Бақылауға арналған сұрақтар:
Диалектиканың мәнін қысқаша қалай анықтауға болады ?
Диалектиканың негзгі тарихи формаларының қайсысын білесіз?
Псевдодиалектика дегеніміз не?
Диалектиканың негізгі принциптері қандай?
Диалектика категорияларының мәнін түсіндіріңіз?
Негізгі ұғымдар (глоссарий):
Диалектика (гр. dialegomai – кеңес құру, әңгіме жүргізу) - табиғаттың, қоғамның және ойлаудың жалпыға бірдей заңдылықтарын зерттейтін ғылым.
Метафизика – шындықты оның дамуында емес, тыныштық жағдайында қарайтын диалектикаға қарама-қарсы ойлау тәсілі.
Методология – таным процесінде қолданылатын тәсілдер жүйесі жөніндегі ілім.
Метод (гр. methodos – «бірдеңеге апаратын жол») – жалпы мәні таным процесінде ақиқатқа жетудің тәсілі , белгілі түрдегі жүйелі қызмет .
Теория (гр. theoria– бақылау, қарастыру, зерттеу ) - өзінің объектісін құрастырып отырған белгілі бір жиынтықтың қызметін сипаттайтын, түсіндіретін және болжайтын шындықтың қандай да болмасын «фрагменті» жөніндегі нақты білімді жинақтап қорытындылайтын жүйе .
Принцип – дүниені тану мен өзгерту процесінде фактілерді немесе білімдерді бір ізге салуға қызмет ететін , олардың кейбір жиынтығының түп негізі ретінде көрінетін танымның ерекше формасы .
Категория ( гр. kategoria – пікір айту, куәгерлік ) – дүниедегі заттар мен құбылыстардың және таным процесінің неғұрлым ортақ және елеулі байланыстарын көрсететін бірегей , іргелі логикалық ұғым.
Мәнжазба тақырыптары:
Диалектика теория және тәсіл ретінде.
Дамудың екі концециясы.
Диалектиканың принциптері.
Софистика және эклектика.
Кездейсоқтық және ықтималдылық.
Мүмкіндік пен қажеттіліктің өзара қатынасы.
Эволюция және революция.
СӨЖ тақырыптары:
Ежелгі материалистердің диалектикасы.
Идеалистік диалектика.
Материалистік диалектика.
Даму принципі.
Жүйелілік принципі.
Тұтастық принципі.
Детерминизм және индетерминизм.
Даму және прогресс. Прогресс және регресс.
Категория ұғымы.
Жалқы жәгне жалпы диалектикасы.
Мән және құбылыс ұғымы.
Мазмұн және форма диалектикасы.
Тест сұрақтары:
1.Диалектика – философиялық ілім:
1)Күн жүйесінң шығу тегі туралы.
2)Әлемнің өзгермейтіндігі туралы.
3)Дамудың жалпы заңдары туралы.
4)Болмысты танып білу туралы.
5)Кеңістік пен уақыттың относительділігі туралы .
2.Диалектикаға қарама – қарсы методты көрсетіңіз:
1)индукция 2)анализ 3)метафизика 4)дедукция 5)синтез
3. Даму туралы философиялық ілім:
1)метафизика 2)релятивизм 3)догматизм 4)эклектика 5)диалектика
4. Құбылыстардың жалпы заңдылықты себептік уәжділігі туралы ілім:
1)индетерминизм 2)фатализм 3)детерминизм 4)конвенционализм 5)кондиционализм
5.Категориялар дегеніміз не?
1)табиғаттағы, қоғамдағы және ойлаудағы жалпы байланыстарды бейнелейтін ең жалпы ұғымдар , практикалық қыметтің идеалдық формалары .
2)табиғаттағы , қоғамдағы жалпы байланыстарды бейнелейтін ең жалпы ұғым.
3)ойлаудағы , қоғамдағы жалпы байланыстарды бейнелейтінең жалпы ұғымдар, практикалық қызметтің идеалдық формалары.
4)ойлаудың және табиғаттың жалпы байланыстарын көрсететін жалпы ұғымдар
5)табиғат пен адамның арасындағы жалпы байланыстарды көрсететін жалпы ұғымдар.
6.Қай категориялар диалектикаға қатысты :
1)мазмұн және форма; 2)тап, ұлт, жанұя; 3)күш, энергия, жылдамдық; 4)ақпарат, байланыс, басқару; 5)ақша, кіріс, табыс;
7.Диалектиканың негізгі принципін көрсетіңіз :
1)даму принципі 2)мазмұн және форма 3)қажеттілік пен кездейсоқтық 4)себеп пен салдар
5)мән мен құбылыс
8.Материалистік диалектика дегеніміз не?
1)Ол - табиғаттың, қоғамның және адам ойлауының дамуының ең жалпы заңдарын зерттейтін ғылым.
2)Ол - табиғаттың және адам дамуының негізгі заңдылықтарын зерттейтін ғылым.
3)Ол - адамның адам психологиясы мен логикасының даму заңдылықтарын зерттейтін ғылым.
4)Ол - табиғаттың және қоғамның дамуының ең жалпы заңдарын зерттейтін ғылым.
5)Ол - қоғамның және адамның арасындағы негізгі қатынас заңдылықтарын зерттейтін ғылым.
9. Дамудың дұрыс анықтамасын көрсетіңіз:
1)Даму - объектінің сандық өзгерісі;
2)Даму - кез-келген қозғалыс;
3)Даму - шеңбер бойынша қозғалыс;
4)Даму - жүйенің хаостық қозғалысы;
5)Даму - төменгі жағдайдан жоғарырақ жағдайға қарай қозғалыс.
10. Философиядағы метафизикалық әдістің ең маңызды белгісін көрсетіңіз:
1)қандай болсын дамуды, қозғалысты терістеу;
2)дамудың ішкі қайнар көзін терістеу;
3)сыртқы күшті дамудың қайнар көзі деп мойындау;
4)дамудың шексіздігін терістеу;
5)метафизикалық әдіс тек қана тілмен байланысты.
Әдебиеттер:
Әбішев Қ. Философия. Т.5. § 1,2 Алматы, 1999.
Батищев Г.С. Диалектика как логика мировоззрения целостно развитого человека материалистическая диалектика как логика. Алматы, 1986.
Ильенков Э.В. Ленинская диалектика и метафизика позитивизма. М.,1989
Категории диалектики как ступени познания. М., 1971.
Қалиев З. Даму. 2 тарау. Диалектиканың категориялары. § 6-13. Алматы, 1993.
Науменко Л.К. Монизм как принцип диалектики. Алматы, 1972.
Принцип диалектики. Алматы, 1994.
Функции материалистической диалектики. М., 1980.
Шептулин А.П. Диалектический метод познания. М., 1983.
|
