Ж. У. Кобдикова педагогика ғылымдарының докторы

81
2­бөлім. аманауи жағдайлардағы кәсіпкерлік
Ба ға бойынша бә се ке лес ті к, әдет те, берілген өнім нің ба ға сын жа сан ды 
түр де тө мен де ту ден ту ын дай ды. Со ны мен қа тар өнім әр түр лі ба ға мен са тыл ған 
кез де ба ға дағы кем сі ту ші лік ке ңі нен қол да ны ла ды жә не осы ба ға ай ыр ма шы-
лық та ры шы ғын дар да ғы ай ыр ма шы лық тарды ақтамайды.
Ба ға бойынша бә се ке лес тік қыз мет тер ді көр се ту са ла сын да, кө лік қыз-
мет те рін көр се ту де; бір на рық тан екін ші сі не ау ыс ты рыл май тын өнім ді сат қан 
кез де (тез бұ зы ла тын тау ар лар ды бір на рық тан бас қа сы на та сы мал дау) жиі 
қол да ны ла ды.
Ба ғалық емес бә се ке лес тік, не гі зі нен, өнім са па сы, өн ді ріс тех но ло гия сы, 
ин но ва ция, на но тех но ло гия , па те нт теу және брен дтердің, оларды са ту шарт та-
ры мен са ту қызметін жақ сар ту ар қы лы жү зе ге асы ры ла ды. Мұн дай бә се ке лес-
тік са ла лық на рық тың бір бө лі гінде ал дын да ғы лар дан тү бе гей лі ерек ше ле не тін 
не ме се ес кі мо дель дің мо дер ни за ция лан ған нұс қа сын ұсы на тын жа ңа өнім дер 
шы ға руға, са тып алу ға не гіз дел ген.
Өнім дер ді са ту ар қы лы бә се ке лес тік тө мен деген кездегі баға бәсекелестігі –
са ты лым бой ын ша бә се ке лес тік деп атал ды. Мұн дай бә се ке лес тік клиент тер ге 
қыз мет көр се ту са па сын арт ты ру ға не гіз дел ген.
Ком па ния ның бә се ке ге қа бі лет ті қыз ме ті нің не гіз гі ба ғыт та ры: 
• ре су рс тық на рық тар да белгілі бір орындарға ие болу үшін ши кі зат нарығы 
са ла сын да ғы бә се ке лес тік; 
• на рық та тау ар лар ды жә не/не ме се қыз мет тер ді са ту да ғы бә се ке лес тік; 
• мар ке тинг на рық та рын да ғы са тып алу шы лар ара сын да ғы бә се ке лес тік.
Мар ке ти нг те гі бә се ке лес тік тұ ты ну шы ға қа тыс ты бол ған дық тан, бә се ке-
лес тің түр ле рі тұ ты ну шы лар дың таң дауы ның бел гі лі ке зең де рі не сәй кес ке-
леді.
Тұтынушылардың са тып алу ту ра лы ше шім іне сәйкес, бәсекелестіктің 
мы на дай түр ле рі болуы мүм кін:
• тұтынушылардың тілегі. Бә се ке лестік тің бұл тү рі тұ ты ну шының 
тілектері мен оны қанағаттандыру тәсілдеріне бай ла ныс ты;
• функ цио нал дық бә се ке лес тік тұтынушының сұранысын әр түр лі тә сіл мен 
қанағаттандыруға болатындығымен байланысты. Бұл – мар ке тинг 
бойын ша бә се ке лес тік ті зерт теу дің не гіз гі дең гейі;
• фирмаара лық бә се ке лес тік. Бұл – қа жет ті лік ті қа на ғат тан ды ру дың кең 
тараған жә не ти ім ді әдіс те рі нің ба ла ма ла ры;
•  тау ара ра лық бә се ке лес тік. Бұл – ком па ния тау арлары ара сын да ғы бә се ке-
лес тік. Шын мә нін де бә се ке лес тік емес, бі рақ тұ ты ну шы лардың таң дау ын
көрсететін ас сор ти мент қа та ры ның жекелеген жағ дайлары. Бәсекелестікті 
жетілген және жетілмеген бәсекелестік деп бөлуге болады.
Же тіл ген бә се ке лес тік – бә се ке лес тік те пе-тең дігін орнатуға арналған 
ал ғы шарт тар ды іс ке асы ру ға не гіз деледі. Ол мы на лар ды қам ти ды: бір қа тар тә-
уел сіз өн ді ру ші лер мен тұ ты ну шы лар дың бо луы; өн ді ріс фак тор ла рын да ер кін 
сау да жасау мүм кін ді гі; кә сіп кер лік субъ ек ті ле рі нің тәу ел сіз ді гі бір тек ті лі гі; 
өнім дер дің са лыс тыр ма лы лы ғы; на рық ту ра лы ақ па рат тың бо луы.
Же тіл ме ген бә се ке лес тік – бә се ке лес тік те пе-тең дігінің ал ғы шарт та рын 
бұ зу ға не гіз дел еді. Же тіл ме ген бә се ке лес тік си пат та ма ла ры: бір не ше ірі 
фир ма ара сын да на рық тың бө лі нуі не ме се то лық үс тем дік; кә сі порын дар дың 

жүктеу/скачать 6.1 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: