Жамбыл атындағы Мемлекеттік жасөспірімдер кітапханасы Қазақстан ақын – жазушылары ХХ ғасырда

Шығармалары:

бас, 1959.

Исабаев Қ. Жұмбақ үй: әңгімелер мен очерктер. – Алматы: Қазмем-

көркемәдеббас, 1962.

Исабаев Қ. Бетпе-бет: роман. – Алматы: Қазмемкөркемәдеббас, 1963.

Исабаев Қ. Сұңқар самғауы: роман. – Алматы: Жазушы, 1966.

Исабаев Қ. Соңғы тәулік. - Алматы: Жазушы, 1969.

Исабаев Қ. Өткелде: роман.- Алматы: Жазушы, 1974.

Исабаев Қ. Жолдас комендант. – Алматы: Жазушы, 1975.

Исабаев Қ. Көгілдір қазына. – Алматы: Қайнар, 1978.

Исабаев Қ. Өрде: роман. – Алматы, 1978.

Исабаев Қ. Серт: роман. – Алматы: Жазушы, 1981.

Исабаев Қ. Арна: роман. – Алматы: Жазушы, 1984.
Исабаев Қ. Бақытты сәттер: өмірбаяндық повесть, эссе, әңгімелер. – Алматы: Жалын, 1989. Исабаев Қ. Серт: роман. – Алматы: Жазушы, 1991.

Исабаев Қ. Шоң би: роман: Үшінші кітап. – Алматы: Жазушы, 1993.

Исабаев Қ. Мұндайлар болған: повестер. – Астана: Елорда, 2003.

Исабай Қ. Шоң би: трилогия. – Астана: Елорда, 2005.

Исабай Қ. Алғы шепте: новеллалар. – Алматы: Санат, 2005.

Исабаев Қ. Өсиет: романдар. – Астана: Астана-Полиграфия, 2008.
Исабаев Қ. Баянаула балладасы: Радиоповесть ((Қ.Сәтбаев пен У.Черчилль арасындағы әңгіме) //Таң-Шолпан.-2008.-№1.

Өмірі мен шығармашылығы туралы:
Аманжол Қ. Ісі ұлық, өзі кішік Қалағаң немесе жазушы Қалмұқан Исабайдың бейбіт күндегі бес ерлігі хақында //Егемен Қазақстан.-2010.-25 тамыз.

Жақсыбаев А. Қалмұқан Исабаев: (Жауынгер жазушы туралы А.Жақсыбаймен сұхбаттасқан Т.Алдабергенқызы) //Түркістан.-2009.-

7 мамыр.

Ізтілеу Д. «Жанары жалынды жігітке қалай ғашық болмассың!..»:

(Жазушының өмірі мен шығармашылығы туралы оның жарымен сұхбат) //Ана тілі.- 2012.- 19 сәуір.
Исабеков Дулат

(1942)
Жазушы, драматург Дулат Исабеков 1942 жылы 20 желтоқсанда Оңтүс-

тік Қазақстан облысы, Сайрам ауданында туған. 1966 жылы Қазақ мемлекет-

тік университетін бітірген. Қазақ ССР телевизия және радиохабар жөніндегі мемлекеттік комитетінде аға редактор, Қазақ Совет энциклопедиясы редак-

циясында аға ғылыми редактор, «Жұлдыз» журналының бөлім меңгерушісі, «Жалын» баспасында редакция меңгерушісі, Қазақ теледидарының бас директоры, «Жазушы» баспасының директоры, Қазақстан Жазушылар одағы-

ның хатшысы, т.б. жұмыстар атқарған.

Алғашқы әңгімесі «Жолда», «Замандастар» атты жинақта 1963 жария-

ланды. Кейін «Бекет» (1966), «Ащы бал» (1969), «Мазасыз күндер» (1970), «Қара шаңырақ» (1973), «Тіршілік» (1975) повестері мен әңгімелер жинақ-

тары, «Қарғын» (1980) романы басылды. Таңдамалы повестері «Екі жиыр-

ма» (1983) деген атпен жарық көрді. Бірқатар шығармалары орыс тілінде аударылып «Полынь» (1978), «Отчий дом» (1979), «Смятение» (1986), «Новоселье в старом доме» (1986) деген атпен басылды. Жекелеген туындылары венгр, неміс, поляк, чех тілдеріне аударылды.

«Ректордың қабылдау күндері» (1975), «Әпке» (1977), «Ертеңді күту» (1979), «Мұрагерлер» (1982), «Алыстан келген ананас» (1984), «Кішкентай ауыл» (1986), «Анасын аңсаған қыз», «Ескерткіш операциясы», «Ескі үйдегі екі кездесу» т.б. пьесалары республикалық, облыстық театр сахналарында қойылды. Таңдаулы пьесалар жинағы «Жеті желкен» деген атпен 1987 жылы жарық көрді. Жекелеген туындылары бойынша «Гауһар тас» (режиссер Ш.Бейсембаев, 1975), «Дермене» (режиссер А.Әшімов, 1986) «Тауқымет» (режиссер Ұ.Қолдауов) көркем фильмдері түсірілді.

Қазақстан жазушылар Одағының М.Әуезов атындағы сыйлығының (1985, «Мұрагерлер» пьесасы үшін), ҚР Мемлекеттік сыйлығының (1992), Халықаралық ПЕН- клуб сыйлығының лауреаты.

Исабеков Д. Таңдамалы.- Алматы: Жазушы,1993.

Исабеков Д. Қарғын: Роман.,повесть,әңгіме.- Алматы: Жалын,1980.

Исабеков Д. Екі жиырма:Повестер.-Алматы: Жазушы,1983.

Исабеков Д. Екі жиырма:Повестер.-Алматы: Жазушы,1983.

Исабеков Д.Жеті желкен: Пьесалар.-Алматы: Өнер,1987.

Исабеков Д. Ай- Петри ақиқаты: повестер мен әңгімелер.- Алматы: Жазушы,1990.

Исабеков Д. Бонопарттың үйленуі: Әңгімелер.-Алматы: Атамұра,2002.

Исабеков Д. Ұлт болмаса тіл де, дін де болмайды: (Жазушы өз шығар-

машылығы туралы) / Жас қазақ үні.-2011.- 31 мамыр.

Исабеков Д. Бақыт құсы халықтың басына мың жылда бір- ақ рет қонады: (Жазушымен / әңгімелескен Г.Бектасова) // Түркістан.- 2010.-25 қараша.

Исабеков Д. Жазушылардың жалаң мақтауы жеке басқа табынушы-

лықты күшейтеді: (Жазушымен /Сұхбаттасқан Г.Садықова) //Жас қазақ үні.-2010.-23 шілде.

Исабеков Д. Жамау киім, жарым көңіл балалық шағымды сағынамын да тұрамын..:(Ж.азушымен сұхбат) // Жұлдыздар отбасы.-2009.-№ 15.

Исабеков Д. «Таза әдебиеттің заманы өтіп бара ма деп қорқамын»: (Жазушымен/ сұхбаттасқан А.Мантаева) // Қазақ әдебиеті.-2007.-30 наурыз.

Кенжебай М. Көрегендік пен көркемдік ұштасқанда: (Жазушы Д.Иса-

бековтің «Қоштасу вальсі» пьесасы туралы) // Ана тілі.-2009.-27 тамыз.

Қожабекова Д.Дулат Исабеков драматургияның жанрлық жүйесі //Қазақ тілі мен әдебиеті. -2007.- № 8.

Қожабаева Д. Дулат Исабековтің «Ертеңді күту» пьесасындағы заман-

дастар бейнесі //Қазақ тілі мен әдебиеті.-2007.-№3.

Мауытова Ж. «Қарғын» романындағы образдар жүйесі // Қазақ тілі мен әдебиеті.-2007.-№ 2.

Мауытова Ж. «Қарғын» романындағы замандас бейнесі //Таң-Шол-

пан.-2007.-№ 1.

Таңжарықова А. Исабековтің прозасы //Ақиқат.-2008.-№ 7.

Кекілбаев Әбіш

(1939)
Қазақстанның халық жазушысы (1992) Әбіш Кекілбаев 1939 жылы

6 желтоқсанда Маңғыстау облысы, Маңғыстау ауданы, Оңды аулында туған. Қазақ мемлекеттік университетін бітірген (1962). Еңбек жолын «Қазақ әдебиеті», «Лениншіл жас» («Жас Алаш») газеттерінде бастаған.

Алғашқы өлеңдер жинағы («Алтын шуақ») 1962 жылы жарық көрді.

Содан бері проза, әдеби сын саласында елеулі еңбек етіп келеді. «Бір шөкім бұлт» (1966), «Дала балладалары» 1968), «Тырау- тырау тырналар» (1973), «Бір уыс топырақ» (1975), «Баллада забытых лет» (1979), «Үркер» (1981), «Елең- алаң» (1984), «Мартовский снег» (1985), «Плеяды – созвездие надежды» (1987), «Заманмен сұхбат» (1994), «Азаттықтың ақ таңы» (1998), т.б. әңгімелері мен повестері, эсселер мен романдары, әдеби- философиялық, публицистикалық жинақтары бар. Ол Л.Н.Толстой мен К.Гоццидің, Г.Мопас-

сан мен Г.Ибсеннің, А.П.Чехов пен И.Буниннің бірқатар туындыларын қазақ тіліне аударған. Немістің «Фолькунд Вельт» кітап баспасы жүргізген сауал-

нама хаттамасында оның есімі «ХХ ғасырдың таңдаулы жазушылары» тізіміне енгізілген. «Үркер», «Елең-алаң» романдар циклі үшін 1986 жылы Абай атындағы мемлекеттік сыйлығына ие болды. «Құрмет белгісі» орденінің, Тәуелсіз «Тарлан» сыйлығының иегері (2003).

Басқа да қалам иелері сияқты Әбіште шығармашылық өмірін өлең-

нен бастаған. Кейін басқа жанрларға, әсіресе прозаға ауыса жүріп те мезгіл - мезгіл өлең жазған, көңіл күйін өлең жолдарымен өрнектеген. Алғашқы өлеңдері 1962 жылы «Алтын шуақ» атты жинақ болып басылған. Жастық сезім билеген жастың заманының бейнесі – бұл. Дүниенің жарқын жағы ақынды қуантып, оның көкірегіне нұр құяды, шабытына шабыт қосады. Ол күн сайынғы жаңалыққа үміт артады. Айға ұшқан ұрпақтың сөзін сөйлеп, жер анасына табынады. Оның образдары да өмірдің осы жарқын сурет-

терінен алынады. Жинақта Әбіш басынан кешкен балалық шақтың Ұлы Отан соғысы кезіндегі ауыр суреттерін еске алуға арналған бірсыпыра өлең бар. Олар ұрыс даласынан қайтпаған әке мен заманның ауыртпалығын көтерген ананың жарқын бейнесін зор көркемдікпен, ойшылдықпен, сыршылдықпен ашуға құрылған. Онда әкені сағыну сезімі басым. Ол ойлы суретке түскен. «Көп төрге ілінсе де сұр шинелдер,

Тек қана біздің үйде ілінбеді...

Өзге үйде күлімдеген жомарт бақыт,

Тек қана біздің үйге үңілмеді ...

Өзге үйде тойдың әні шарықтаса,

Булығып қайғы уына біз жыладық» - деген жолдар бұған

дәлел.

Жазушының тілі бай, образды, ойлы. Оның суреттері де жарқын, нақты.

Әбіш романдары шын мағынасындағы халықтық туынды. Олар ойнап емес, ойлап оқылатын кітаптар. Оларда суреттелетін тарих сабағы негізінен бізге адамгершілік тағылымын ұсынады. Жазушы тарихи фактіні парасатты талдаудан өткізе алған.Сол арқылы тұтас бір кезеңнің әлеуметтік болмыс- бітімін, психологиясын, саяси жағдайын, қайшылықтары мен қайғысын философиялық тереңдікпен көрсеткен. Сондықтан «Үркер» мен «Елең- алаң» - Әбіш Кекілбаевтың ғана емес, қазақ романының үлкен табысы болып саналады. ХІХ ғасырдың алпысыншы жылдарынан басталған қазақ тарихына деген бетбұрыс ұлт тағдырын ойлаған қаламгерлердің ешқайсысын енжар қалдырған жоқ. Халқының өткені мен бүгінгісін барлай отырып, тарихтың ұзақ тартыстарында елдігін, ұлттық намысын сақтап қалған халықтың ерлік күресі көп шығармаларға арқау болды. Солардың ішінде Әбіштің аталған екі романы өз биігімен әдебиет тарихына кірді. Бұл романдарда қазақ елінің жоңғар және басқа көрші халықтар шабуылынан ығыр болып орыс патшалы-

ғынан пана іздеуінің күрделі жағдайларын сөз етеді. Қосылу процесін баста-

ған Кіші жүз рулары үшін де, олардың ханы Әбілқайыр үшінде бұл оп-оңай іске аса қалған дүние емес еді. Басқа елдің отаршылдығынан қашып, екінші елге отар болуға мойынұсыну халық үшін қолайлы емес екенін олар, әрине, білді. Бірақ амалсыздық көндірді. Әбілқайыр өз тобымен ақылдаса, кеңесе келіп, орыс патшалығы қол астына кіру арқылы басқа елдің шабуылынан біраз уақыт тыныс алып, бейбіт тіршілікке көшуді, патшаға бағына отырып, өзінің және елінің хандық құрылымын сақтауды көкседі.

Кекілбаев – ұлттық әдебиетіміздің белді жанрларының барлығында да белсенді қызмет істеген қарымды қаламгер. Поэзиялық, прозалық туындыларымен бірге сын жанрында да көп жазды. Бірақ драматургияға бара қойған жоқ еді. Алайда ол классикалық драматургияны жақсы білді. Оның аудармаларының ішінде В.Шекспирдің «Ромео мен Джульеттасы», «Король Лирі», «Кориоланы», Г.Ибсеннің «Үрейі», К.Гоццидің «Турандот, Қытай ханшайымы», М.Фриштің «Дон Жуанның думаны», Л.Дарконың «Сүйіктім менің, Электрасы», В.Буэроның «Бүгін мейрам, бүгін тойы», М.Кәрімнің «Ай тұтылған түні» сияқты әртүрлі стильдік үлгілер болды. Осыларды аудару үстінде драма жанрының табиғаты мен құпиясын зерттеп білгені хақ. «Абылай хан» атты пьесаның тууына мұның себебі болғаны даусыз.

Жазушының сыншылдық, публицистік еңбектері де авторының жан- жақты білімділігін, өмірді байыпты зерттеп, ол жайлы кең ойлап, терең толғайтын алымды талантын мойындатады. Ол қазақ әдебиетінің ғана емес, халық тарихының, оның мәдениетінің аса үлкен білгірі. Оның сыншылдық ойы ұлт әдебиеті мен мәдениетіне қатысты мәселермен ғана шектеліп қалмайды, оларды әлемдік үлгілермен салыстыра қарап, биік талаптар қоюмен толығады, қолда бардың табысы мен олқысы туралы ой ұсынады. Жазушыны толғандырған әлемдік құбылыстар ішінде А.Пушкиннің, Л.Толстойдың, Ф.Достоевскийдің, А.Чеховтың, Т.Шевченконың және тағы басқа классиктердің мұралары ерекше орын алады. Олар жайлы мақалаларында біздің ұлттық сөз өнерімізде жете зерттелмей келе жатқан классика сабақтары туралы сөз қозғайды.

Сыншы Кекілбаев Абайдың, Жамбылдың, Сұлтанмахмұттың, Сәкен-

нің, Бейімбеттің, Ілиястың, Мұхтардың, Сәбиттің, Ғабит пен Ғабиденнің, Қасымның шығармашылығы жайлы толымды пікірлер айтады. Тәкен, Тахауи, Әбдіжәміл, Олжас, Қалтай, Шыңғыс сияқты ағаларымен қатар өзінің замандастары мен інілері Қадыр, Тұманбай, Мұқағали, Оразбек, Қайрат, Жұмекен, Оралхан, Төлеген шығармашылығын талдайды.

Қазақтың көркем өнерінің аса үлкен қайраткерлері Құрманғазы, Серке, Ахмет (Жұбанов), Роза (Бағланова), Шәкен, Нұрмұхан, Асанәлі, Ыдырыс жайлы жазғандарын оқысаң Әбішті таза өнер сыншысы деп қалар едің.

Жазушы Кекілбаевтың публицистік мақалалары мен жазбалары оның шығармашылығының көлемді бөлігін құрайды. Олар әр кезде жазылған, әр заманның сұранысынан туған. Ол әсіресе, ұлт мүддесіне байланысты мәселеге бей - жай қала алмайды. Жас тәуелсіз елдің атрибутикасы, тіл тағдыры, геральдикасы мәселелерінде ашық та, ашынып та сөйленген сәттерін замандастары жақсы біледі. Оның терең білімнен, шешен сөз саптасынан ел хабардар. Сын сағаттарда өмірлік маңызы бар мәселелерді сүйреп шығар локомотив қызметін талай атқарды.

Соның бір елеулі тұсы ретінде астананы Алматыдан Ақмолаға көшіру жөніндегі Жоғарғы Кеңес мәжілісінде ол шешімді ерекше қуаттағанын айтуға болады. Халық қалаулыларының біразы бұл шешімге қарсы еді. Үндеулер, хаттар таратып, бұл шешімге қарсы дауыс беруге шақырды. Қызу талас туды. Әртүрлі керағар пікірлер де тоғысты. Елбасының астананы жаңа мекенге ауыстыру туралы баяндамасы дәлелді, тиянақты тұжырым болатын. Қазақ халқы үшін өмірлік маңызы бар бұл проблеманы алғашқылардың бірі болып түсінген, бірінші болып қолдаған да Кекілбаев.

Жалпы, қорыта айтқанда, Әбіш Кекілбайұлы еліміздің рухани тіршілігінде болсын, саяси- әлеуметтік өмірінде болсын қайталанбас құбылыс. Ол- феномен. Ол- тұтас әлем. Ол- рухани ұлы тұлға. (Қирабаев С.)

Шығармалары:

Кекілбайұлы Ә. Шығармаларының жиырма томдық толық жинағы.- Алматы: Жазушы, 2010.

Кекілбаев Ә. Екі томдық таңдамалы шығармалар.- Алматы: Жазушы, 1989.

Кекілбаев Ә. Бір уыс топырақ: Роман және повестер.- Алматы: Жазушы,1974.

Кекілбаев Ә. Құсқанаты: Повестер мен әңгімелер.- Алматы: Жазушы, 1978.

Кекілбайұлы Ә. Ұйқыдағы арудың оянуы: (Бір өлкенің бүгініне, өткеніне және келешегіне саяхат).- Алматы: Қазақстан, 1979.

Кекілбаев Ә. Үркер: Роман.- Алматы: Жазушы, 1981.

Кекілбаев Ә. Шыңырау: Роман және повестер.- Алматы: Жазушы, 1982.

Кекілбаев Ә. Елең- алаң: Роман.-Алматы: Жазушы, 1984.

Кекілбаев Ә.Заманмен сұхбат: ой толғамдар.- Алматы: Жазушы, 1996.

Кекілбайұлы Ә.Азаттықтың ақ таңы: (Уақыт мінбесінен айтылған сөз) .- Алматы: Қазақстан, 1998.

Кекілбайұлы Ә. Дүние ғапыл : Өлеңдер мен драма.- Алматы: Арыс, 1999.

Кекілбайұлы Ә. Үркер: Роман.- Алматы: Сөздік- Словарь, 1999.

Кекілбаев Ә. Дала балладалары: екі томдық.- Алматы: Жазушы, 2001.

Кекілбаев Ә. Ханша- дария хикаясы: Балладалар мен роман.- Алматы: Атамұра, 2003.

Кекілбайұлы Ә. Шандоз: Махамбет және қазақтың ұлт- азаттық қозғалысы. Деректі тарихи баян.- Атырау, 2003.

Кекілбайұлы Ә. Шандоз: Деректі- тарихи баян.- Алматы: Арыс, 2004.

Кекілбаев Ә. Махаббат мұнарасы: Роман және хикаят.- Алматы: Раритет, 2005.

Кекілбай Ә. Тіл және тәуелсіздік.- Астана: Ер- Дәулет, 2007.

Кекілбаев Ә. Тәуелсіздік толғауы // Түркістан.-2009.- 24 желтоқсан.

Әбіш Кекілбаев // Қазақ әдебиетінің тарихы: 10 томдық.9 том.- Алматы, 2005.

***
Абдрахманов С. Сардар. Ділмар. Елдар: Әбіш Кекілбаевтың мәдениет-

танушылығы туралы ойлар // Егемен Қазақстан.- 2009.-18 тамыз.

Дүйсенбиев Е. Парасат: Әбіш Кекілбаев туралы сөз //Ана тілі.- 2009.- 9 сәуір.

Ергөбек Қ. Шұғыл жүрек: (Әбіш Кекілбаев туралы) //Егемен Қазақ-

стан.-2010.-14 сәуір.

Жолдасбеков М.Әулие: немесе Кекілбаев феномені туралы толғаныс

//Егемен Қазақстан.- 2009.-16 қаңтар.

Жүсіп Қ. Әбіштің бір әңгімесі жайлы ой // Ана тілі.- 2009.-3 желтоқсан.

Кекілбаев Ә. Адамға адам болуды үйрететін- кітап: (Жазушы өзінің

шығармашылығы туралы) //Ұлан.- 2009.-22 желтоқсан.

Көмеков Б. Тарихи тұлғаларды танытқан талант : ( Ә.Кекілбаев- тарихшы және деректанушы) //Айқын.- 2009.- 14 тамыз.

Қазақтың сөз қазынасы: ( Әбіш Кекілбаев. Мақалалар) //Егемен Қазақстан.-2009.- 5 желтоқсан.

«Қазақта осындай азаматтар көп болса екен!»: Әбіш Кекілбаев туралы материалдар) // Егемен Қазақстан.- 2009.- 8 желтоқсан.

Қирабаев С. Суреткер: ( Ә.Қирабаев) // Егемен Қазақстан.- 2009.-24 шілде.

Медетбек Т. Шыңырау: (Ә.Кекілбаевтың шығармашылығы жайында)

//Егемен Қазақстан.-2009.-25 тамыз.

Орда Г. Қазіргі қазақ прозасындағы Әбіш Кекілбаев сүрлеуі //Жалын.-2009.- №9.

Өтениязов С. Әбекең жазған тарихи тұлғалар: (Әбіш Кекілбаев 70 жаста) //Таң- Шолпан.- 2009.- №4.
Кенжеахметұлы Сейіт

(1939-2011)

танай облысы, Жанкелдин ауданы, Қызбел аймағындағы «Сарықопа» деген жерде туған. Қазақ мемлекеттік институтында оқыған. Кейін ҚазМУ-дің журналистика факультетін бітірген. Алғашқы еңбек жолын аудандық «Жаңа өмір» газетінің бөлім меңгерушілігінен бастаған. 1966-1977 жылдары Қос-

танай,Торғай облыстық газеттерінде әдеби қызметкер, бөлім меңгерушісі, жауапты хатшы болып істеді. 1977-1989 жылдары Қазақстан Жазушылар одағының Торғай облысындағы кеңесшісі, 1989-2002 жылдары Торғай облы-

стық «Қазақ тілі» қоғамының төрағасы, Ы.Алтынсарин атындағы Арқалық педагогика институтында доцент, кафедра меңгерушісі болып қызмет атқар-

ды, қазақ әдебиеті тарихынан дәріс оқыды. Астана қаласындағы «Отырар» кітапханасы Ғылыми орталығының ғылыми қызметкері міндетін атқарды.

С.Кенжеахметұлының атын жалпы қазақ оқырмандарына танытқан оның сатиралық шығармалары. Алғаш шағын сықақ өлеңдер мен мысалдар жазудан бастаған ол кейін сатиралық әңгімелер жазуға көшіп, сатираның сара жолына біржола бет бұрды. Оның әңгімелері республикалық газет- журналдарға үздіксіз шығып тұрды. «Тамаша» сияқты әйгілі ойын- сауық отауларының тұрақты авторына айналып, оның шығармаларын әзілкеш әртістер майын тамыза орындайтын болды. Сейіттің сықақ әңгімелерінің нақты өмірмен өзектесіп жататындығы сондай, оның кейіпкерлерінің кейбіреулері өзін «танып қалып» авторға реніш білдіріп, хат та жазып жатады.

Сатира Сейітті үлкен әдебиетке алып келді. Негізінен Сейітті осы сатира өсірді. Жазушының 1967 жылы жарық көрген «Кәрі шеңгелден» басталған сатиралық жинақтары, «Қуырдақ», «Аттеріс», «Сөз семсер», «Тышқан тірлік», «Ел құлағы елу», «Хан барон - на сезон», «Күлкіден айырмасын» және басқа көптеген жинақтарына ұласты. Оның 2008 жылы «Қазіргі қазақ сатирасы» атты жаңа серияның тұңғышы - «Мірдің оғындай» деп аталатын таңдамалы сатиралық өлеңдер мен мысалдар жинағын әдебиеттің осы ақберен жанрындағы еңбегінің бір белесі деп бағалаған жөн.

С.Кенжеахметұлының естігенін ұмытпайтын, қолына түскенін жоғалтпайтын, өз ісі мен қызметіне берілгендік қасиеті құдай берген табиғи дарынымен ұшталып, оны осылайша тағы бір биік белестен көрінуіне жол ашты. Ол қазақ халқының рухани құндылықтарын жинақтаған, мән- мазмұнға бай үш кітап жазып, оны қазақ, орыс, ағылшын тілдерінде Ыстамбұл, Пекин сияқты қалалардың баспаларынан шығарды. Олар- «Қазақ халқының салт - дәстүрлері», «Қазақтың дархан дастарханы», «Қазақ тұрмысы мен мәдениеті» атты аса көркем безендірілген көлемді жинақтар. Бұл кітаптарды оқыған адамның «қазақтың мәдениеті осындай екен ғой» деп сүйсіне ойға қалары, білген үстіне біле түскісі келіп, қайталай оқыры даусыз. Оқыған сайын қазақ елінің ұлттық ерекшелігі мен қасиеттері терең ашылып, өзгенің ықыласын өзіне тарта түседі. Мұнда айтылмай қалған сөз жоқ сияқты. Ата- бабамыздың ұлы өнер жетістігі - киіз үйден бастап, төрт түлігі, ырымы мен қағидалары, туыстық атаулары, жөн - жоралғылары, түс көруі, күн, апта, айлардың ерекшелігі, тарихи аңыз- әңгімелері, не керек бәрі- бәрі қамтылған. Содан болар Сейіттің бұл еңбектеріндегі деректерді ғалым мен зерттеушілер кеңінен пайдаланып жүр. Және бір айта кетерлік жәйт, Сейіттің жоғарыда аталған үш кітабы әлемнің 37 еліне таралған. Қазір бұл кітаптарды әр қазақ өз үйінің төрінде ұстайды, сырттан келген құрметті қонақтарына, сыйлы адамдарына сый-сияпат есебінде ұсынады. Аталған кітаптардың үшеуі де Мәскеуде өткен әлемдік және ТМД елдерінің кітап көрмелерінде 2006 және 2007 жылдары жүлделі екінші, үшінші орындарды иеленді.

Алаш қайраткерлері ақталғанда алғашқылардың қатарында қалам тарт-

қандардың бірі де осы С.Кенжеахметұлы еді. Оған оның Алаш ардагерлері А.Байтұрсынұлы, М.Дулатұлы, А.Бірімжанұлыларының әңгімелері мен оқиғаларын жастайынан санасына сіңіріп өсуі септігін тигізді. Сол кездің өзінде оның үйінде Ахмет кітабы болған еді. Есейе келе елдің білікті қарттарынан олар туралы естіп білді. Қазір жазушы архивінде жүзден астам Алаш қайраткерлері туралы құжаттар мен сирек суреттер, түрлі басылымдар бар. Ол сонымен бірге Алаштан бұрын ХІХ ғасырда өткен көрнекті ұлт тұлғалары М.Шорманов, Ш.Уәлиханов, Ғ.Жәңгіров, Ақыт қажы Үлімжіұлы, М.Сердалин, Ы.Алтынсарин, Ж.Бөкеев, М.Сералин және тағы басқа зиялы қауым өкілдері туралы жазып, көпшілік қауымға таныстырды. Мұның сыртында қазақ халқының батыр, би шешендері мен әйгілі адамдары туралы сирек мағлұматтар, ел аузындағы әңгіме, қиссалар, жыр өлеңдер тағы бар. Бұларды жинауға оның араб, латын әрпімен жазылған еңбектерді жақсы оқи білуінің үлкен септігі тиді.

Сонымен қатар С.Кенжеахметұлы қазақтың мысал әңгімелері мен өлең-

дерін құрастырып «Жалын» баспасынан шығарды. Дүние жүзі сатириктері-

нің шығармаларын қазақ тілінде шебер сөйлете білді. Торғай және Арқалық қалаларының Құрметті азаматы, ҚР Білім беру ісінің құрметті қызметкері, көптеген сатиралық кітаптарының авторы.
Шығармалары:
Кенжеахметұлы С. Киіз қазақ: Мысал,сықақ өлеңдер.- Алматы: Жазушы, 1975.

Кенжеахметұлы С. Сөз семсер: Сықақтар мен мысалдар.- Алматы: Жалын, 1977.

Кенжеахметұлы С. Ел құлағы елу: Сықақтар мен мысалдар.- Алматы: Жазушы, 1980.

Кенжеахметұлы С. Айтпады демеңіз: Әзіл – сықақ әңгімелер мен фельетондаржинағы.- Алматы: Жалын, 1981.

Кенжеахметұлы С. Тышқан тірлік: Әзіл- сықақ әңгімелер.-Алматы: Жазушы, 1983.

Кенжеахметұлы С. Мірдің оғы: Сықақ өлеңдер, мысалдар, бірқақпайлар.- Алматы: Жазушы, 1990.

Кенжеахметұлы С. Қазақтың салт- дәстүрлері мен әдет- ғұрыптары.- Алматы: Ана тілі, 1994.

Кенжеахметұлы С. Жеті қазына: Жиған- терген.- Алматы: Ана тілі,

2001.

Кенжеахметұлы С. Туыстық атаулар сыры.- Алматы: Ана тілі, 2003.

Кенжеахметұлы С. Қазақ халқының салт- дәстүрлері: Фотоальбом.- Алматы: Алматыкітап, 2006.- (Қазақ, орыс, ағылшын тілдерінде)

Кенжеахметұлы С. Қазақ халқының тұрмысы мен мәдениеті.- Алматы: Алматыкітап, 2006.

Кенжеахметұлы С. Қазақтың дархан дастарханы=Национальная кухня казахов= The Kazakh national cuisine.- Алматы: Алматыкітап, 2007.

Кенжеахметұлы С. Жеті қазына: З кітаптан тұрады.- Алматы: Ана тілі, 2010.

Кенжеахметұлы С. Қазақ халқының қоғамдық- әлеуметтік құрылымы

//Ана тілі.-2009.- 19 қараша.
Өмірі мен шығармашылығы туралы:
Дауылбаева Б. Халық арасында «көшпелі энциклопедия» атанған: Қазақтың көрнекті жазушысы, этнограф Сейіт Кенжеахметтің жары Баянкүл Дауылбаеваменмен сыр- сұхбат // Мәдениет:-2011.- №10.

Дауылбаева Б.Шуақты ізін қалдырған күндер: (Жазушының шығар-

машылығы туралы /сұхбаттасқан О.жақсанов) //Ана тілі.-2011.- 21 шілде.

Жақсанов О. Ғибратты ғұмыр: Қыр елінің «Крыловы» атанған жазушы, этнограф, ғалым С.Кенжеахметов сан қырлы дарын //Мәдениет.-2010.-№11.

Кенжеахметұлы С. Сатираның соқпағы сан алуан: (Жазушы С.Кен-

жеахметұлы туралы) // Жас Алаш.- 2009.-13 қаңтар.

Салғараұлы Қ. Сан өнердің сарбазы: (Жазушы С.Кенжеахметұлы туралы) //Егемен Қазақстан.-2009.-10 қаңтар.

Сейіт Кенжеахметұлы (1931- 2011): Мақалалар //Қазақ әдебиеті.- 2011.-22 сәуір.

Сергек жүретін саңлақтарымыздың бірі еді: (Жазушы Сейіт Кенжеах-

мет туралы) //Алматы ақшамы.-2011.-21 сәуір.