Жас ғалымдар, магистранттар, студенттер мен мектеп оқушыларының «хxi сәтбаев оқулары»
жүктеу/скачать 4.43 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- ПАВЛОДАР ОБЛЫСЫ IXodIdae ТҰҚЫМДАСЫ КЕНЕЛЕРНІң ФАУНАСЫ МЕН ЭКОЛОГИЯСЫ ҚұСмАн А. е. студент, Торайғыров университеті, Павлодар қ.
| «XXI Сәтбаев оқулары»
«СТУДЕНТТЕР» сериясы жағдайларын қамтамасыз ететін ұтымды кешенді ұйымдастыруды білдіреді [10, 82 б.]. ӘДЕБИЕТТЕР 1 Ғылыми педагогикалық журнал. – Алматы, 1998. 2 Қазақстан топырағы және оның экологиясы. – Алматы, 1995. 3 Әдістемелік нұсқау «Экология». – Астана. 2005. 4 «География және табиғат». –1995. 5 «Экология және қоғам». – Алматы, 1995. 6 «Дүниежүзілік әлеуметтік географиясы»(оқулық). – Алматы, 2003. 7 «Экология негіздері». – Астана, 1995. 8 «Қөгалдандыру үдерісі». – Алматы.1999. ПАВЛОДАР ОБЛЫСЫ IXodIdae ТҰҚЫМДАСЫ КЕНЕЛЕРНІң ФАУНАСЫ МЕН ЭКОЛОГИЯСЫ ҚұСмАн А. е. студент, Торайғыров университеті, Павлодар қ. нУРГожин Р. ж. б.ғ.к., қауымд. профессор, Торайғыров университеті, Павлодар қ. Ixodidae тұқымдасының кенелері жануарлардың, соның ішінде үй жануарларының эктопаразиттері ретінде ғана емес, сонымен қатар көптеген трансмиссивті табиғи фокустық аурулардың тасымалдаушысы ретінде де үлкен практикалық маңызы бар. Parasitiformes отряды кенелердің едәуір тобын біріктіреді. Ветеринарлық медицина үшін екі супер отбасы үлкен маңызға ие – Ixodoidea және Gamasoidea. Ixodoidea суперфамилиясына екі отбасы кіреді: Ixodidae және Argasidae. Gamasoidea суперфамилиясында 20 кене отбасы бар, бірақ іс жүзінде тек Dermanyssidae отбасы қызығушылық тудырады. Иксодид кенелері (Ixodidae тұқымдасы), Parasitiformes тәрізді артроподтар тұқымдасы – бұл кенелердің шағын оқшауланған тобы-міндетті қан сорғыштар, жер үсті омыртқалыларының жоғары мамандандырылған паразиттері [1, 56 б.]. Бұл отбасының өкілдері бүкіл әлемде кең таралған, оларды кез-келген табиғи-климаттық аймақта, тіпті Арктика мен Антарктикада да кездестіруге болады (пингвиндер мен басқа құстарды паразиттейтін Ixodes uriae кенесі), бірақ иксодидтердің көптеген түрлері тропика мен субтропикада кездеседі. Әлемдегі бұл кенелердің фаунасында 850-ден астам түрі бар [2, 89 б.]. Барлық иксод кенелері қан соратын паразиттер екендігі белгілі, сондықтан иксод кенелерінің жаппай зақымдануы жануарлардың денсаулығына айтарлықтай зиян келтіреді: май мен иммунитет төмендейді, аллергиялық реакциялар байқалады [3, 63 б.]. Ең маңыздысы, иксодидтер тасымалдаушы болып табылады, ал ұзақ өмір сүру кезеңіне және кенелік энцефалит, иксодтық кенелік боррелиоз, туляремия, ауылшаруашылық және етқоректілер пироплазмидоздары және басқа да инфекциялық және паразиттік табиғат аурулары сияқты жануарлар мен адамдардың табиғи-ошақтық ауруларының көптеген қоздырғыштарының резервенттеріне байланысты [4, 47 б.]. Иксодидті кенелермен берілетін қоздырғыштардың шеңбері үнемі кеңейіп келеді. Сонымен, соңғысы иксодидтердің ірі қара малдың лейкемия вирусын сақтауға қатысуы туралы болжам жасайды [5, 78 б.]. Аш адамдардағы дене пішіні ұзын-сопақша, алдыңғы жиекке сәл тарылған, ал қаныққан адамдарда сфералық немесе овоидті – сопақша болады. Хитинозды қақпақ (кутикула) жұқа, тамақтану кезінде созыла алады, бірақ оның жеке бөліктері тығыздалған (склеротталған) және дененің дорсальды және вентральды (тек еркектерде) беттерінде орналасқан қалқандарға айналады. Дорсальды коримбаның мөлшері бойынша әйелдер еркектерден оңай ерекшеленеді: әйелдерде ол дененің алдыңғы үштен бір бөлігін ғана, ал еркектерде – бүкіл жоғарғы бетін жабады. Сурет 1 Кейбір кенелердің денесінің артқы жағында ойықтар (ойықтар) бар – фестондар, олардың саны 11-ге жетуі мүмкін. Еркектердегі орташа фестон біршама терең немесе дененің шетінен шығарылады және Парма деп аталады. |