанушылық 
көзқарастарын ашуға айрықша кө-
ңіл аударуы маркстік-лениндік әдіс-
нама талаптарынан табылуға деген 
амалсыздықтан еді. Бұл жерде біз 
коммунистік идеялар мен таптық 
көзқарасқа біржола берілгендік се-
німді жоққа шығарайын деп отыр-
ған жоқпыз. Тым өріс алып кете 
қой мағанмен ол да болғаны жалған 
Ре
по
зи
то
ри
й К
ар
ГУ


295


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   271   272   273   274   275   276   277   278   ...   441




©dereksiz.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет