ЭТНОПЕДАГОГИКАНЫ ЃЫЛЫМИ ПЕДАГОГИКАЛЫЌ Т¦РЃЫДА ЗЕРТТЕУ

ЭТНОПЕДАГОГИКАНЫ ЃЫЛЫМИ ПЕДАГОГИКАЛЫЌ Т¦РЃЫДА ЗЕРТТЕУ

Хаметова Маржанг‰л, «Кµкше» университеті

Саясаттану кафедрасыныњ 3 курс студенті
Ќазаќстан Республикасы егеменді ел болып µзініњ єн-±ранын, ел тањбасын, мемлекеттік туын белгілеп, мемлекеттік Конституция зањын ќабылдаумен байланысты ±лттыќ мєдениетті µркенде‰ге, келер ±рпаќты халыќ педагогикасы ќаѓидалары негізінде тєрбиеле‰ге толыќ м‰мкіндік т±ды.

Бала тєрбиеле‰ші єр отбасынан бастап мектепке дейінгі балалар мекемелерінде, жалпы білім беретін орта мектептер мен мектептен тыс тєрбие мекемелерінде, арнаулы орта дєрежелі жєне жоѓарѓы оќу орындарында халыќтыќ тєрбие таѓылымдарыныњ озыќ ‰лгілерін оќу-тєрбие ж‰йесіне батыл ењгіз‰ дєст‰рге айналды.

Осы маќсатта бірнеше баѓдарламалар «М±рагер», «Елім-ай», «Ќазаќ халќыныњ салт-дєст‰рлері», «Атамекен», «Ќазаќ тєлімі тарихы» т.б. жарыќ кµрді.Халыќтыњ педагогикаѓа арналѓан кµптеген ѓылыми- зерттеу маќалалары, ѓылыми єдістемелік жинаќтар баспа арќылы жариалануда.

Этнопедагогиканыњ даму зањдылыќтары мен тєлімдік мєнін ѓылыми т±рѓыда сµз еткен б±рын соњѓы Кењестер Одаѓына Т.С. Виноградов, Г.Н. Волков, В.Ф. Афанасьев ( Ресей), Г. Тайчинов (Татарстан), М. Сейфуллаев, С.Исаев (Тєжікстан), Б. Ќадиров, Е. Рахманова, М. Ширбаев (¤збекістан), Ќ.Б. Жарыќбаев, С.Ќалиев, И. Аширбаев, Н.Кµшекбаев, А.М. М±хамбаева, Ќ. Сейсенбаев, А. Кµбесов, С. ¦заќбаева (Ќазаќстан) т.б. сияќты оњдаѓан педагог ѓалымдардыњ ењбектері кµпшілік ќауымѓа белгілі.

Соњѓы жылдары ќазаќ этнопедагогикасыныњ жеке проблемаларын зертте‰ге арналѓан докторлыќ жєне кандидаттыќ диссертациялар ќорѓалды.

Алайда, ќазаќэтнопедагогикас ыныњ теориялыќ методологиялыќ мєселелерін арнайы зерттелмеуі салдарынан біреулер этнопедагогикамен халыќтыќ педагогиканы ѓылым емес дейтіндер де кездесіп ќалады. Этнопедагогиканыњ оныњ єрт‰рлі екі ушты пікірлердіњ тєжірибеден орын алуы жиі байќалады.

Б±л мєселеніњ таѓы бір кµкейкестілігі этностар мєдениетін зертте‰дегі Кењестік дє‰ірде ±заќ жылдар бойы ќалыптасќан теріс кµзќарс-пікірлермен де байланысты болып отыр.Ол этностыќ мєдени м±ралардыњ туу, дамуы,µсу, µзгер±, жањару зањдылыќтарын диалектикалыќ материалистік методология т±рѓысынан д±рыс баѓалаудандырудыњ салдарынан, сондай-аќ єлемде мєдениетті дамыѓан µркениетті елдер мен бірге дамуы кешеу ќалѓан, кіші, таѓы халыќтар бор дейтін евромоноцентристік ќате кµзќарастардан туындаѓан еді. М±ныњ µзі кµшпенділер мєдениетін аныќтауѓа зиянды єсерін тигізіп келді. Сондыќтан да ќазаќ этносыныњ µзіндік ойлау ж‰йесін, ±рпаќ тєрбиеле‰ге ќалыптасќан дєст‰рлі педагогикалыќ принциптерін , ±лттыќ тєрбиеніњ дє‰ірлік даму кезењдерін ашып айќындау, ќазаќ этнопедагогикасын ѓылыми ж‰йе ретінде ќарастырып, оныњ ќалыптасу жєне зерттел‰жєйін ѓылыми методологиялыќ т±рѓыда талдап ќорытып т‰йінде‰, сондай-аќ оныњ зертте‰ объектілері мен маќсат, міндеттерін, тєрбие ќ±ралдары мен негізгі т‰сінік терминдерін де ѓылыми т±рѓыда аныќтай т‰с‰ б‰гінде ќажетті мєсеніњбірі болып отыр.

Халыќ педагогикасы ќоѓам дамуындаѓы ќоѓамынан бастап белгілі сатыларынан µтіп, ѓылыми педагогикалыќ дєрежеге жеткенше ±рпаќ тєрбиесініњ бастау б±лаѓы, педагогиканыњ алѓашќы ќ±ралы жєне тєрбие ж‰йесі ќызметін атќарып келгенін байќаймыз. Яѓни осыдан ѓылыми педагогика мен халыќтыќ педагогиканыњ тєрбие тєсілдеріндегі сабаќтастыѓы, принциптік-идеялыќ ‰ндестік туындайды.

Б‰гінгі єлемдік аренаѓа жеткен ѓылыми- педагогика халыќтыќ педагогикадан бастау алып, оны ѓылыми ќажетіне жаратты осы ќажеттіліктен халыќтыњ эмпирикалыќ тєжірибесіне негізделген ±рпаќ тєрбиеле‰ таѓылымдары – халыќтыќ педагогиканы ой елегінен µткізіп зерттеп тєрбие оќу ісініњ µзекті ќ±ралы ет‰діњ жолдарын жєне оныњ шыѓу, даму кезењдерін, µзіндік ерешеліктерін, басќа ѓылымдармен байланысын зерттейтін педагогиканыњ ѓылыми бір саласы этнопедагогика. Б±л жµнінде т±нѓыш аныќтама берген кµрнекті ѓалым Волков Г.Н., ол « Этнопедагогика» атты ењбегінде халыќтыќ педагогика мен этнопедагогика ±ѓымыныњ айырмашылыѓын, зертте‰ объектісі мен мазм±нын ашып кµрсетті.Халыќ педагогикасын халыќтыњ таптыќ педагогикалыќ санасы деп, ал дєст‰рлі педагогиканы: белгілі ±лттыќ педагогиканыњ санасы ретінде ќарастырады.

Е.Л. Христовтыњ пайымдау бойынша єр тарихи кезењдегі халыќтыњ педагогикалыќ ойларын оныњ педагогикалыќ білімдерімен тењестір‰ге болмайды, себебі халыќтыќ педагогикалыќ ойлары ќоѓамныњ санасын басќа т‰рлерінде де µзін кµрсетеді (ѓылым, дін, єдебиет, мораль т.б.).

Зертте‰ші педагог Г.С. Виноградов халыќ педагогикасын халыќтыњ педагогикалыќ мєдениетініњ ќ±рамдас бµлігі ретінде ќарастырып оны «ж‰йе» дегеннен гµрі білім мен даѓдылар жиынтыѓы деген пікірді ќ±птайды.Оныњ пікірінше халыќ педагогикасын - халыќтыњ бала тєрбиеле‰тєжірибесі ретінде ќарастыру ќажет.

Ал єзербайжан ѓалымы А.Ш. Гашимов былай дейді « Народная педагогика - совокупность мировоззрения, идей, обычаев и традиций связанные с воспитанием». Оныњ зертте‰ таќырыбы – тєрбие, ал зертте‰ объектісі адам, жеке т±лѓа.

Ал философ ѓалым Г.Н. Филинов былай деген: « Народная педагогика – является законом общественного воспитания, который формирует поведение, мировоззрение воспитуемого посредством народных обычаев, традиций и фольклорных произведений».

Ал ќазаќ кењес энциклопедиясында тєрбие жµніндегі «халыќтыќ педагогика дегеніміз тєрбие жµніндегі халыќтыњ педагогикалыќ білім тєжірибесі – делінген.

Осы ойларды ќорта келіп біз «халыќ педагогикасы дегеніміз ±лттар мен ±лыстардыњ єлденеше ѓасырѓа созылѓан ±рпаќ тєрбиеле‰дегі ±лттыќ єдет-ѓ±рыптары мен дєст‰рлерініњ, мєдени ойлау ж‰йесініњ эмпирикалыќ негіздегі озыќ ‰лгілерінен, ±лттыќ ойын т‰рлері мен отбасы, ауыл аймаќтыќ ќарым-ќатынастан берік орын алатын адам мінезін, іс- єрекетін ќалыптастырудыњ єле‰меттік белгілі нормасы болып болып табылады деген аныќтама берер едік.

Халыќ педагогикасында тєрбие мєселесі бірінші орынѓа ќойылып келеді себебі, халыќ педагогикасы ѓылым мен мєдєниеттіњ дамып жетілмеген кезінде пайда болѓандыќтантєрбиені ењбек пен µнерге, оныњ ішінде ќол µнеріне негіздей ж‰ргіз‰ді уаѓыздады. Бертін оќу-білім дамып ѓылым мен техника µркендей бастаѓан кезде 17 ѓ. Аяѓында славян педагогы Я. А. Каменскийдіњ атыменбайланысты ѓылыми педагогиканыњ теориялыќ зањдары ќалыптасып µмірге келді. Я. А. Каменский, И.Г. Пестагоцций, Ж.Ж. Руссо, К.Д.Ушинский, Л.Н.Толстой, Ы.Алтынсарин, Ш.Уалиханов, А.Ќ±нанбаев т.б. педагог-ѓылымдардыњ бєрі оќу-тєрбие ісін ±лттыќ мєдениетініњ бµлінбес бір бµлшегі деп ќарап, олар ±лт тілі мен ±лттыќ єдебиетті, халыќтыќ салт-дєст‰рлерді білім бер‰ ісі мен тєрбиеніњ пєрменді ќ±ралы ретінде пайдалануды ќуаттады.

Халыќ педагогикасын ѓылыми-педагогикалыќ зертте‰діњ ќажеттілігі т±ралы пікірлер 1970-1990 ж. арасында профессорлар: В.Ф. Афанасьев, В.Х. Артюнян, А.Ш. Гашимов, И.Я. Ханбиков, К.Пирлиев, А.Ф. Хинтибидзе, А.Э. Измайлов т.б. ењбектерінде де айтылѓан болатын.

Этнопедагогика ѓылымы орыс, батыс елдерінде 17-18 ѓѓ. Бастап ќолѓа алынѓан болса, ќазаќ этнопедагогиканыњ зерттел‰ ж‰йесін жєне ѓылым ретінде ќалыптасу тарихын сµз еткенде оны 3 кезењге бµліп ќарастырамыз.

Бірінші. 19 ѓ. Екінші жартысында µмір с‰ріп, ќазаќтыњ ±лттыќ тєлімгерлік ой-пікірлері мен салт-дєст‰рлері жайында т±нѓыш сµз ќазѓан ењбектер жазѓан Шоќан Уалиханов, Абай, Ы.Алтынсарин сияќты демократ аѓартушылары ман орыс, батыс саяхатшы, этнограф ѓалымдардыњ (Э.С. Вульфсон, П.С.Паллас, Н.Г. Потанин т.б.) ќол жазбалары демек, екіншіXX ѓ.

Алѓашќы 20-30 жж. б±л істі ѓылыми т±рѓыда арнайы ќарастырып сµз еткен Є.Диваев, А.Байт±рсынов, С.Торайѓыров, Ш.Ќ±дайбердиев, М.Дулатов, М.Єуезов т.б. болды. ‡шінші кезењ 40-50 жылдыќ ‰рдістен кейін 1970-1990 жылдары ќазаќ этнопедагогикасын зерттеу ісі ќайта ќолѓа алынып жандана бастады.

Ќазаќ этнопедагогикасы мен этнопсихологиясыныњ ѓылыми негізін салуда М. Ж±мабаев пен Ж.Аймауытовтыњ ењбектерін ерекше атап µтуге тура келеді.

Ќазаќтыњ сыршыл аќыны М.Ж±мабаев (1893-1938жж.) 1923 жылы Ташкентте «Шолпан», «Сана»журналдары мен «Аќ жол» газетінде ќызмет атќара ж‰ріп, т±њѓыш µзініњ «Педагогика» атты ѓылыми ењбегін жазып шыѓарды. Сµйтіп, Маѓжан Ж±мабаев ±лттыќ педагогикалыќ терминдерді ќалыптастыруѓа т±њѓыш жол ашушы болды.

Ќорыта келгенде айтарымыз, ќазаќтыњ этнопедагогика ѓылымын зерттеу ісі Шоќан, Ыбырай, Абай, С±лтанмахм±ттардан басталып, XX ѓасырдыњ 20-30 жылдарында М.Дулатов, Х.Досм±хамедов, Н.Ќ±лжанова, М.Єуезов ењбектерінен жалѓасын тауып, М.Ж±мабаев , Ж.Аймауытовтар арќылы ѓылыми ж‰йе ретінде ќорытылып белгілі бір ізге келтіріліп ѓылыми педагогиканыњ ќ±рамдас бµлігіне айналды.


ҚАЗАҚТЫҢ ХАЛЫҚТЫҚ ПЕДАГОГИКАСЫНДАҒЫ

ТӘЛІМ-ТӘРБИЕ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
А.Т. Лепесбаева КМУ жанындағы

көпсалалы колледждің 3 курс студенті

Қазақтың ұлттық психологиясының тағы бір танымдық ерекшелігі – Атамекен, ел-жұрт мәселесі жөніндегі көзқарасы. Қазақ жұрты кіндік қаны тамған жерін, ата-баба мазарларын ерекше қадірлейді. Оны тастап кетуді өлім санайды. Ақындардың «Кіндігімнің қаны тамған жерім ауылым» деп әндетуінде «Отан оттан да ыстық», «Отансыз ел бұралқы итпен тең» - деп қарауында философиялық үлкен ой жатыр. Туған елінің табысына масаттанған, елін сүйген ерді мадақтап «басқа елде сұлтан болғанша, өз еліңде ұлтан бол» деуінде де терең мән-мағына бар.

Қазақтың психологиялық ойлау жүйесінің өзіндік үшінші ерекшелігі – ана тіліне, сөз өнеріне ерекше ден қойып, жоғары баға беруінде. «Өнер алды қызыл тіл» деп ұққан ата-бабамыз от тілді, орақ ауызды нелер ділмәр шешендердің өсиет сөздерін табан аузында тақпақтап айтқан мақал-мәтел афоризмдері мен ақындардың терме, толғауларын жазу-сызусыз жаттап, жадында сақтап, қаз-қалпында біздің дәуірімізге жеткізген. «Ақылдың көзі – аталы сөз» деп ұққан бабаларымыз сөйлей білуді өлмес өнер, асыл мұра деп бағалаған. Осы пікірді «Сөз тапқанға қолқа жоқ», «шешеннің сөзі мерген, шебердің көзі мерген», «сөз сүйектен өтеді», «жақсы сөз жарым ырыс» мақал –мәтелдерден байқауға болады.

Қазақтың ұлттық ойлау жүйесінің төртінші ерекшелігі – ұлттық базисі мен қондырғысы болып есептелетін көшпелі өмірмен, мал шаруашылығымен тығыз байланыстылығы. Тіршіліктің тұтқасы төрт түлік малда деп ұққан қазақ малды жанмен бірдей санаған. Екі қазақ кездесе кетіп амандық сұрасса «мал –жан аман ба?» деп сұрауы да пікірге саяды. Өйткені малдан айрылу – жаннан айрылумен бірдей болған «мал ашуы – жан ашуы», «малдының беті шарық, малсыздың күні қаріп» деп ерінбей еңбек етсең ғана мал табасың деген ойды түйдірген.

Мал атауының малдығы, тіпті сұлу қызды «Ботакөз», ал батыр, алғыр жігітті «нар жігіт» деп атауы немесе баласын «қозым», «құлыным», «Ботам» деп айналып-толғануы ұлттық психологияның тіліндегі көрініс болып, ұлттық психологиялық құрылым мен ұлт мәдениеті арасында тығыз байланыс бар.

Ұлттық психикалық құрылым ерекшелігі адамдардың отбасылық қарым-қатынасынан, киім үлгілері мен спорттық ойын түрлерінен немесе тұрмыстық салт-дәстүрден, ұлттық тағам түрлерінен айқын байқалады. Ұлттық психикалық құрылым үш компоненттен тұрады: ұлттық сезім, салт-дәстүр және ұлттық мінез-құлық – үшеуі ұлттық мәдени ерекшеліктің шартты белгілері болып табылады.

Ұлттық сезім – туған жерге, өскен елге, ана тіліне, ұлттық салт-дәстүрге деген сүйіспеншілікті білдіруі. Мысалы, «Елім-ай» әнін ести отырып, елінің басына түскен ауыртпалық, шапқыншылық әрекеткеезіліп мұңаю немесе «Саржайлау», «Сарыарқа» күйлерін ести отырып, тыңдаушының туған жер табиғатына деген сүйіспеншілік шаттық сезімнің оянуы табиғи заңды құбылыс.

Ұлттық салт-дәстүрге, ана тіліне деген сүйіспеншілікті, ұлттық өнер түрлерін: ән-күй, бейнелеу – сурет, ұлттық ойын мен спорттық түрлерін, ұлттық киімді, ұлттық мерекелермен ұлт мәдениетін жатқызуға болады. Салт-дәстүр сабақтастығы ұлттар арасындағы қарым-қатынаспен тығыз байланысты. Бір ұлтта бар салт-дәстүрлер, Бір ұлтта бар салт-дәстүрлер, ою-өрнек, тағам, спортттық ойын түрлері екінші бір ұлтта да белгілі ұқсастықпен және өзіндік ерекшелігімен көрініс береді. Мысалы, қазақтың көкпар тарту ойыныкейбір өзгешелігімен өзбек, түрікмен, қырғыз, ауған елдерінен де кездеседі. Ұлттық характер адам мінезінен, іс-әрекетінен көрінетін тұрақты құбылыс. Ұлттық характер сол ұлтқа тәнтемпераменттік, психикалық рухани сапасымен ерекшеленіп көзге түседі. Мысалы, қазақтарға тән бауырмалдық, ақжарқындық, қонақжайлық мінез-құлық болса, өзбектерге тән майда сыпайы мінезділік, үнемшілдік, орыс халқына тән қарапайымдылық пен кеңпейілділік, ағылшындарға тән салқынқандылық ерекшеліектер байқалады. Салт-дәстүр ұлттың ұлт болып қалыптасуымен бірге туып, бірге дамып келе жатқан тарихи және көне процесс. Ол ұрпақ тәрбиесінен мәдени тұрмысы мен шаруашылық тіршілігінен көрініс бере отырып, адамның дүниеге келуінен бірге өрбіп, о дүниеге аттанып кеткенше құндақтайтын, тәрбиелейтін алтын бесігі іспеттес.

«Алаш үні» газетінің бас редакторы, Қазақстан Жазушылар одағының мүшесі, ақын жетпісқали Серік Сапарұлының «Сейтен тағлымы» зерттеу еңбегінде «үлкенге ізет, кішіге құрмет» бөлімінде келтірілген естеліктерден біз Сейтен Сауытбеков еңбекқор, зиялы, үнемі шәкірттері үшін шыр-пыр болған үлкен жүректі адам болғанын аңғартады. Серік Сапарұлының кітабында Сейтен Сауытбековтың қазақ этнопедагогикасына қосқан үлесі, өмірі мен шығармашылық жолы, ағартушылық-қайраткерлік қызметі шебер талданып, асқан біліктілікпен зерделеніпті. Серік Сапарұлының зерттеу еңбегінен қазақ мәдениетіне қосқан үлесі аталмыш ғалымдардың үлесінен бірде кем емес, ұлттық кітапханада сирек кездесетіншығысқа қатыстыжалпы саны 2206 кітапты жүйелеп, оларға түсіндірме, аннотация беріп, карточкалар толтыруы зерттеуші айтса айтқандай үлкен ерлік деп білеміз.

С.С. Жетпісқалиевтың «Сейтен тағлымы» деген еңбегі аяулы ұстаздың кейінгіге қалдырып кеткен шығармашылық мұрасын шып-шырғасын шығармай жүйелеп, оқырман қауымға танытуға мұрындық болуы жазушы мұрасын оқып-үйренуден ізгі мұрат, игілікті қадам деп білеміз.

Сейдазимова А.Д. Амантайќызы Н.

Ќостанай облысы
Б±рынѓы Торѓай облысы (ќазіргі Ќостанай ) тарихи шежірелерге бай µлке. Біз µсіп-µніп, тєрбиеленген Шилі елі жєне Шилі орта мектебі тарихи-патриоттыќ жєне адамгершілік-рухани баѓыттаѓы ќ±ндылыќтардан терењ маѓл±мат бере білді.

Сол елден т‰леген ел басына к‰н туѓан жоњѓар шапќыншылыѓы кезіндегі алмаѓайып кезењдерде ел бастап кµсем, сµз бастап шешен, аузы дуалы би болып, жауѓа ќарсы берен батыр, дањќты ќолбасшы болѓан ќазаќтыњ ±лан - байтаќ жерініњ єр с‰йемі ‰шін арпалысып к‰н кешкен т±њѓыш «Тархан Жєнібек» атаѓын алѓан ата-баба µнегесін ‰лгі етіп µскен жастармыз.

Халќымыздыњ біртуар арыстары Ы. Алтынсарин, А. Байт±рсынов, М. Дулатов ењбектерімен етене танысып, ќарымды ќайраткерлер Ќ. Сєрсекеев, Є. Ахметханов, Ќ. Жармаѓанбетов, С. Оспанов, С. Т±рѓынбеков, С. Кенжеахметов,Е.Тµлеген±лы, Ѓ. Ємірханов, Б. Єлденов, Є.Ж‰сіп±лы т.б. сол топыраќтан т‰леп ±шќан аяулы азаматтардыњ ‰лгі-µнегесінде тартымды жыр, єдеби, тарихи кештер, мерекелер, кµгілдір от, диспут, тєрбие саѓаттары мен спорт жарыстары (жетекшісі Мырзаѓалиев Ж.) мектеп жєне мєдениет ‰йлерінде ќайталанбас µзгешелікпен ауыл т±рѓындары, м±ѓалімдер жєне оќушылар тегіс тартылып, µтіп т±ратын. Аѓа ±рпаќ µкілдері сол істердіњ ±йтќысы, жолбасшысы. Осы ретте ардагер-±стаз, ел мен жер, тіл жанашыры Егізбай Хамит±лыныњ, ел аѓалары Оспанов С., Алиев Ќ., Ж‰нісов С., Д‰йсенбаев С.,Сейдахметов Н., Шєйімов Б. жєне Мажирова О., Ѓазезова Г., Дулыбаева Р., Єбішева А. есімдерін атап кету орынды.

Шилі µњірінде мєдениет пен ±лттыќ тєлім-тєрбие беру ісініњ ‰здіксіз ж‰ргізілуініњ негізі мектептегі білікті ±стаз, республикаѓа танымал мєдениет ќайраткері К‰лєнда Бµкішќызыныњ ±йымдастыруымен атќарылып т±ратын жєне аудан орталыѓы Торѓай ќаласында орналасќан «Шаќшаќ Жєнібек» м±ражайына, Ы. Алтынсарин 1864ж негізін ќалаѓан т±њѓыш мектеп жєне ќазаќтыњ ќос арысы - А. Байт±рсынов пен М. Дулатов м±ражайларына арнайы жорыќ – сабаќтар ±йымдастырылатын.Осы µњірде ширек ѓасыр аѓарту саласында ењбек еткен атамыз Аппазов Саѓи география, химия, биология пєндерінен сабаќ берген ±стаз, Ќаз. ССР-і оќу ісініњ ‰здігі, ел ішінде «тірі энциклопедия» атанѓан атамыз бізге сабаќтан тыс шежірелік тарихи жєйттер, ±лттыќ тєлім-тєрбие µнегесін єњгімелесе, єжеміз отыз жыл бастауыш сынып шєкірттерін тєрбиелеп, дєріс берген Нєбира Байділдєќызы бізбен отырѓан бір сєттерде домбыра тартып, єн салып, к‰й ќ±діретін сездіріп, ±лттыќ эстетика мен этика негіздерін µздерініњ ‰лгісінде µнеге етуші еді.

Бізге сарќылмайтын рухани ќазына берген, алдымен отбасы жєне адамгершілік тєрбиесі ‰шін ѓибрат, µнеге ќалдырѓан алдыњѓы аѓа буын ісіне, кейінгі толќын ‰немі ќарыздар. Неге? Себебі, оны сабаќтастыратын біз – жастар.

СЕЙТЕН ШЫЃАРМАЛАРЫНДАЃЫ К¤РКЕМДІК ЕРЕКШЕЛІКТЕР
Шәкәрім Тоқмағанбетов

11 сынып оқушысы

қазақ лицейі
Ұы Абай: «Үш –ақ нәрсе адамның қасиеті: ыстық қайрат, нұрлы ақыл, жылы жүрек» – деген екен. Сейтен атамыз – осы қасиеттерден жаралған абзал жан, себебі оның өмірі осының дәлелі.

Менің ойымша, біріншіден: ақылды халық пайдасына жұмсау үшін күш-ігер керек, еңбек ету керек. Екіншіден, табандылық қажет. Бұл – адам бақытының бастамасы. Сейтен Сауытбеков шығармалары – осының фабуласы. Олай дейтінім, сонау бір жылдары Европа стилімен ғана сусындап, рухани байлығынан айрылып, жаны мұқалып, сезімі топастана бастаған астарға оның шығармалары тамаша тебіреніс туғызды. Шағын жанр, терең мазмұнмен жарасымдылық, елінің ертеңіне нұсқау беріп: «ел болам десең, бесігіңді түзе» деген ұран іспетті болды. Адам өмірі оның жасымен емес, ісімен өлшенбек. Ұлағатты өмір – халқының қайнар бұлағы. Сейтен ұстаз өмірі – осының көрінісі.