Жанр. Шешендік сөздер қазақ халқының даналық үлгісі
сөйлейтін, халықтың қамын ойлайтын ерекше қасиеті «Қасқакөл дауында»
жүктеу/скачать 63.25 Kb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Шешендік сөздер
| сөйлейтін, халықтың қамын ойлайтын ерекше қасиеті «Қасқакөл дауында» жан-жақты
танылады. Оның дәлелі – Орманбет биге айтқан: «Бай болсаң, халқыңа пайдаң тисін, батыр болсаң, жауға найзаң тисін. Бай болып елге пайдаң тимесе, батыр болып жауға найзаң тимесе, елден бөтен үйің күйсін» деген сөздері. Әйтеке би өзінің шешендік сөздері арқылы өмірдің өтпелі екендігін баса көрсеткен. Мысалы, Суалмайтын суат жоқ, Тартылмайтын бұлақ жоқ. Құйрығы суда тұрса да Қурамайтын құрақ жоқ. Дүние деген фәни бұл Баласы жоқта мият жоқ. Бәрінен қиын сол екен Артында қалған шырақ жоқ! Сондай-ақ Әйтеке би сөздері адамгершілік ұғымын насихаттауға да арналған: Ашу деген – ағын су Алдын ашсаң арқырар. Ақыл деген – дария Алдын тоссаң тоқырар. Кісі бірге туыспау керек. Туысқан соң сөз қуыспау керек. Сөз қуған пәлеге жолығады, Жол қуған олжаға жолығады. Шешендік сөздер мазмұнына қарай үшке бөлінеді: 1) шешендік арнау; 2) шешендік толғау; 3) шешендік дау. Шешендік арнауға шешендік бата, тілек сөз, көңіл айту сөзі, ақыл-насихат сөздер жатады. Уәлихан қайтыс болғанда Байдалы бидің оның ханымы Айғанымға: Қайрат деген қыран бар, Қайғыға тізгін бермейтін. Қайғы деген жылан бар Өзекті шағып өрлейтін. Мен қайғыңды қозғағалы келгенім жоқ, Қайратыңды қолдағалы келдім, – деген көңіл айтуы шешендік арнауға жатады. Бөлтірік шешеннің: Үлкен алдында иіліп сөйле, Кіші алдында сызылып сөйле. Иіліп сөйлегеннен белің бүгілмейді, Сызылып сөйлегеннен сөзің үзілмейді, – Күншілдік деген бар, содан сақтан, Кекшілдік деген бар, содан сақтан. Астамшылық деген бар, одан алыс жүр. Сараңдық деген бар, одан қалыс жүр. Қараулық деген бар, одан таза бол, Ынсапсыздық деген бар, содан аман бол! – деген сөздері де шешендік арнау үлгісі болып табылады. жүктеу/скачать 63.25 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|