І бөлім. Жастардың девианттық мінез-құлқын әлеуметтік жұмыс проблемасы ретінде зерттеудің теориялық-методологиялық негіздері


-Кесте Тұлғаны жыныстық рольдік мінез-құлық стереотиптері %



бет3/4
Дата25.06.2016
өлшемі0.55 Mb.
#157289
1   2   3   4

3-Кесте

Тұлғаны жыныстық рольдік мінез-құлық стереотиптері %


Зерттеуге қатысушылар

Жанжалды бейбітшілік жолмен шешуге тырысамын

Оны өзіндік қорғау тәсілімен қорғаймын

Қарумен қорқытамын және қолданамын

Мінез-құлықтың басқа түрлері

Жауап беруге қиналады

Ерлер арасында

33,0

54,0

11,0

-

2,0

14-17 жастағылар

36,0

52,0

12,0

-

-

18-25 жастағылар

21,0

58,0

16,0

-

5,0

Мектеп,ТПУ оқущылары

33,0

57,0

10,0

-

-

Орта білімі бар адамдар

24,0

61,0

10,0

-

5,0

Жоғары білімділер

60,0

40,0

-

-

-

Әйелдер арасында

64,0

22,0

7,0

1,0

6,0

14-17 жастағылар

57,0

32,0

6,0

1,0

4,0

18-25 жастағылар

77,0

21,0

-

-

2,0

Мектеп,ТПУ оқущылары

55,0

31,0

8,0

2,0

4,0

Жоғары білімділер

33,0

22,0

-

-

45,0

Осы жағдайда тұлғаның тек эмоционалды аймағын ғана қозғап кетпейді, тұлғаның базалық аймағының да маңызын қарастырады. Осы кесетнің мәліметтерін қарастыра келе ерлер мен әйелдер арасындағы стереотиптердің қарама-қайшылығы байқалады. Ерлер арасында жақсы көретін адамдарына зиян келтірген жағдайда тек қана ойланбастан деенлік күшті қолданатыны басымырақ келеді екен (54 % жағдайда), және суық қарумен қорқыту және қажет болған жағдайда оны қолдану. Жалпы алғанда ерлер арасында бұл стереотип компромистік стереотип агрессивті стереотипке қарағанда екі есе аз кездескен. Ал әйелдер арасына келетін болсақ зерттеуге қатысушылардың индивидуалдылық ерекшеліктеріне аса көңіл бөлмегендіктен, жанжалды компромисс жағдайымен шешу стереотип басым екендігі аян болды. Яғни ол агрессивті мінез құлықтан гөрі осы стереотиптің басым екендігі айқын көрінеді.



Осы стереотиптердің қарама-қарсы мінез-құлықтардың ерекшеліктердің мазмұны келесі әлеуметтік жағдайларда қарастырамыз. Яғни осы қатермен байланыстылығы (4-кестене қараңыз). Келесі кестеде көрсетілген мәліметтер негізінен жоғарыдағы фактылардың болғанын дәлелдейді.

4-Кесте

Қатер төнген жағдайдағы заңға қарама-қарсы мінез-құлықтағы стереотиптері %


Зерттеуге қатысушылар

Судан құрғақ болып шығуға тырыса ды

Жанжалға түседі төбелеседі

Суық қару қолданады

Ізін суытуға тырыса ды

Мінездің басқа түрі

Жауап беруге қиналады

Ерлер арасында

54,0

37,0

2,0

7,0

-

-

14-17 жастағылар

56,0

36,0

-

8,0

-

-

18-25 жастағылар

58,0

42,0

-

-

-

-

Мектеп,ТПУ оқущылары

57,0

33,0

-

10,0

-

-

Орта білімі бар адамдар

50,0

45,0

5,0

-

-

-

Жоғары білімділер

60,0

-

-

40,0

-

-

Әйелдер арасында

51,0

24,0

3,0

20,0

1,0

1,0

14-17 жастағылар

64,0

16,0

-

2,0

-

-

18-25 жастағылар

49,0

21,0

-

30,0

-

-

Мектеп,ТПУ оқущылары

65,0

16,0

-

19,0

-

-

Орта білімі бар адамдар

48,0

30,0

4,0

17,0

-

10,0

Жоғары білімділер

22,0

11,0

-

67,0

-

-

Қатер төнген жағдайда ерелр мен әйелдер арасында ад жасымен біліміне қаармастан басым түсетін стереотиптер, олар «бетті қорғау» немесе «судан құрғақ болып шығу» позициялары басымырақ. Денелік қарсы тұры стереотиптері төебелске түсу әйел адамдардан гөрі ерлер арасында басым түседі (13пайыз жағдайда). Қорғаныс түрлерін көрсететін стереотиптер (агрессияның көздерінен қашу) көбінесе әйел адамдар арасында, әсіресе екі жыныс арасында да жоғары біілмі барлардың ішінен осы стереотип басым болып келеді. Ерлер арасында осы сереотип 40пайыз жағдайда,ал әйелдер арасында 67 пайыз жағдаймен кездескен.



Күнделікті жағдайда экстремалды жағдайлардың бәрі бір сирек кездесетінін ескере отырып, біз әртүрлі фрустрациялық жағдайдағы тұлғалық стереотиптерді зерттеу қызықтырады, яғни маңызды әлеуметтік қызығушылықтары бар осы немесеосы типтегі стереотиптер мінез-құлықтың жобалық модельдерінде көптеп кездеседі (5-кестеге қараңыз).

5-Кесте

Фрустрациялық жағдайдағы тұлғалық мінез-құлық стереотиптері%

Зерттеуге қатысушылар

Сыйлық тар

Өзара қызмет

Ақша

Өті ніш

Ходат айство

Уәде

Мінез басқа түрі

Жауап беруге қинала

Ерлер арасында

16,0

53,0

10,0

16,0

-

4,0

1,0

-

14-17 жас аралығында

20,0

52,0

8,0

16,0

-

5,0

6,0

-

18-25 жас аралығында

10,0

58,0

5,0

16,0

-

5,0

6,0

-

Мектеп оқушылары

20,0

51,0

10,0

14,0

-

5,0

-

-

Орта білімді

10,0

57,0

9,0

16,0

-

5,0

-

-

Жоғары білімді

-

20,0

60,0

20,0

-

-

-

-

Әйелдер арасында

12,0

57,0

8,0

15,0

3,0

3,0

1,0

1,0

14-17жас аралығында

12,0

46,0

12,0

20,0

-

9,0

1,0

-

18-25 жас аралығында

11,0

70,0

2,0

17,0

-

-

-

-

Мектеп оқушылары

8,0

49,0

12,0

18,0

-

12,0

1,0

-

Орта білімді

16,0

58,0

7,0

14,0

4,0

-

-

1,0

Жоғары білімді

11,0

45,0

11,0

-

33,0

-

-

-


6-Кесте

Материалдық қиындықтар жағдайында мінез-құлық стереотиптері %

Зерттеуге қатысушылар

Осын дай жағ дайға көнемін

Бар-қ әлем ге ашулы мын

Алдау ға бара мын

Зат сата ды

Күш көрсе теді

Зат ұрла йды

Мінез дің басқа түрі

Жауап беруге қинала

Ерлер арасында

67,0

24,0

3,0

2,0

-

1,0

3,0

-

14-17 жас аралығында

68,0

24,0

4,0

4,0

-

-

-

-

18-25 жас аралығында

53,0

31,0

5,0

-

-

-

11,0

-

Мектеп оқушылары

71,0

24,0

5,0

-

-

-

-

-

Орта білімді

60,0

26,0

3,0

-

-

3,0

-

-

Жоғары білімді

100,0

-

-

-

-

-

-

-

Әйелдер арасында

73,0

10,0

3,0

1,0

3,0

-

8,0

2,0

14-17жас аралығында

80,0

14,0

3,0

1,0

1,0

-

-

1,0

18-25 жас аралығында

94,0

6,0

-

-

-

-

-

-

Мектеп оқушылары

78,0

12,0

4,0

2,0

2,0

-

2,0

-

Орта білімді

68,0

10,0

4,0

-

4,0

-

13,0

1,0

Жоғары білімді

100,0

-

-

-




-

-

-

2.2. Жастардың заңға қайшы мінез-құлықка құқықтық компетенттілігі және потенциалдық дайындығы

Д.П. Пискаревтің зерттеу нәтижелерінен алынғандардан (3-кестеден қараңыз) құқықтық білімдерге өзіндік баға беру деңгейі жиі кездесетіндігімен мінезделетіндігін көреміз. Ол әсіресе 14-17 жас аралығындағы жас өспірімдер арасынан байқалады.

Құқықтық компетенттілік деңгейін салыстыра келе жыныстық деформизм мен білім деңгейіне байланысты құқықтық компетенттілік деңгейінің кемістігі жоғарғы білімі барлар арасында көптеп кезедесетіндігін көруге болады (балалардың арасында жетіспейтін деңгейде жетісетіндерге қарағанда 3 есе көп), сол сияқты профессионалды және жалпы білім беру ордаларындағы кезедсетіндігін айтуға болады (3-кестені қараңыз).

Осыған байланысты азаматтармен құқықтық нормалардың орындалуын бақылау бізге қызықтырақ болып табылады 9-кестеден көретініміздей азаматтардың көпшілігі өздерін заңды сыйлайтындар қатарына қосады. Бірақта осы мәліметтер келесі критерийлерді бөліп қарастыруға мүмкіндік береді: заңды сыйлаушылық көбінесе жоғарғы білімі бар ерлер арасындағы барларға сәйкес келеді ( 100 % жағдайда жоғарғы білімі бар ерлер арасында). Орта білімді деңгейдегі зерттеуге қатысушылар үшін 46-47 % жағдайды құрайды. Заңға бағынушылық ерлер арасында жастары ұлғайған сайын осы тенденцияның жоғарылағанын байқауға болады: ол 14-17 жас аралығындағылар ішінен 47%, 18-25 жас аралығындағылар ішінен 66% жағдайды көрсетеді.



3-Кесте. Заңды білуге берген өзіндік баға


Зерттеуге қатысушылар


Заңды білуге берген өзіндік баға ( жағдайында)

Жеткілікті

Жиі

Интуициялық

Жеткіліксіз

Ерлер арасында

12,0

42,0

27,0

19,0

14-17жас аралығын дағы ж-р

12,0

44,0

32,0

12,0

18-25жас аралығын дағы ж-р

12,0

25,0

22,0

41,0

Мектеп оқушылары, ТПУ оқуы

12,0

44,0

41,0

12,0

Орта білімі бар адамдар

11,0

29,0

32,0

35,0

Жоғарғы білімі бар адамдар

20,0

20,0

25,0

60,0

Әйелдер арасында

13,0

37,0

-

39,0

14-17жас аралығын дағы ж-р

5,0

29,0

11,0

46,0

18-25жас аралығын дағы ж-р

18,0

37,0

20,0

34,0

Мектеп оқушылары, ТПУ оқуы

5,0

27,0

136,0

52,0

Орта білімі бар адамдар

18,0

39,0

9,0

34,0

Жоғарғы білімі бар адамдар

20,0

30,0

10,0

40,0


Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4




©dereksiz.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет