вояга  етмаганлар  иштирокида  содир

Ё ш ла р   ж иноят пчилигининг  о л д и н и   о л и ш   м а с алалари

25

номусга тегиш ва номусга тегишга суиқасд қилиш 3 та, ўғирлик 283 

та, талончилик ва босқинчилик 65 та, фирибгарлик 9 та, безорилик 

44 та, гиёҳвандлик билан боғлиқ жиноятлар 4 та, иқтисодиёт асос- 

ларига  қарши,  хўжалик  фаолияти  соҳасидаги,  бошқарув  органла- 

рининг фаолият тартибига қарши  16 та, бошқа турдаги жиноятлар 

93 тани ташкил қилган20.

Ушбу  статистик  маълумотлар  ди нам икасидан  республика- 

м изда вояга етм аганлар том онидан ва улар иш тирокидаги содир 

этилган жиноятлар ўтган  йиллар д авом ида  кам айганини кўриш 

мумкин.  Бунинг  сабаби,  ф икрим изча  м ам лакатим изда  ёш лар- 

нинг мазкур тоиф аси том онидан содир этилаётган жиноятларга 

қарш и  тегиш ли  чора-тадбирлар  белгилангани  ҳамда  уларнинг 

олдини  олиш  бўйича  м уайян  амалий  ишлар  қилингани  билан 

изоҳланади.

Криминология  дарслигида  қайд  этилиш ича:  “Ижтимоий 

хавф лилик дараж аси бўйича  вояга  етм аганлар  ж иноятларининг 

тузилиш и таҳлил қилинганда, охирги ўн йилда  улар том онидан 

содир  этилган  ж иноятларнинг  ҳар  йили  ўртача  6  ф оизини  ўта 

оғир  жиноятлар,  18  ф оизини  оғир  жиноятлар,  76  ф оизини  эса 

унча  оғир  бўлмаган  ва  иж тимоий  хавфи  катта  бўлмаган  жино- 

ятлар  таш кил  этган.  Агар  биз  уларнинг динам икасига  эътибор 

берадиган  бўлсак.  Вояга  етм аганлар  том онидан  содир  этилаёт- 

ган  оғир  ва  ўта  оғир  ж иноятлар  ҳи ссаси н и н г  кам ай и б  бора- 

ётган л и ги н и ,  унча  оғир  бўлм аган  ва  и ж тим оий  хавф и  катта 

бўлм аган  ж иноятлар  ҳиссаси  ошиб  б орган ли ги н и   кузатиш и- 

м из  м ум кин.

Вояга  етм аганлар  том онидан  содир  этилган  ж иноятларнинг 

тузилиш ини  таҳлил  қилиш  бизга  уларнинг  иж тимоий  хавфли- 

лик дараж асини янада чуқурроқ ўрганиш   им кониятини  беради. 

Вояга  етм аганлар  том онидан  содир  этилган  зўравонлик  жино- 

ятлари  таҳлил  қилинганда,  охирги  ўн  йилда  уларнинг  8  фои- 

зини  қасддан  одам  ўлдтириш ,  20  ф оизини  оғир  тан  жароҳати 

етказиш ,  11  ф оизини номусга тегиш , 61  фоизни безорилик таш - 

кил  таш кил  этган.  Агарда  биз  уларнинг динам икасига  эътибор 

берадиган  бўлсак  вояга  етм аганлар  том онидан  содир  этилаёт- 

ган  безорилик  ҳиссасининг  эса  кам айиб  бораётганлигини  ку- 

затам из.

10  Мазкур  маълумотлар  Ўзбекистон  Республикаси  Давлат  статистика 

қўмитасининг 2017 йил 28 апрелдаги расмий хати асосидаги маълумотидан олин-

26

Э ш м у .у а м м а д   Қ о д и р о в

Вояга етмаганлар томонидан содир этилган  ғаразгўйлик жино- 

ятлари  тахдил  қилинганда,  охирги  ўн  йилда  уларнинг  7  фоизини 

босқинчилик,  16  фоизини  талончилик,  77  фоизини  ўғирлик таш- 

кил этган.

Таҳлиллар  шуни  кўрсатмоқдаки,  вояга  етмаганлар томонидан 

ғаразли  мақсадларда  жиноят  содир  этилиши  аввалги  йилларга 

нисбатан  кўпаймокда,  уларнинг  ҳиссаси  55-60  фоизни  ташкил 

этмокда.

Вояга етмаганлар томонидан содир этиладиган жиноятлар иш- 

тирокчилик  асосида,  яъни  гуруҳ таркибида  содир  этилиши  вояга 

етмаганларни табиатига хос ҳолат ҳисобланади. Бугунги кунда во- 

яга етмаганлар жиноятларнинг 14-15  фоизи  гуруҳ таркибидан со- 

дир этилаётганлиги қайд этилмокда”21.

Ж иноят содир  этган  вояга  етмаганларга  оид  статистик  маълу- 

мотлар  таҳлили  шуни  кўрсатмокдаки,  жиноят  содир  этгани  учун 

аниқланган  вояга  етмаганларнинг  ҳар  йили  ўртача  77-79  фоизи 

жиноий жавобгарликка тортилган.

Умуман  олганда  ёшлар  жиноятчилигининг  содир  этилиши 

сабаблари,  бизнингча  қуйидагилар  билан  боғлиқ.  Вояга  етма- 

ганлар  руҳиятидаги  ишлаб  чиқаришда  иштирок  этиш  ва  ўқишда 

муваффақиятларга  эришиш,  дам  олиш  ва  ҳордиқ  чиқариш  каби 

эҳтиёжлар  билан  кечади.  Шунинг учун  ҳам  шахсий  эҳтиёжларни 

қондириш, яъни  замонавий кийиниш, дам олишда турли маиший 

хизмат тармоқларидан  фойдаланиш  (видеотека, дискотека,  эъти- 

борли  истироҳат  масканларида  кўнгилхушлик қилиш учун)  зарур 

бўлган  моддий  манбаларга  эришиш  истаги  кучли  бўлади.  Бундай 

вазиятларда  вояга  етмаган  шахсларда  ўз  моддий  эҳтиёжларини 

қондириш учун ғайриқонуний йўл танлаш ҳисси кучаяди ва унинг 

хулқида салбий хислатлар ривожланиши мумкин.

Фикримизча,  вояга  етмаганлар томонидан  жиноят  содир  эти- 

лиш ининг  асосий  сабабларидан  бири,  уларнинг  табиатида  маъ- 

навий  ва  ҳуқуқий  қадриятларни  менсимаслик  хусусиятларининг 

мавжудлигида  кўринади.  Шунинг учун  ушбу  иллат  шахсни  турли 

ҳуқуқбузарликлар содир этишга олиб келади.

Хулоса қилиб айтадиган бўлсак, вояга етмаган жиноятчи шахс- 

ларнинг  хулқига  хос  бўлган  барча  салбий  хислатларни  илмий 

жиҳатдан билиш улар орасида учрайдиган жиноятларнинголдини 

олишни ташкил этишда муҳим амалий аҳамиятга эгадир.

21 

Криминология,  Махсус  кисм:  Дарслик  /И.Исмоилов,  К РАбдурасулова  ва 

бошк. -  Т.:  Ўзбекистон Республикаси ИИВ Академияси, 2015. -  Б.7.

Ё ш ла р   ж и н о я т ч и л и ги н и н г  о лд и н и   о л и ш   м а с алалари

жүктеу/скачать 1.97 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: