І бөлім Әлеуметтік педагогтарға арналған қызметтік

1. 
   Менің ойымша:
   

ІІ – маңызды шешімдер менің көңіл-күйіме байланысты,

ІІІ – маңызды шешімдер менің көзқарасыма байланысты,

ІҮ – маңызды шешімдер – бұл менің ақылым мен логикамның ісі.

2. 
   Менің сіз туралы алғашқы пікірім
   

ІІ – келбетті,

ІІІ – көкейге қонымды ойлар айтатын,

ІҮ – маған жақсы әсер қалдыратын адамдар ғана маған ықпал ете алады.

3. 
   Мен сіздің қал-жағдайыңызды білгім келсе:
   

ІІ – сіздің не сезініп тұрғаныңызды тексеремін,

ІІІ – сіздің дауыс ырғағыңызға көңіл бөлемін,

ІҮ – сіздің не туралы айтып отырғаныңызға көңіл аударамын.

4. 
   Мен үшін:
   

ІІ – мені қызықтыратын мәселелердің сұрақтарынан шешім шығару,

ІІІ – суперкомфортабелді жиһаз таңдау,

ІҮ – түстердің комбинацияға өте бай түрлерін табу жеңіл.

5. 
   Менің сыртқы ортаға көзқарасым:
   

ІІ – менің құлағым айналада болып жатқан оқиғаларға түрік жүреді,

ІІІ – киімді менің денемді қысып тұрған жақсы сеземін,

ІҮ – көрген бөлмемді ашық түсті бояулармен суреттеп беремін.

6. 
   Егер адамдар менің жай-күйімді білгілері келсе:
   

ІІ – олор менің қалай киінгеніме назар салулары керек,

ІІІ – олар менің сөйлеген сөздеріме қарау керек,

ІҮ – олар менің дауыс ырғағыма құлақтарын салу керек.

7. 
   Мен:
   

ІІ – сіз салған суреттерді тамашалағым келеді,

ІІІ – сіздің не сезінетініңізді білгім келеді,

ІҮ – болып жатқан оқиғаларды сіздің дауыс ырғағыңыз арқылы естігім келеді.

8. 
   Мен сіз туралы
   

ІІ – мен деректерді естісем, соған сенемін,

ІІІ - әлденені сезінсем, соған сенемін,

ІҮ – сену, сенбеуім нені естігеніме байланысты.

І - Әдетте мен жанұямның көңіл-күйін жақсы сезінемін,

ІІ – мен өзімнің жанұя мүшелерінің түрлерін, киімдерін, тіпті соған қатысты ұсақ бөлшектеріне дейін суретке сала аламын,

ІІІ - маңызды мәселелер жайында жанұямның не ойлайтыны да білемін,

ІҮ – жанұя мүшелерінің дауыс ырғақтарын жақсы ажыратамын.

10. 
    Мен өзімдегі
    

ІІ – мен бір әлденелерді жасап үйренудемін,

ІІІ – мен тың деректерге құлақ салуды әдетке айналдырудамын,

ІҮ – мен жаңа мүмкіндіктерді үйренуге тырысудамын.

10. 
    Маңызды мәселені шешерде мен:
    

ІІ – менің көңіл-күйіме байланысты,

ІІІ – менің көзқарасыма сай шешімді дұрыс деп табамын,

ІҮ – ақыл мен логикамның көмегімен қабылдаймын.

10. 
    Менің досым туралы
    

ІІ – досымның түр-тұлғасын еске түсіру оңай,

ІІІ – еске түсіру – сәтті келген ой, - деуші еді менің досым,

ІҮ – досымды қалай сезінгенімді еске түсіру оңай.

НӘТИЖЕЛЕРДІ ШЫҒАРУ

1. 
   қадам
   

Сұрақтар Жауаптар

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

І

К

А

В

А

Д

К

Д

В

К

Д

К

А

ІІ

А

В

К

Д

А

В

В

Д

В

К

А

В

ІІІ

В

Д

А

К

К

Д

К

К

Д

А

В

Д

ІҮ

Д

К

Д

В

В

А

А

А

А

В

Д

К

А – аудиалды репрезентативті жүйе

В – визуалды репрезентативті жүйе

К- кинестетикалық репрезентативті жүйе

Д – “ойлайтын, талдайтын, логикалық компьютерлік тип”.

2. 
   қадам:
   

Репрезентативті жүйе Сұрақтар/жауаптар рангі	В	К	А	Д
1	3	2	1	4
2	2	3	1	4
3	3	1	2	4
...	...	...	...	...
Барлығы: есебі			14	26
Қорытыныды: жетекші репрезентативті жүйе			жетекші	маңызды емес

Ең төменгі ұпай жинаған репрезентативті жүйе адамның маңызды жетекші жүйесі болмақ. Ең жоғарғы ұпай жинаған репрезентативті жүйе (жиі 3-ші, 4-ші орындағы жүрген), адамға онша да маңызды болмақ емес.

9. 
   Купеде немесе ұшақ салонында болғанда, сіздің қалауыңыз:
   

б) еріксіз, тек керек болған жағдайда байланысқа түсу;

в) ешқандай қиындықсыз, ынтаңызбен байланысқа түсу;

г) өз ойыңызды өзге адаммен бөлісу.

10. 
    Сіздің достарыңызбен, туысқандарыңызбен қарым-қатынасыңыз төмендегідей:
    

б) анда-санда бару (жылына 10 рет);

в) үнемі бір-біріңізбен араласу (айына 1 реттен көп);

г) әр апта немесе одан да жиі кездесу.

11. 
    Сіз жылына қанша құттықтау хаттарын аласыз?
    

б) 6-10;

г) 16-20, одан да көп.

12. 
    Егер сіз мектепті (ЖОО) бітірген болсаңыз, бірге оқыған қанша жолдасыңыздың тағдыры сізге мәлім?
    

б) 4-10;

г) 16-20, одан да көп.

13. 
    Сізде орта есеппен телефонмен сөйлесуге қанша уақыт кетеді:
    

б) 4-5 мин;

в) 6-10 мин;

г)15 мин, одан да көп.

14. 
    Жаңа кітапты оқи отырып (оқып болып), сіз әдетте:
    

б) оқыған жайындағы сұрақтарға ықылассыз жауап бересіз;

в) оқыған жайындағы сұрақтарға ықыласпен жауап бересіз;

г) ынтамен ойыңызды бөлісесіз.

15. 
    Спектакль, кино, концерт уақытында сіз әдетте:
    

б) бұған шыдамдылықпен қарайсыз, сізді бұл қызықтырып та қалады;

в) кейде таныстарыңызбен ой бөлісесіз;

г) барлық уақыт үндемей отыра алмайсыз, өз ойыңызды жиі білдіріп тұруға тырысасыз.

16. 
    Көшеде танысыңызды кездестіргенде:
    

б) амандасып, аман-саулық сұрайсыз;

в)кім бірінші болып амандасқанын байқамайсыз, жаңалықтар туралы сұрайсыз;

г)бірінші болып тоқтайсыз, амандасасыз, жағдайын сұрайсыз, өзіңіз туралы айтасыз.

9. 
   Жұмыстан (оқудан) үйге қайтқанда сіз нені мақұл көресіз:
   

2. 
   үндемеуді;
   
3. 
   сұрақтарға қысқа жауап беруді;
   
4. 
   үйдегілерден еш қызығушылықсыз жаңалықтар сұрауды;
   
5. 
   үлкен ықыласпен сұрап, өзіңіз туралы айта бастайсыз. Егер сізден ешнәрсе сұрамаса немесе монотонды жауап берсе ренжисіз.
   

9. 
   Бөтен қалада (таныс емес ауданда) мекен-жайын білмейтін сізге керек мекемені іздеп жүріп (сізге оның жаңа ғана автобустан түскен жерден «алыс емес» екендігі белгілі), әдетте сіз:
   

1. 
   жақын көшелерді аралап, керек жерді өз бетіңізше іздейсіз;
   
2. 
   жүргіншілердің арасынан жергілікті тұрғындарды (көзбен) анықтап, солардан сұрайсыз, жауабына қанағаттанбаған жағдайда өз бетіңізбен іздеуді жалғастырасыз;
   
3. 
   өзіңізді ыңғайсыз сезіне тұра жүргіншілерді көмек сұрай тоқтатасыз;
   
4. 
   еш қысылмай жүргіншілерден қажет болғанша көмек сұрайсыз;
   

9. 
   Қалада, паркте, қала сыртында серуендегенде, сіз нені қалайсыз:
   
   1. 
      жалғыздықты;
      
   2. 
      бір адамның болуын;
      
   3. 
      бірнеше достар немесе жақын адамдармен болғанды;
      
   4. 
      көп адамдар ( ұжыммен шығу немесе мәдени жорық және т.б.) қоғамын;
      
10. 
    Танысыңыздың (жақын туысыңыздың) жаңа киімін байқасаңыз сіз:
    
    1. 
       оны үнсіз бағалайсыз;
       
    2. 
       егер сұраса өз ойыңызды білдіресіз;
       
    3. 
       ойыңызды бірден білдіресіз;
       
    4. 
       бағасын, қай жерде сатып алынғанын сұрастырасыз, жүріп көрсетуін өтінесіз, өз әсеріңізбен бөлісесіз;
       
11. 
    Көркем әдебиет оқығанда әдетте сіз:
    
    1. 
       қысқа өлеңді, новелланы қалайсыз;
       
    2. 
       өлеңдер топтамасын, новеллалар жинағын;
       
    3. 
       сынға алынған, мағыналы т.б. романдар мен поэмаларды оқисыз;
       
12. 
    Таныс емес ортаға кездейсоқ түсіп қалсаңыз өзіңізді:
    
    1. 
       қатты қысылыңқы сезінесіз, кеткіңіз келеді;
       
    2. 
       ішіңізден қалғыңыз келеді, байланысасыз, бірақ аса тілегіңіз болмайды;
       
    3. 
       жаңа таныстарға қуанып, байланысқа түсесіз;
       
    4. 
       жаңа адамдарға өте қуаныштысыз, олар туралы көбірек біліп, өзіңізді жақсы жағыңыздан көрсеткіңіз келеді;
       
13. 
    Егер сіз өлең, әңгіме, күнделік, т.б. жазсаңыз, онда сіз әдетте:
    
    1. 
       жазғаныңызбен ешкіммен бөліспейсіз;
       
    2. 
       кейде жазғаныңыздың бір бөлігімен ерекше сенетін адамыңызбен бөлісесіз;
       
    3. 
       егер сізден сұраса, жазғаныңызды қуана оқисыз;
       
    4. 
       басқалардың ойы қызықтырғандықтан жазғаныңызды бірден оқисыз. Қарсы ой-пікір немесе ұстамды мақтау сізді қынжылтады;
       
14. 
    Қонақта сізге ұнаған бір жаңа тағам ұсынған кезде, әдетте сіз:
    
    1. 
       ықыласпен жейсіз, бірақ өз ойыңызды айтпайсыз;
       
    2. 
       қолдау көрсете аласыз, бірақ сұраққа жауап бергенді қалайсыз;
       
    3. 
       сұрауды күтпей-ақ тағамды өзіңіз мақтайсыз;
       
    4. 
       тек мақтап қана қоймай, сонымен бірге рецептін сұрайсыз, өзіңіздің алдағы уақытта мүмкіндігінше осындай тағамды жейтіндігіңізді, даярлайтындығыңызды, үйдегілерден даярлауын өтінетіндігіңізді, т.б. айтасыз.
       
15. 
    Тақырыптың ең жақсы типін белгілеңіз (шығарма, берілген тақырып емес, оның типін):
    
    1. 
       ұрыс;
       
    2. 
       көршілер ұрысы;
       
    3. 
       көршілердің мәнсіз ұрысы;
       
    4. 
       Асқар Маратұлы мен Сержан Талғатұлының ұрысқаны туралы повесть;
       
16. 
    Егер сіздің жақсы таныстарыңыздың бірі аса сөзшең екенін байқасаңыз, онда сіз:
    
    1. 
       оған тұспалдап айтасыз, себебі бұл кемшілік сізді шын ашуландырады;
       
    2. 
       басқалардың сөзшеңдігіне аса мән бермейсіз;
       
    3. 
       тыңдағанды жақсы көресіз, тек қызық болса болғаны;
       
    4. 
       өзіңіз де сөзшеңсіз, сондықтан сөйлесушінің ұқсас қасиеті өзіңізді көрсетуге көмектеседі;
       
17. 
    Сағатыңыз болмағанда «Сағат қанша?» деген сұраққа көбінесе сіз былай жауап бересіз:
    
    1. 
       «Білмеймін»;
       
    2. 
       «Кешіріңіз, білмедім, менде сағат жоқ»;
       
    3. 
       «Қуана айтар едім, өкінішке орай сағатым жоқ»;
       
    4. 
       «Мен сіздің сұрағыңызға шын жүректен жауап берер едім, бірақ сағатым қазір жөндеуде еді, мен өзімде осы үшін ыңғайсыздық сезініп жүрмін, амал қанша?»
       
18. 
    Көпшілік алдында оқылатын лекция кезінде (баяндама) сізді қызықтыратын тақырып болса, ал сөйлеуші сіздің ойыңызша қате пікірлер айтып жатса, сіз:
    
    1. 
       Қарсы сөз айтқыңыз келеді, бірақ бұл ойыңызды жүзеге асырмайсыз;
       
    2. 
       Ойыңызды білдіргіңіз келеді, дегенмен өз қалауыңызды іске асыруға кедергі болған жағдайларға немқұрайлы қарайсыз;
       
    3. 
       Өз мақсатыңызды хат арқылы орындай аласыз;
       
    4. 
       Сөйлеушіге көп алдында қарсылық білдіруге тырысасыз.
       
19. 
    Газеттен (журналдан) сізді қызықтыратын талқылауға арналған мақаланы оқып алып, әдетте сіз:
    
    1. 
       Талқылауға қатысу туралы ойлайсыз, бірақ мақала, хат жазуға кіріспейсіз, уақыт өте өзіңіздің бұл ойыңызды ұмыта бастайсыз;
       
    2. 
       Өзіңіздің жауабыңызды ойластыра бастайсыз, жоспар құрып, деректер жинайсыз, қолжазба жасайсыз, алайда істі соңына жеткізе алмасаңыз қатты өкінбейсіз;
       
    3. 
       Мақала (редакцияға хат) жазасыз, жібересіз, дегенмен жарыққа шықпаса қатты қиналмайсыз;
       
    4. 
       Сіздің материалыңызды шығармайтын жағдайда қайта жаңа нұсқасын жазып жібересіз. Өз пікіріңізді жұрт алдында білдірудің қиындығы сізге белгілі.
       
20. 
    Сұхбаттасушыңыздың бойындағы сіз үшін маңызды қасиетті көрсетіңіз:
    
    1. 
       Аса ұстамдылығы;
       
    2. 
       Сізбен сөйлесуге ынталылығы;
       
    3. 
       Тез тілтабысқыштығы;
       
    4. 
       Сұхбаттасуға өлшеусіз құлшынысы.
       
21. 
    Төмендегі тізімнен өзіңіздегі қарым-қатынастың басым деңгейін (коммуникабелділік) көрсетіп, өзіңізді бағалаңыз:
    
    1. 
       Төмен;
       
    2. 
       Орташаға жақын;
       
    3. 
       Айтарлықтай жоғары;
       
    4. 
       Жоғары,өте жоғарыға жақын.
       

Әрбір сұрақта төрт жауап келтірілген, яғни сыналушының коммуникативті көріністерінің төрт маңызды сипаттары. Бұл сипаттамалар коммуникативті белсенділік деңгейі төмендеуі ретімен орналасқан, және әрбір бөлімде екі ұпайдан қосылады. Яғни «а» сипаттамасына 2 ұпай, «б»-4, «в»-6, «г»-8 ұпай беріледі деген сөз.

Егер сыналушы әрдайым «а» пунктін белгілеп отырса, оның коммуникативтілік деңгейі 22 санын 2-ге көбейту арқылы 44-ке тең болады. Бұл төмен деңгейге сәйкес келеді.

«б», «в», «г» пунктерін көрсеткен жағдайда – сәйкесінше – 22*4 (88), 22*6 (132), 22*8 (176) ұпайға тең болады, бұлар «орташаға жақын деңгей», «жоғары», «аса жоғары, шектен тыс» дегенді білдіреді. Көбінесе бөлімдердің шын саны шеткі сандардың ортасында болады, яғни 176-ға жете бермейді. Осы санды немесе оған жақын санды жинаған адамдарға қарым-қатынаста өзін ұстап, айналадағылардың пікірлеріне назар аударып отыруы керек, сонымен қатар қарым-қатынасының белсенділігін азайту жағына қарай түзету керек.

Егер сіз 44-60 ұпай жинасаңыз белсенді болуға үйрену керек, немесе сіздің интроверттігіңіз айналадағылармен араласуға кедергі келтіреді. Өзіңізді қатынасқа түсуге бірте-бірте мәжбүрлеңіз, сәтсіздіктерге назар аудармаңыз, олар сізге ғана байқалатынын есте ұстаңыз. Өзіңізді қарым-қатынаста белсендірек деп санайтын адамыңызға ұқсатсаңыз болады.

23-тапсырма сіздің коммуникативтілігіңіздің объективті деңгейі мен сіздің оны бағалауыңыздың арасын дұрыс білуге көмектесуге негізделген. Мысалға сіз 70 ұпай жинап, ал тапсырма бойынша «в» пунктін белгілесеңіз, онда сіздің өзіңіз туралы пікіріңізден гөрі объективті көрсеткіштерге сенгеніңіз дұрыс, яғни сіз өзіңіздің қарым-қатынасқа түсу мүмкіндігіңізді жетілдіргеніңіз абзал.

Сауалнама 6 диагностикалық эмпатиялық шкаладан турады, ата-анасына, жануарларға, кәрі адамдарға, балаларға, әдеби шығармадағы кейіпкерлерге, таныс және бөтен адамдарға қатынасын білдіреді.Сауалнамада 36 ой-пікірлер бар, мұның әрбіреуіне сынақтан өтуші өз бағасын беріп, келісе ма әлде келіспейді ме, осыған байланысты жауаптың 6 нұсқасы бар: « білмеймін», «ешқашан немесе жоқ», «арасында», «жиі», «әр уақытта», «үнемі немесе иә».Әрбір жауаптың нұсқасына сандық мән сайкес келеді:0, 1. ,2, 3, 4, 5.

1. 
   « Керемет адамдардың өмірі» туралы кітапқа қарағанда, маған көбінесе саяхат туралы кітап ұнайды.
   
2. 
   Жасөспірімдерге үлкендердің қамқорлығы ұнамайды, яғни тітіркендіреді.
   
3. 
   Мені басқа адамдардың жетістіктері мен сәтсіздіктерінің себептері толғандырады.
   
4. 
   Мен « Қазіргі әуендердегі» музыкалық хабарды қалаймын.
   
5. 
   Ауру адамның тітіркенуі мен әділетсіз жазғыруына шыдау керек,тіпті егер ол жыл сайын қайталанып тұрса да.
   
6. 
   Ауру адамға сөзбен де көмектесуге болады.
   
7. 
   Бөтен адамға екі адамның арасындағы жанжалға араласпауы керек.
   
8. 
   Кәрі адамдар, қалайда себепсіз ренжігіш келеді.
   
9. 
   Мен бала кезімде көңілсіз оқиғалар туралы естігенде, көзімнен жастар өзінен- өзі шығатын.
   
10. 
    Менің көңіл-күйіме ата-анамның ашуланған күйі әсер етеді.
    
11. 
    Маған айтылған сындарға жақсы қараймын.
    
12. 
    Пейзаждарға қарағанда,маған портреттерді көрген ұнайды.
    
13. 
    Мен ата-анамнды әрқашанда кешіремін,тіпті олардікі дұрыс болмаса да.
    
14. 
    Егер жылқы дұрыс жүрмесе, оны қамшылау керек.
    

15. 
    Мен адамдардың драмалық оқиғаларын оқығанда, менде де сол оқиғада болып жатқан сияқты сезінемін.
    
16. 
    Ата-аналар өз балаларына әділ қарайды.
    
17. 
    Мен ұрсып жатқан жасөспірімдер немесе үлкендерді көрсем, араласып кетемін.
    
18. 
    Мен ата-анаменың көңілсіз күйіне мән бермеймін.
    
19. 
    Мен өз жұмыстарымды қойып, жануарлармен құстардың жүріс-тұрысын қадағалап отырамын.
    
20. 
    Кинолар мен кітаптарға мінезі жеңіл адамдар ғана жылайды.
    
21. 
    Маған бөтен адамдардың жүріс-тұрысымен бет әлпетін қадағалау ұнайды.
    
22. 
    Бала кезімде мен үйге жетім мысықтар мен иттерді алып келетінмін.
    
23. 
    Барлық адамдар жөнсіз өшігеді.
    
24. 
    Мен бөтен адамға қарап тұрып, оның өмірі қалай болатынын білгім келеді.
    
25. 
    Мен қиналып жүрген жануарды көргенде, оған көмектесуге тырысамын.
    
26. 
    Бала кезімде кішкене балалар менің артымнан қалмай жүретін.
    
27. 
    Егер адамдардың арызын дұрыс тыңдасаң,оған жеңіл болып қалады.
    
28. 
    Даладағы оқиғаны көрсем, куәгерлердің санына түспеуге тырысамын.
    
29. 
    Өзімнен кішілерге ойымды, жұмыс немесе ойын-сауық ұсынсам, оларға ұнайды.
    
30. 
    Жануарлар өз иесінің көңіл- күйін сезеді деген қабілетті адамдар асырып айтады.
    
31. 
    Ең қиын қақтығыстық жағдайдан адам өзі шығуы керек.
    
32. 
    Егер бала жыласа,онда оның бір себебі бар.
    
33. 
    Жастар әрқашанда кәрілердің өтінішіне қанағаттануы керек.
    
34. 
    Мен кейде сыныптастарымның неге сондай ойланып жүретінін білгім келеді.
    
35. 
    Қараусыз жүрген үй жануарларын құрту керек.
    
36. 
    Егер менің достарым өзінің жеке мәселелерін айта бастаса,мен әңгімені басқа тақырыпқа ауыстырамын.
    

Егерде жұмыс үстінде сыналушыда сұрақ туа қалса,онда эксперименатор анықтама беруі керек, бірақ сұрақтарды таңдауға көмектесуге болмайды.

Әдістемеге хаттама

Тегі,аты-жөні------------------- Күні ------------------------------------

Жасы -------------------------------

Жанұя құрамы,өзі тәрбиеленетін -----------------------------------

Жанұядағы сан бойынша -------------- нешінші бала

Мектептен бергі достарыңның саны ------------------------------

Қазіргі кездегі негзгі қызығатының---------------------------------

Әкесінің мамандығы ---------------------------------

Шешесінің мамандығы ------------------------------------

Жауап парағы




Т А Б Л И Ц А 211 бет
Өңдеу нәтижесін зерттеуден дәйектілігін анықтаудан бастау керек. Ол үшін оны санау керек, берілген типке қанша жауаптар сауалнамадағы көрсетілген нөмірі нұсқауын береді: «білмеймін»: 2,4,16,18,33; «әрқашан немесе иә»:2,7,11,13,16,18,23. Бұдан қанша «әрқашан немесе иә» жауабын алғандағы келесі пікірлері: 7 және 17,10 және 18,17 және 31,22 және 35,34 және 36. Қанша рет «әрқашан немесе иә» жауабы әрбір пікірге алынды, ал басқаға « ешқашан және жоқ» келесі жауаптарда: 3 және 36, 1 және 3,17 және 28. Осыдан кейін негізгі нәтиженің санағы шығады. Егер жалпы баға -5 немесе одан да көп болса, онда зерттеу нәтижесі дұрыс емес, 4-ке тең болғанда – нәтиже күмәнді, егер де баға 3 болса, онда зерттеу нәтижесі дұрыс болады деуге болады.

Күмәнді және дұрыс емес нәтижеде орынды, егер бұл мүмкін болса , онда сыналушының қатынасы зерттеуге кері әсер болатынын білу қажет. Нәтижелердің себебін білу,тілексіз қаралу немесе кері жауап беру, ниетсіз жауаптар дұрыс емес болып саналады. Мысалы, психикалық функциялардың бұзылуы,олардың дамуы, және де әлеуметтік инфантилизм.

Кесте А –ның көмегімен, алынған ұпай бағасымен эмпатияның диагностикалық деңгейін анықтауға болады

Алынған көрсеткіштерден эмпатия зерттеулерінде, сынақтан өтушінің өмірлік жолы туралы,оның жүріс-тұрысы мен мінез- құлқы ,тәрбиесі мен оқуы туралы мәлімет болуы керек. Бұл психологиялық тұжырым мен керекті кепілдеме береді.

Автор бұл сұрақтың жауабы ретінде өзіндік жеке тест ұсынады. Ол күрделі құрылымды тест-сұрақтардан құрылған. Психологияда тұлғаға қарағанда темпераментті – өзіндік ерекшелігі бар, психиканың құрамдас бөлігі ретінде қабылдайды. Ол – адам психикасы қызметінің динамикасын анықтап, түрлі қызметте оның мазмұны, мақсаты, мотивіне қарамастан, ересек жаста да темперамент типін мінездейді.

1. 
   Жағымсыз жағдайларды тез ұмытасыз ба?
   
2. 
   Әдетте сіз түрлі тапсырмаларды (өндірістік, қоғамдық, оқу тапсырмалары) уақытында орындайсыз ба?
   
3. 
   Жаңа танысқан адамға тез үйреніп кетесіз бе?
   
4. 
   Ашушаңыз ба?
   
5. 
   Кейде сіздің баяулығыңызды бетіңізге баса ма?
   
6. 
   Поезд, самолетке кешікпеу үшін вокзалға ертерек келесіз бе?
   
7. 
   Әдетте сіз әбден ойланып, бәрін салмақтап алып сөйлейсіз бе?
   
8. 
   Сізді мақсат-мұратыңызға жету жолында кездесетін қиындықтарды жеңуде жігерлі деп айтуға бола ба?
   
9. 
   Өткен өміріңіз жайлы ойланғанды ұнатасыз ба?
   
10. 
    Жаңа таныстық тауып, біреулермен әңгіме-дүкен құратын жерлерде болғанды қалайсыз ба?
    
11. 
    Дайындалып жүрген жүрген жұмысқа өзгеріс енгізу қажеттігі ызаландыра ма сізді?
    

12. 
    Көптен мұршаңыз келмей жүрген істі аяқтаған кезіңізде қуаныш сезімі тез келе ме?
    
13. 
    Жұмыс (оқу) уақытында сол жұмысқа деген ынтаңыз толық сақталады деп сенімділікпен айта аласыз ба?
    
14. 
    Әлдебір әрекет-амалдан соң оны басқаша жасау керек еді деп жиі ойлайсыз ба?
    
15. 
    Жаныңызға жат қылықтардан бас тарту қиынға соға ма?
    
16. 
    Алғашқы әсеріңізді ойланып алмай жиі айтасыз ба?
    
17. 
    Үйден шыққаныңызда есік пен терезелерді жауып, жарық пен газды өшірген-өшірмегеніңізді ойлап мазаңыз кете ме?
    
18. 
    Сізді тәртіпке шақыру оңай ма?
    
19. 
    Сізді сезімтал әрі жаны жараланғыш жан деп айтуға бола ма?
    
20. 
    Сізге кенеттен айтылған қорқыту немесе реніш сөзін сол мезетте сезініп, қабылдайсыз ба?
    
21. 
    Әлдебір ойлардан елегізген кезіңізде бір орында отыра алмай, байыз таппай қалуыңыз мүмкін бе?
    
22. 
    Жедел шешімді талап ететін істі оңайлықпен орындайсыз ба?
    
23. 
    Бастаған істі соңына дейін аяқтауға құқылысыз ба?
    
24. 
    «Қазір және осы жерде» өтіп жатқан оқиғаны сырттай бақылап, сол мезетте оны қорытындылап, өзіңіз де қосылып отырған ұнай ма?
    
25. 
    Сіз үшін бейтаныс адаммен сөйлесу қиын ба?
    
26. 
    Сізде кенеттен туындаған идеяны айтпай, ішіңізде сақтап қалу оңай ма?
    
27. 
    Адамдардың сіздің жұмысыңызды бағалауы мен сыни ескертулері аяқ астынан деп айда аласыз ба?
    
28. 
    Сіз айналысып отырған қызықты жұмыстан көңіліңізді бөлу қиын ба?(бөтен әңгіме, жарықтың әлсіз түсуі, шу, т.б.).
    
29. 
    Ұзақ зейінділік пен үлкен ықыласты талап ететін, дегенмен, өзіңізге өте ұнайтын жұмысты орындау қиын ба?
    
30. 
    Сізге жанамалап тиетін сөз айтылса, тез ашуланасыз ба?
    
31. 
    Болашағыңыз жайлы ойлануды ұнатасыз ба?
    
32. 
    Сіз әңгімелескенді ұнататыныңыз соншалықты – жаңа ғана танысқан адаммен сөйлесу үмкіндігін жібермейсіз бе?
    
33. 
    Көңіл-күйіңіздің жиі ауыспалылығы жұмысыңызға өз әсерін тигізе ме?
    
34. 
    Жедел іс-әрекеттер сізге ләззат сыйлай ма?
    
35. 
    Өзіңізге жүктелген бірнеше тапсырманы бір уақытта орындаған ұнай ма?
    
36. 
    Өзгелер күліп жатқанда сіз оны іштей өрескел көріп тұрасыз ба?
    
37. 
    Кино көру барысында сезімге еліткеніңіз соншалықты- жанарыңыз жасқа шылана ма?
    
38. 
    Өзіңіз сөйлегеннен гөрі біреуді тыңдағанды қалайсыз ба?
    
39. 
    Қитығыңызға тиетін сөздерге сіз аса қатты ашуланасыз.
    
40. 
    Өміріңіздегі, жұмысыңыздағы сәтсіздіктер мақсатыңызға жетуге деген ынта-жігеріңізді қайта арттыра түсе ме?
    
41. 
    Сіз жылдам әрі шешімді әрекет жасайсыз ба?
    
42. 
    Әлдебір әзілмен сізді күлдіру оңай ма?
    
43. 
    Жадыңызды «жедел жаңғыртуды» қажет ететін сұрақтарға жауап беру кезінде қиындықтар кездесе ме? («Иә»-кездеспейді, «Жоқ»-кездеседі).
    
44. 
    Сіз тез ашуланып, тез сабаңызға түсесіз бе?
    
45. 
    Сіз хақында қатты қалжыңдасқан кезде ренжисіз бе?(«Иә»-ренжімеймін, «Жоқ»-ренжимін).
    
46. 
    Сізге ішкі диалог- өзіңмен-өзің сөйлесу ұнай ма?
    
47. 
    Сіз жаңа жағдайға тез бейімделіп, жаңа іске тез кірісіп кетесіз бе?
    
48. 
    Кейде шамадан тыс күшіңіз тасып, өзге де шаруалармен айналысқыңыз келе ме?
    
49. 
    Сіз үнемі алдын-ала ойланып алмай, әңгімеге араласып кетесіз бе?
    
50. 
    Кез келген сұраққа ойланбай жауап беру нәтижесінде келеңсіз оқиғаларға тап болу жағдайына бейімсіз бе?
    
51. 
    Сізді салмақты адам деп бағалауға бола ма?
    
52. 
    Сіз өзіңізді қоршаған адамдардың шаттық немесе мұңды көңіл-күйінентез әсер аласыз ба?
    
53. 
    Тез сөйлегенді ұнатасыз ба?
    
54. 
    Сіз шыдамды жансыз және ұзақ уақыт бойы қарқыныңызды бәсеңдетпей жұмыс істей аласыз.
    

Мұндағы дұрыс жауаптар темпераменттің белгілі бір қасиетін білдіретін терминдерден тұрады. Мысалы «сензитивтілік», «реактивтілік» және т.б. Бұл қандай мағына беріп, олардың үндестігі қай темпераментті құрайтыны төмендегі мәтінде жазылған.

1. 
   Сензитивтілік:
   

жауап «жоқ»- сұрақтары 1, 46;

2. 
   Белсенділік:
   

3. 
   Реактивтілік:
   

жауап «жоқ»- сұрақтары 7,26.

4. 
   Реактивтілік пен белсенділіктің қатынасы:
   

жауап «жоқ»- сұрақтары 4, 31, 44.

5. 
   Эмоцианалды қозу:
   

жауап «жоқ»- сұрақтары 37.

6. 
   Реакция қарқыны (психикалық темп):
   

жауап «жоқ»- сұрақтары 5.

7. 
   Мазасыздық:
   

жауап «жоқ»- сұрақтары 17.

8. 
   Экстраверсия-интроверсия:
   

жауап «жоқ»- сұрақтары 9, 32, 47.

9. 
   Қарым-қатынасқа бейімділік:
   

жауап «жоқ»- сұрақтары 25, 39.

10. 
    Ригидтілік-пластикалық:
    

жауап «жоқ»- сұрақтары 3, 36, 48.

11. 
    Резистенттілік:
    

жауап «жоқ»- сұрақтары 34.

1. 
   СЕНЗИТИВТІЛІК – белгілі бір адамға психологиялық реакция (айталық, реніш сезімі) қаншалықты тез және ол қайдан пайда болатыны, оған әсер етуші сыртқы күштер.
   
2. 
   БЕЛСЕНДІЛІК- адамның өз мақсаттарына жетуіндегі жігер-қуаты қай деңгейде; өз жолындағы түрлі қиындықтармен қалай күреседі, ол қаншалықты айтқаныныан қайтпайтын жан екенін анықтайды, т.б.
   
3. 
   РЕАКТИВТІЛІК- адамның ішкі және сыртқы әсеріне бірдей реакция деңгейі (мысалы, күтпеген қатты дауыстың шығуы, қатаң ескерту, қорқыту-үркіту, ренжітетін сөз).
   
4. 
   РЕАКТИВТІЛІК ПЕН БЕЛСЕНДІЛІКТІҢ ҚАТЫНАСЫ. Бұл қасиет көбінесе қызмет түріне, қарым-қатынасқа, адамның іс-әрекеті: ішкі және сыртқы кездейсоқ жағдайлар (күтпеген оқиға, көңіл-күй, әлденені қалау) немесе адамның мақсаты, пайымдауы мен ниеті.
   
5. 
   ЭМОЦИАНАЛДЫ ҚОЗУ қандай да бір эмоцианалды реакцияның пайда болуы мен оның қаншалықты тез пайда болуы үшін ең әлсіз деген әсер ету қандай болуы керектігімен анықталады.
   
6. 
   РЕАКЦИЯ ҚАРҚЫНЫ НЕМЕСЕ ПСИХИКАЛЫҚ ҚАРҚЫН- бұл түрлі реакция мен үрдістердің жүру жылдамдығы (сөйлеу, есте сақтау, іс-қимылдың, ақыл-ойдың жылдамдығы, тапқырлық және т.б.)
   
7. 
   МАЗАСЫЗДЫҚ– адамның оған қатаң ескерту беретін оқиғаларды басынан кешіре тұра, біреуге, белгілі бір затқа немесе құбылысқа арнайы бағытталмаған белгісіз бір үрей мен уайымшылдық сезімде болуымен анықталады.
   
8. 
   ЭКСТРАВЕРСИЯ мен оған қайшы қасиет ИНТРОВЕРСИЯ. Бұл жерде реакция неге байланысты екенін анықтаймыз. Нақ осы шақта пайда болатын (экстраверттілік) сыртқы әсерге байланысты адамның қызметі, қарым-қатынасы және іс-әрекеті не болмаса, болашағы мен өткен күнге қатысты елестер, бейнелер, ойлар(интроверттілік).
   
9. 
   ҚАРЫМ-ҚАТЫНАСҚА БЕЙІМДІЛІК- адамның қарым-қатынасының динамикалық жағы. Ол қарым-қатынастың жиілігі, басқа да адамдармен байланыстың кеңдігімен, біреудің сөзшеңдігімен немесе көп сөйлемейтіндігімен анықталады.
   
10. 
    РИГИДТІЛІК және оған қайшы ПЛАСТИКАЛЫЛЫҚ. Бұл қасиет туралы адамның үнемі өзгерісте болатын өмір жағдайына, сыртқы әсерге тез әрі жақсы бейімделгіштігі (пластичность) немесе керісінше, оның іс-әрекеттері, пайымдауы мен әдеттері соншалықты қарама-қайшылықтарға толы (ригидность).
    
11. 
    РЕЗИСТЕНТТІЛІК- шаршап-шалдығуға қарама-қарсы дәреже, жұмысқа қабілеттілік, ұнамсыз жағдайлармен күресу. Мысалы, өз көңіл-күйіңе қарсы шығу, көңіл аудару факторы, стресс.
    

Осы аталған қасиеттердің қай қайсысы болсын адамның өзіндік көзқарасын, оның пайым-парасатын, басқа адамдарға, еңбекке, оқуға, өз-өзіне қарым-қатынасын мінездемейді, яғни, оның жеке тұлғасына мінездеме бермейді. Темпераменттің бұл кез келген қасиеті адамның тек психикалық өмір ағымын, оның күшті немесе әлсіз көрінісін, түрлі психикалық күйдің жеңі әрі жылдам ауысуын, психикалық күштің жеңіл мобилизациясын көрсетеді. Басқаша айтқанда, негізінен ұрпақтан-ұрпаққа, табиғи факторларға байланысты темперамент асиеттері адам өмірінің динамикасы мен активациясын көрсетеді. Сол себепті ол өмір сүру барысында айтарлықтай тұрақты болып қала бермек.

Сіздің темпераментіңіздің қасиеттері, егер жинаған болсаңыз:

Мұны қалай жасау керек?

2. Келесі қадам- декодирлі ұпайларға кестедегі 2 крестті алмастыру. Оның сызба нұсқасы мынадай:

Жиналған ұпай саны 0 1 2 3 4 5

Декодирлі ұпайлар саны -3 -2 -1 +1 +2 +3

«Белсенділіктің жоғары деңгейі» жайлы мысалды жалғастырайық. Мысалы, сіз «белсенділіктен» 4 ұпай жинасаңыз, оған 2 декодирлі ұпай сәйкес келеді. 2 кестеде бұл қасиет бойынша сізде 3 таңба тұр. Темпераменттің вертикальді сангвиникалық, холерикалық және флегматикалық типтері бойынша осы таңбалардың орнына +2 декодирлі ұпайдан қойып шығыңыз.
2-ші кесте



Темперамент типі

Темпераменттің қасиеттері

сангвиникалық

холерикалық

флегматикалық

меланхоликалық

1. Сензитивтілік төмен төмен төмен жоғары______
Ұпайлары

_____________________________________________________________________________

2. Белсенділік жоғары жоғары жоғары төмен

_____________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

3. Реактивтілік жоғары жоғары төмен төмен

___________________________________________________________________________

4.Реактивтілік тепе тең реактивтілік тепе тең деңгейлері

белсенділіктің белсенділіктен (бірақ та, төмен.

қатынасы жоғары белсенділік (инструк-

жоғарылау) цияны

қараңыз)

Ұпайлары

5. Эмоцианалды жоғары жоғары төмен жоғары (кері

қозу (жағымды әсерлерге; әсерлерге) депрессивті

______________________________________________________________________ мінезі

6.Реакция қарқыны жылдам жылдам баяу баяу

(психикалық темп)

_____________________________________________________________________________
Ұпайлар

_____________________________________________________________________________

7.Мазасыздық төмен төмен төмен жоғары

_____________________________________________________________________________

Ұпайлары

_____________________________________________________________________________

8.Экстраверттілік- экстраверттілік экстраверттілік интроверттілік интроверттілік

Интроверттілік

_____________________________________________________________________________

Ұпайлар

9. Қарым- жоғары жоғары төмен төмен

қатынасқа (сөзшеңділік) (сөзшеңділік) (үндемейтін) (үндемейтін)

_____________________________________________________________________________

Ұпайлар

_____________________________________________________________________________

Пластикалық

_____________________________________________________________________________

Ұпайлары

11. Резистенттілік жоғары жоғары төмен төмен

_____________________________________________________________________________

Ұпайлары

Вертикаль бойынша ұпай саны

Осыдан маңызды қорытынды шығарайық: өз темпераментіңіздің қасиетін(әсіресе, типін!) жоюға ұмтылмауымыз керек. Бұлай жалғаса берсе, адам өз өзінен түңіліп кетуі мүмкін. Сондықтан, адам темперамент типінің өзіндік қасиеттерін есепке ала отырып, оның күшті жақтарын толық қолданып, ал, әлсіз тұстарын күшке айналдыру әлдеқайда маңыздырақ.

Ешуақытта да ешкімнің көшірмесіндей болмаңыз! Өз «қолтаңбаңыз» қалыптассын!

1. 
   Егер сіздің жолдасыңыз не досыңыз қысқа белдемше киюге рұқсат бермесе...
   

2. 
   Егер сіздің көзіңізше екі жақын құрбыларыңыз бір-бірімен жанжалдасып қалса...
   

3. 
   Ата-анаңыз үнемі сіздің жұмысыңызға араласа баретін болса...
   

4. 
   Егер біреу сіздің ар-намысыңызды қорласа...
   

5. 
   Жақын құрбыңыз сізбен жанжалдасып қалса...
   

6. 
   Пікірталас кезінде сізге өз ойыңызды айтуға мүмкіндік бермесе...
   

Өз пайдаңызды жақсы білесіз. Оппоненттеріңізді түсінуге үнемі тырысасыз, әрі бұл сіздің қолыңыздан жақсы келеді. Компромиске қалай баруды жақсы меңгергенсіз.

«Қорғаныштың жақсы тәсілі - шабуыл» ұстанымы бойынша өмір сүресіз. Әрине өз пікіріңізді білдіргеніңіз дұрыс, бірақ бұл келбетіңізбен қарсыласыңызды одан ары ызаландырмайсыз ба?

Конфликтік жағдайдан бойыңызды аулақ ұстайтыныңыз рас. Алайда өз пікіріңізді жақтаудың қажеті бар екенін ұмытпаған жөн.

16. Топтың ұйымшылдық индексін анықтау

(Сишор әдістемесі бойынша)

1. 
   Топқа жақындығыңызды қалай бағалар едіңіз?
   

2/ Іс-шаралардың көпшілігіне қатысамын. (4)

3/ Кейбір іс-шараларға қатысам, ал кейбіреулеріне қатыспаймын. (3)

4/ Топтың мүшесі ретінде өзімді сезінбеймін. (2)

5/ Ұжымнан бөлек өмір сүремін. (1)

6/ Білмеймін, жауап беруге қиналамын. (1)

1/ Иә, ауысар едім. (1)

2/ Ауысатын сияқтымын. (2)

3/ Айырмашылық жоқ деп ойлаймын. (3)

4/ Өз тобымда қалар едім. (4)

5/ Міндетті түрде өз тобымда қалар едім. (5)

6/ Білмеймін, айтуға қиналамын. (1)

2. 
   Өз тобыңыздағы мүшелердің өзара қарым-қатынастары қандай деп ойлайсыз?
   

2/ Басқа топтардағы сияқты, ұқсас. (2)

3/ Басқа тыңдаушылардан нашар. (1)

4/ Білмеймін. (1)

3. 
   Дәріс берушілермен өзара қарым-қатынасыңыз қандай?
   

2/ Басқа тыңдаушылар сияқты, ұқсас. (2)

3/ Басқа тыңдаушылардан нашар. (1)

4/ Білмеймін. (1)

4. 
   Сіздің тобыңыздағы жұмысқа (оқуға және т.б. әрекеттерге) деген қатынастарыңыз қандай?
   

2/ Басқа тыңдаушылар сияқты, ұқсас. (2)

3/ Басқа тыңдаушылардан нашар. (1)

4/ Білмеймін. (1)

1. 
   Қандай да шешім қабылдау кезінде менің мәдениетімнің өкілдері негізгі фактор ретінде ... санайды:
   
   1. 
      құнды тарихты;
      
   2. 
      қазіргі заманға сай болуды;
      
   3. 
      жарқын болашақты;
      
2. 
   Менің мәдени бауырластарым өздерін ... есептейді:
   
   1. 
      табиғат күштерінің құрбандары ретінде;
      
   2. 
      табиғатпен үйлесімде өмір сүреді деп;
      
   3. 
      көптеген табиғат күштерін басқара аламыз деп;
      
3. 
   Біздің ұлт өкілдерін басқарусыз қалдырса, онда олар ...
   
   1. 
      жағымсыз әрекеттер жасауы мүмкін;
      
   2. 
      жағымды да, жағымсыз да әрекеттер жасауы мүмкін;
      
   3. 
      тек жағымды әрекеттер жасауы мүмкін;
      
4. 
   Менің ұлтымның дәстүрі бойынша, өзара қарым-қатынасқа түсуде басты ... деп ойлаймын.
   
   1. 
      шыққан тегі мен мұрагерлік;
      
   2. 
      үлкен, тату отбасы;
      
   3. 
      тұлғаның жеке даралығы мен өзіндік қасиеттері;
      
5. 
   Менің ұлтымның өкілдерінің ойынша:
   
   1. 
      өмір сүріп жатқанымыздың өзі жеткілікті;
      
   2. 
      өмірдің маңызды мақсаты тұлғаның дамуы мен өсуі;
      
   3. 
      ең ғажап мақсат – тәжірибелік әрекет пен биік шыңдарға жету.