И. А. Зимняя педагогикалық психология
Адамның психикалық дамуының жалпы бағыты
жүктеу/скачать 2.21 Mb. Pdf көрінісі
|
|
Адамның психикалық дамуының жалпы бағыты Жалпығылымдық анықтама бойынша, даму дегеніміз материя мен сананың жалпыға ортақ қасиеті. Ол бір мезгілде ҥш қасиетпен: ӛзгерістердің даму ҥстіндегі объектінде болып жатқан бағыттанулар және заңдылықтармен, қайтымсыздықпен сипатталады. Бҧл жерде оның негізгі сипаттамасының бірі – уақыт, нақтырақ айтқанда уақыт бойында созылмалылығы, ол дамудың бағытын анықтайды. Г. Гегельдің даму бағытын «абстрактіден нақтыға» қозғалыс ретіндегі дамудың бағыты деп (жалпы рухтың) анықтауы Г. Спенсердің еңбектерінде дамудың ортақ заңының кҥшіне ие болған. Ол психикалық дамуды тҧжырымдау ҥшін ӛте маңызды. Бҧл жалпыдан жекеге даму туралы ой Я.А. Коменскийдің оқыту жҥйесіндегі негізін қалаушы табиғисәйкестілік принципінің негізіне алынған болатын, «...табиғат барлығын кӛлемі бойынша мардымсыз, бірақ ішкі қуаты бойынша күшті бастаулардан алады... табиғат ӛзінің жалпыға білім беру қызметін ең ортақтан бастайды және жекемен аяқтайды» [231, 34-35 б. цит. бойынша]. Ақыл - ой дамуының ортақ заңдарын талдай келе, Н.И. Чуприкова оны біріншіден, когнитивті қҧрылымдардың жҥйелі ҧйымдастырылауымен, когнитивтік схема–кӛрсеткіштермен, екіншіден, кез-келген басқа жҥйе сияқты, когнитивті- кӛрсеткіштік қҧрылым да дамиды, яғни ой-еңбегінің дамуы жалпыға ортақ даму процесінің жеке кӛрінісі, ол да жалпыдан жекеге заңына бағынады деген тҧжырымммен сәйкестендіреді. Психикалықтың да, атап айтқанда адамның ой- еңбегінің дамуы тҧлғаның жалпы дамуымен салыстырылмауы тиіс. «Тұлға мен психика бірлікте болса да салаыстырылуға келмейтіні сияқты, тұлғаның дамуы (қоғамдық қатынастардың субъекті, индивидтің жүйелі әлеуметтік сапасы ретінде) мен психиканың дамуы бірлік құрайды, алайда олар тепе-теңдік құрамайды» [168, 15 б.]. |