Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й к ар гу әож кбж
жүктеу/скачать 3.59 Mb. Pdf көрінісі
|
| ІІІ БӨЛІМ. Қазақ әдебиеттану ғылымының қалыптасу жолдары
уып қалар екен деген секемшіл хал- ахуал әдебиетші-ғалымдарды осыған мәжбүр етті. Оның әдіснамалық жә- не идеологиялық тұрғыдағы себеп- тері де жоқ емес. Өйткені, бұл том- да ұлтшыл-буржуазияшыл әдебиет- тің бет-пердесін ашу үшін екі түрлі мәдениет туралы қағида басшылық- қа алынса, ерекше дәріптеліп отыр- ған әдебиеттің таптығы принципіне сай «тұрпайы социологизмнің» де белгілері сезілмей қалмады. Оған шолу – тарауларда алашшыл қа- лам герлер мұрасына берілген ба- ға нақты дәлел. Сол себептен де бүл дәуірдегі әдебиет тарихы жа рым-жартылай, оның өзін де маркс тік-лениндік әдіснама қағи- даларына орай бұрмалана баян- далды, саясатқа дөп келмейтін тұстары ақтаңдақ күйінде қалды. Монографиялық портрет беріліп отырылған ақын-жазушылардың бір кезде буржуазиялық объекти- визмге салынуы, ескілікті аңсауы мен ұлтшылдық пиғылдағы сарынға ұрынуы, партияның сара жолын түсінбеушіліктерінің болуы секілді қателіктеріне ерекше көңіл бөлуінің бір себебі осында жатыр. Бұл сол кезеңдегі ғылыми-зерттеушілік ой- пікірдің партиялық тұрғыдан әділ, ғылыми жағынан терең, идеялық мә ні дұрыс сипатта көрінген жаңа ізде нісі болып табылғанымен, кеңес- тік дәуірдегі әдебиеттің көрнекті өкілдерінің шығармашылығының өзі де идеологиялық тазартудан өткенін байқатады. Марксизм-ленинизм ілімінің та- лап-тілегіне сай тұсауға түскен ғылыми-зерттеушілік ой-пікір төң- керіс пен кеңес өкіметін, социализм жеңістерін, тап тартысы мен колхоз құрылысын, т.б. тақырыптарды ша- быттана жырлаған туындыларды асыра дәріптеді. Олардың таптық сипаты мен еңбекшілер тұрғысынан алғандағы халықтығы, партия сая- сатына үн қосудағы мән-маңызы мадақталды. Соның салдарынан қазақ әдебиетінің бір кездегі ұран, үгіт, на- сихат, рапорт беру деңгейіне дейін төмендеген, «халықтар көсемін» суреттеуге тең таппай қиналған тұстарындағы шығармаларды ғылы- ми саралап, кемшілігін талдап бе- руге мүмкіндігі шектеулі болды. Олар үздік шығарма деп бағалана қоймағанмен, социализм кезеңінде гүлдене дамыды деп дәлелденіп отырылған ұлттық әдебиеттің жа- сампаз келбетіне шіркеу түсірмеу жағы көбірек назарда болды. Рас, төңкеріске дейінгі деңгеймен салы- стыра қарағанда кеңестік дәуірдегі әдебиетіміздің қарыштап дамығанын, жанрлық тұрғыда кемелденгенін, дүние жүзіне танылғанын жоққа шығаруға болмас. Бірақ ұлттық әде- биеттің көркемдік көкжиегін ке- ңіткен шығармалармен қатар, өмір шындығынан алшақ, тап тартысын арқау еткен, схематизмге құрылған, Ре по зи то ри й К ар ГУ |