«Жамбылгипс» АҚ-ның экономикалық белсенділігін талдау

Экономиканы диверсификациялауға бағытталған индустриалды-инновациялық стратегияны іске асыру үшін алдағы міндет – бәсеке қабілетті экономика үлгісін таңдап, экономиканың негізі - өндірісті дамыта отырып, шикізат өндіруде қоршаған ортаны ластамай бірте-бірте таза өндіріске көшу, яғни қалдықсыз өндіріс деңгейіне жету жолында нарықтық тетіктерді қолдануымыз керек.[2]

Қазақстанда құрылыс өнеркәсібі экономикалық дамуындағы маңызды сала болып табылады. Құрылыс өнеркәібінің дамуында «Жамбылгипс» АҚ алатын арны ерекше. Ол Тараз қаласында гипс өндіруші алдыңғы қатарлы кәсіпорындардың бірі. Гипс өнімдерінің өте жоғары сұранысқа ие болуы кәсіпорында өндіру көлемінің жыл сайын қарқынды өсуіне әкеп отыр. Бұл өнімнің өзіндікқұнының төмендетілуі, өндіріске жаңадан цехтардың енгізілуі, сондай-ақ өндірісті автоматтандыру, жұмысшылардың біліктілігін жоғарылату, өндірістік техникаларды үнемі жаңарту нәтижесінен болса керек. Қазіргі таңда өндіріске салынған инвестициялардың көп бөлігінің шикізаттық салаға тартылуы құрылыс саласының артықшылықты даму жағдайымен ерекшеленеді.

Шикізаттық бағыттан арылу бүгінгі экономиканың басты мақсаты. Отандық өнеркәсіпте өңдеуші салаларды дамытудың маңызы зор. Олардың тұрақты дамуына әсер ететін кедергілердің біріне өнеркәсіптегі техника сапасының төмен деңгейі болып отыр. Негізгі капиталдың моральдық және табиғи тозуға ұшырауы, кәсіпорындардағы өндірістің ескі құрал-жабдықтармен жұмыс істеуі импорттың аналогтармен бәсекеге түсе алмайтын сапасы төмен өнім өндіруге әкеп соқтырады. Өнімге сұраныстың аздығынан өндірістік қуат та толық пайдаланылмайды 1.

Қазіргі кезде кәсіпорын өндірісінде қолданылатын техниканың ішінде моралдық және табиғи тозығы жеткен құрал-жабдықтардың үлесі көп деп айтуға болады. Тоқтап тұрған құрал-жабдықтарды іске қосу шараларын ұйымдастыру әлеуеті төмен болып отыр. Жалпы моральды және табиғи тозығы жеткен өндірістік аппарат басым. Өндірістегі құрал-жабдықтардың орташа жасының жоғарылығы байқалады.

Бұндай капиталды ұзақ уақыт сақтау еліміздің өндірістік аппаратының әрі қарай ескіруіне әкеп соқтырады, экономиканың жоғарғы қарқынмен ішкі дамуына және сыртқы нарықта бәсекеге қабілетті жоғары өнім өндіруге мүмкіндік бермейді. Еліміздің техникалық артта қалуы күшейе түседі және ол жыл өткен сайын жинақталған ғылыми техникалық әлеуеттің толық жойылуына әкеледі.

Өндірісті дамытудың негізі кәсіпорынның техникалық жарақтануы мен технологиялық деңгейінің жоғарылығымен сипаталады. Кәсіпорында үнемі негізгі капиталдарды жетілдіріп отыру, оларды тиімді пайдалануды ұтымды ұйымдастыру, жаңарту, кеңейту, техникалық қайта жарақтандыру шараларын ұдайы жүргізу арқылы сапалы, бәсекеге қабілетті экономикаға қол жеткізіледі.

«Жамбылгипс» АҚ негізгі капитал кәсіпорынның маңызды активері болып табылатындықтан негізгі өндірістік қордың шамадан тыс ескіріп қалмауына жол бермеу кәсіпорынның негізгі міндеті. Кәсіпорында өндірістік қорларды тиімді пайдалану үшін капталды жөндеу жұмыстарын сапалы әрі дер кезінде жүргізіп отыру, бұрғылау ұңғымаларының толық өндіріске қатысуын, өндірістік қуаттарын толық пайдалануын қамтамасыз ету, негізгі қорладың тозу ысырабын азайту, не өндірісті және еңбекті жетілдіру негізгі қорлардың құрылымын жетілдіру, жабдықтардың әртүрлі бос тұрып қалуын қысқарту арқылы олардың тиімділігіне қол жеткізіледі.

Сондай-ақ нарықтық қатынастар жағдайында амортизациялық аударымның мөлшері кәсіпорынның экономикасына елеулі қосылысын білдіреді. Амортизациялық аударымның тым жоғары деңгейі өндіріс шығындарының мөлшерін көбейтеді, осыған орай өнімнің бәсекеге жарамдылығы төмендейді, табысы азаяды, бұл кәсіпорынның экономикалық дамуының ауқымды деңгейі қысқартады. Амортизациялық аударымның кемітілген үлесі негізгі қорларды сатып алуға құралған қаржының айналым мерзімін ұзартады, ал бұл олардың ескіріп қалуына әкеп соғады. Міне осының салдарынан бәсекеге жарамдылығы төмендеп, кәсіпорының нарықтағы жайғасымы ысырап болады.

Қазақстан Республикасының индустриалды инновациялық даму үлгісін қалыптастыру экономика дамуындағы басты бағыт болып отыр. Өнім сапасының халықаралық сандарттарға сәйкестендіру, техникалық, амортизациялық саясатты жетілдіру және білікті мамандарды дайындау мен қайта даярлау жүйесін құру, сыртқы нарықта өнімді жылжыту және өндірісті әртараптандыруды қамтамсыз ететін жаңаша инфрақұрылым құру қазіргі заман талабы 26.

1. 
   «Қазақстан өз дамуындағы жаңа серпіліс жасау қарсаңында. Қазақсатанның әлемдегі бәсекеге барынша қабілетті 50 елдің қатарына кіру стратегиясы» ҚР-ның Президенті Н.Ә. Назарбаевтың Қазақстан халқына жолдауы // Егемен Қазақстан 2006жыл,2 наурыз.
   
2. 
   Қазақстан Республикасының 2003-2015 жылдарға арналған индустриялды-инновациялық даму стратегиясы // 2003жыл,17 мамыр
   
3. 
   Сергеев .Экономика педпиятия.:Учеб – М,2003
   
4. 
   Кәсіпорын экономикасы. Под. ред. В.М. Семенова, - М., 1998 ж.
   
5. 
   Құрылыс экономикасы. Под. ред. И.С. Степанова, - М., 1998 ж.
   

6. 
   Экономика предприятия. В.Я. Горфинкеля В.А. Швандара. Москва 2000
   
7. 
   Экономика учебная.А.П. Казанов.Москва 1999 г.
   
8. 
   Экономика предприятия С.Т. Купешова
   
9. 
   Снитко Х.Ф. Өнеркәсіптік кәсіпорында негізгі қорлар есебі, конспект шолуы. – Минск: Экаунт, 1993 ж.
   
10. 
    Ашимбаев Т. Қазақстанның нарық жолындағы экономикасы, Қазақстан, 1994 ж.
    
11. 
    Шмолен Г. Кәсіпорын экономикасының негіздері және проблемалары – М., 1996 ж.
    
12. 
    Окаев О., Дюкова Е.М. Нарық жағдайындағы өнеркәсіптік кәсіпорын экономикасы. Алматы, 1994 ж.
    
13. 
    Хамзин С.К. Құрылыс өндірісінің экономикасы. Алматы:«Баспа», 2002 ж.
    
14. 
    Бухгалтерлік есептің Қазақстандық үлгілері және оларға методикаалық ұсыныстар. Бөлім 1. Журнал. Алматы: «Бико», 2002 ж.
    
15. 
    Статистикалық есептеме, форма 11 «Кәсіпорын негізгі қорларының қозғалысы және бар болуы» 2000-2001 ж.ж
    
16. 
    Кәсіпорынның жылдық жиынтық табысының декларациясы, форма 100.
    
17. 
    Кәсіпорынның 2005 жылғы негізгі қорлар амортизациясының журналы.
    
18. 
    Экономика предприятия В.Я. Хрипач Г.З. Сума. Экономпресс 1999 г.
    
19. 
    Экономика предприятия. Н.В. Минеева.
    
20. 
    Нарықтық экономика негіздері. Б. Жүнісов.У. Байжомартов.Ү. Мамбетов А-ты 1999 ж.
    
21. 
    Жалпы экономикалық теория.Ө.Қ. Шеденов.Б.А.Жүнісов.
    
22. 
    Шоқаманов А.Н. ҚР негізгі құрал-жабдықтар мен материалдық емес активтер. 1999-2004жыл: Статистикалық жинақ – Алматы,2004
    
23. 
    Абдуллина А.Ш. Управление эффективном исползованием основных фондов в условиях формиравания рыночного отношениях.:автореферат - Алматы, 1993
    
24. 
    Булатова А.С., Экономика.- Экономист,2004
    
25. 
    Бергольц С.Б. Экономический анализ хозяйственной деятельности на современном этапе развития. - М.: Финансы и статистика, 1994
    
26. 
    Воронина Е.В. Формированияя эффективной структуры капитала корпораций нефтегазового комплекса.: Афтореферат - Тюмень, 2004
    
27. 
    Волков И.М. Экономика предприятия: Учебное для вузов.-М:ЮНИТИ, 1999
    
28. 
    Горфинкель В.Я., Купряков Е.М. Экономика предприятия: Учебное для вузов.-М:ЮНИТИ, 1999
    
29. 
    Гиляровский Экономический анализ: Учебник - М: Проспект,2004г
    
30. 
    Горфинкель В.Я., Экономика фирмы- М:ЮНИТИ,2004г
    
31. 
    Дюйсенбаев К.Ш. Анализ хозяйственной деятельности педпреятия: Учебное пособие.- Алматы: Экономика, 1998.-с.184
    
32. 
    Ержанова М.С., Ержанова С.М. Учетная политика на Казахстанском предприятии.(практический аспект). – Алматы: Издателской дом «БИКО»,2004.-54с
    
33. 
    Зайцев Н.К. Экономика промышленного педприятия: Учебное пособие. – М.: Проспект,2004
    
34. 
    Каволев В.В., Волкова О.Н. Анализ хозяйственной деятельности предприятия. – М: Проспект,2004
    
35. 
    Кенжегузина М.Б. Экономика Казахстана в условиях глоболизации: механизм модернизации функционорования. - Алматы, 2005
    
36. 
    Мельник М.В. Экономический анализ финансово-хозяйственной деятельности.- М:ЮНИТИ,2004г
    
37. 
    Макарьева В.И. Анализ финансово-хозяйственной деятельности организаций. – М. 2004г
    
38. 
    Пельиха А. С. Экономика предприятия и отрасли промышленности, - М.:Феникс 2003
    
39. 
    Прыкина Л.Н. Экономический анализ педприятия: Учебник – М.:ЮНИТИ,2001
    
40. 
    Протасов В.Ф. Анализ деятельности предприятия(фирмы): пройзводства, экономика, финансы, инвестиция, маркетинг.- М:2004г
    
41. 
    Ростов П.Р., Экономика педприятия и отрасли промышленности.: Учеб.пособие -М:, 2001г
    
42. 
    Ротштейн. Фонд развития: функция, образование, исползования. – Экономика,1989
    
43. 
    Савицкая Г.В. Экономический анализ.-М:ИНФРА-М, 2004
    
44. 
    Оспанов М.Т., Мухамбетов Т.И. Инностранной капитал и инвестиция. - Алматы: Факсинформ, 1997.-с.293
    
45. 
    Шеремет А.Д., Сайфулин Р.С. Методика финансового анализа.: Учебник – М: ИНФРА,2001
    
46. 
    Чалдаева Л.А. Экономика педприятия: курс в схемах,-М:2003г
    

49. К. Бухгалтерлік есеп, Алматы: Бико 1998 ж