Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й к ар гу әож кбж
жүктеу/скачать 3.59 Mb. Pdf көрінісі
|
| ІІІ БӨЛІМ. Қазақ әдебиеттану ғылымының қалыптасу жолдары
кету секілді кемшілікке душар бол- ғаны айқын көрінеді. Қалай деген- мен де «Очерк...» дәуір алға тартқан талаптар үдесінен шығуға ұмтылған жаңа қадам болғаны даусыз. Ол бір жағынан орта мектепке арналған оқу құралдарының жаңа мазмұнда шығуына негіз болса, екіншіден, ғылыми-зерттеушілік ой-пікірдің та- рихи және теориялық тұрғыда тың ұмтылыстар жасауына жол ашты. Кеңестік дәуірдегі әдебиетті зерт- теудегі олқылықтардың орны осын- дай сипатта тола бастап, бұл бағыт- тағы еркіндікті сезінген әде биетта ну ғылымы төңкеріске дейінгі әдебиет тарихын тексеруде күні кеше ғана қате деп табылған ізденістерін қайта жалғастыруға ұмтылды. Бұл кезде «ұлтшыл-алашшыл» атанғандар ту- ралы жаңа көзқарас ақын-жазушылар мен ғалымдар тарапынан екіге жары- лып, ақтау туралы ұсыныс жоғары дан қолдау таппай, ресми түрде айтылма- са да тыйым салынатыны айқындалып қалған да болатын. Содан болар ғылыми-зерттеушілік ой-пікір наза- ры өткен дәуірдегі әдеби мұраны иге- ру мәселесіне ауды. Оған алғашқыда мерзімді баспасөз бетінде әр түрлі сипаттағы қарама-қарсы пікірлер ай- тылуы арқылы барлау жасалды. Шы- нын айту керек, қазақ әдебиеттануы бұл бағытта бұрынғыдай көз жұмбай ерлікке бара алған жоқ. 1957 жылғы қаулы талаптары мен республикалық партия ұйымы нұсқауы мен жазылып жатқан мақалалар «өткендегі әдеби мұра ны сын көзімен қарап пайдала- ну жә не зерттеу керек, оның өзінде маркстік-лениндік әдіснама қағидала- рына сай қоғам өміріне байланысты қайшылықтарын ашу керек» деген тезисті бетке ұстай отырып, ерекше сақтықта жазылды. Амал жоқтықтан орыс халқымен достыққа кір келті- ріп алмас үшін отаршылдыққа ашық қарсы болған ақын-жыраулардың реалистік шығармаларына «ескішіл, керітартпа» көзқараста болды деп та- рихи шындықтан ауытқи, бұрмалай түсіндіру белең ала бастады. Бірақ, сайып келгенде оларды әдебиеттің таптығы тұрғысынан қарап, сын көзбен бағалап пайдалану және зерт- теу қажет деген ұсыныстарға да ден қойылды. Осыған сай төңкеріске дейінгі әдеби мұра туралы бірта- лай ғылыми мақалалар жариялан- ды. Олар көтерген мәселе біреу ғана болғанымен, екі түрлі сипатта кө- рінді. Бірі – бүкіл әдеби мұра мен әдебиет тарихының мәселелерін сөз еткен жалпылама мақалалар болса, екіншісі – жеке ақын-жырау шығар- машылығына ғана арналған зерт- теулер. Сөзіміз дәлелді болуы үшін ғана емес, ғылыми-зерттеушілік ой- пікірдің қол соза алған арналарын байқату үшін де атап көрсете кетелік. «Қазақ әдебиетінде» М. Қаратаев «Қайта қарауды қажет ететін мәселе» (10.08.1956), Ғ. Мұсабаев «Әдеби мұраны бұрмалаушылыққа қарсы» Ре по зи то ри й К ар ГУ |