Возрастная и педагогическая психология /

42 
ІІ БӚЛІМ 
БІЛІМ БЕРУ –
ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ПСИХОЛОГИЯНЫҢ
ҒАЛАМДЫ ОБЪЕКТІСІ 
 
Адамға, егер ол адам болуы тиіс 
болса, білім алуы қажет. 
Ян Амос Коменский. Великая 
дидактика
1 тарау. Қазіргі замандағы білім беру 
 
§ 1. Білім беру кӛпжақты феномен ретінде 
 
Білім беру жалпы мәдени контексте
 
Білім беру әлеуметтік институт ретінде қоғамның әлеуметтік ҧсақ 
қҧрылымдарының бірі ретінде қарастырылады. Білім берудің мазмҧны- 
қоғам жағдайының кӛрінісі, оның бір жағдайдан екінші жағдайына 
ауысуы. Қазіргі уақытта бҧл – ХХ ғасырдың индустриалды қоғамынан 
ХХІ ғасырдың постиндустриалды және ақпараттық қоғамына кӛшу. 
Білім берудің дамуы мен қызмет етуі қоғамның ӛмір сҥруінің 
экономикалық, саяси, мәдени және тағы да барлық басқа шарттары және 
факторларымен шартталған. Білім беру мен мәдениет ең тығыз 
байланыста «білім беру институтының қалыптасуының ең бірінші 
сатыларының ӛзі табыну (культ), ғұрыптармен байланысты: сол 
кездегі мәдениет ұдайы ӛндіруді (ӛсуді) талап етіп отырған...» [192, 20 
б.] Бҧл жай ғана шартталыну емес, бҧл ӛзара мәнді байланыс, ол білім 
берудің дамуы мен қызмет етуінің негізгі принципі «мәденисәйкестілік» 
принципінен кӛрінеді. Бҧл жерде білім беру ең алдымен «...адамның 
ҧдайы ӛндірілу (ӛсуі) немесе қоғамдағы адам мәдениетінің ҧдайы ӛсуі» 
міндетін атқарушы әлеуметтік институт ретінде қарастырылады [192, 20 
б.].
Бҧл принцип Я.А. Коменскийдің ҧсынған оқытудағы «табиғи 
сәйкестілік» ережесінің орнына келді. Я.А. Коменский ҧйғарғандай, оқу 
тек қана «табиғаттың ізін басып» жҥрген жағдайда ғана жеңіл болады, 
соған сәйкес оқытудың негізгі постулаттары тҧжырымдалған болатын, 
онда табиғаттың және табиғаттың бір бӛлшегі болып табылатын адам 
дамуының негізді заңдары кӛрініс тапқан. Кезінде А. Дистервегтің
«Мәдени сәйкестікпен оқыт!» деп тҧжырымдаған «мәденисәйкестілік» 
принципі мәдениет контексінде оқытуды, білім беруді мәдениеттің 

43 
сипаты мен оның қҧндылықтарына бағдарлау, оның жетістіктерін 
меңгеру және ҧдайы ӛндіруге, әлеуметтік мәдени нормаларды қабылдау 
және оларды ары қарай дамытуға адамды тартуды білдіреді. Мәдениет 
ҧрпақтар ауысуы барысында ҧдайы ӛндіруші ретінде мінез-қҧлықтың, 
адамдар санасының ҥлгілерінің, сонымен қатар, қоғам ӛміріндегі заттар 
мен қҧбылыстардың жҥйесі деп тҥсініледі [192, 20 б.]. Бҧл тҧрғыдан 
білім беру мен мәдениет бірлесіп «ҥлкен дем», дем алуға сәйкес 
ырғақты қимыл қҧрайды деген салыстыру ӛте орынды. Осы 
салыстырудың авторы В.Ф. Сидоренко «Ӛзі үшін» – білім беру- 
мәдениеттің бейнесі, «мәдениет үшін» ол - мәдениеттің білімі, 
нақтырақ айтқанда оның білім беру арқылы ұдайы ӛндірілуі, ал 
«социум» үшін – ол оның «ӛкпесі». «Дем» алғанда білім беру ӛзіне 

жүктеу/скачать 2.21 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: