Жақсы және сапалы хор дыбысы үш негізгі элемент арқылы жасалады. Бұл элементтерді хордың үнін жан-жақты зерттеу арқылы анықтауға болады
Элементтер Элементтер қасиеті
жүктеу/скачать 70.86 Kb.
|
Хор дыбысының аталған негізгі элементтері өте қажет. Хор дыбысында ансамбль жоқ деп елестетейік. Ансамбльдің болмауының өзі хор дыбыстығын бұзады, өйткені дыбыста тепе-теңдік болмайды әр бөлімде оны құрастырушы әншілер арасында да, хорда да жеке партиялар арасында сақталмайды. Сонымен бірге, ансамбльдің болмауы хор үндестігінің қалған элементтерін – күйге келтіруге және нюанстарға нашар әсер етеді: күйге келтіруге, өйткені әншілер өздерінің партиялас жолдастарын және барлық партияларды тыңдамай хор, қажетінше аккордты құрастыра алмайды; ансамбль болмаған кездегі нюанстар біркелкі, мейірімді бола алмайды, өйткені әншілер партиялас көршілерін де, хордың барлық бөліктерін де естімейінше оларды теңестіре алмайды. Бұдан ансамбльдің жоқтығы хор үндестігін бұзатынын аңғаруға болады. Құрылымның жоқтығы туралы айтудың қажеті жоқ, өйткені хор әуенсіз және күйсіз ән айта бастаса, үйлесімділік қаншалықты «әдемі» болатынын елестету оңай. Ансамбльдік құрылым болса, жақсы хор дыбысы қамтамасыз етіледі және нюанстардың болмауы оны бұзбайтын сияқты. Шындығында бұлай емес. Нюанстар хор үндестігіне маңызды экспрессивтілік береді, оның жоқтығы оны мәнерліліктен айырады: нюанстарсыз хор дыбысы өлі. Құрылым мен ансамбль нюанстар болған кезде ғана өміршең және жанды бола алады. Сонымен, ансамбльдің немесе құрылымның, немесе нюанстардың болмауы хор үндестігін бұзады. Бұл талаптар дикцияға, қарқынға, ырғаққа және т.б., орындауға шығарманың берілуіне қатысты: оларсыз, дәлірек айтсақ, олар нашар дамыған болса, хор үндестігі әлі де сақталуы мүмкін. Шығарманың орындалуы мен берілуін хор үндестігімен шатастырмау керек: жақсы хор үндестігі кезінде шығарманың көркемдікке қарсы, тіпті сауатсыз көрсетілімі болуы мүмкін. Егер дыбыстылығы жақсы хордың дикциясы нашар болса, яғни хор сөздерді нашар және түсініксіз айтса, онда бір жағынан шығарманың баяндалуының жарқындығы, екінші жағынан әсер ету шеберлігі нашарлайды. Орындалған шығарма толық, үйлесімді, тіпті мәнерлі естіледі, бірақ оның мағынасын түсіну қиын, өйткені хор айтатын сөздерді ажырату мүмкін емес. Бұл көркемдік әсер мен мәнерліліктің айқындылығы жағынан айтарлықтай кемшілік екені сөзсіз. Бірақ бұл кемшіліктен хор үндестігі зардап шеге ме? Жоқ. Жоқ, өйткені орындалып жатқан композиция толық және әдемі естіледі және жарқын болмаса да, мәнерлі. Сонымен, жақсы дыбыстылығы бар хордың нашар дикциясы трансляцияның жарықтығын және әсердің көркемдігін бұзады, бірақ хор дыбыстығын бұзбайды. Жақсы дыбысты хор ырғақсыз ән шырқаса, тыңдаушының көңілі толмауы, тіпті ашулануы мүмкін. Бірақ хордың үнділігі жоғалмайды, өйткені сіз ырғақсыз ән айта аласыз, бірақ теңгерімді, үйлесімді және белгілі бір дәрежеде мәнерлі. Егер жақсы хор шығарманы лайықсыз қарқынмен орындаса, онда шығарманы да авторын да аяуға болады, бірақ хор дыбыстығын айыптауға болмайды, өйткені ансамбль, құрылым және басқа да ырғақпен ән айтылуы дұрыс болуы мүмкін. Демек, жақсы дикцияның, дәл ырғақ пен дұрыс темптің болмауы шығарманың орындалуын бұзғанымен, хор үндестігін бұзбайды. Ансамбль, құрылым және нюанстар хор дыбысының ең маңызды және таптырмас элементтері болып табылады. Бұл ұстаным хор ғылымының негізі – хортануда іргелі ұстаным, ірге тасы болуы керек. Осы негізгі ұстанымға сүйене отырып, хордың не екенін дәл анықтауға болады? Хор - бұл үндестіктері қатаң теңгерілген ансамбль, дәл калибрленген құрылым және көркемдік, айқын дамыған реңктері бар әншілер жиынтығы. Ең маңызды элементтерге үлкен мән бере отырып, біз оларды егжей-тегжейлі қарастырмас бұрын, оларды қалыптастыру мен жетілдірудің қарапайым ережелерін беруді қажет деп санаймыз. Бұл ережелер әрбір хор орындаушысы үшін міндетті және оларды орындау арқылы ғана ол элементарлық хор техникасын меңгере алады. Бұл әрбір хор әншісіне қажетті және қол жетімді ережелер, олардың орындалуын дирижер үнемі қадағалап отыруы керек: 1. Хорда ән айтатын адам ондағы дауыс күшін теңестіріп, онымен өз дыбысының тембрімен үйлесуі үшін өз партиясын мұқият тыңдауы керек. Бұл ереженің нақты орындалуы жеке ансамбль береді. 2. Әрбір бөлік өз ішінде біріктіріліп, теңестіріліп, жалпы хор үндестігінде өзінің дыбыс күшімен теңестірілуі үшін хордың барлық қалған бөліктерін мұқият тыңдауы керек. Жалпы ансамбль осы ережені орындауда шеберлікке ие болады. 3. Хордағы әрбір әншісі партияның ансамблін дамыта отырып, онымен өз дыбысының ырғағымен дәл үйлесуі үшін оны тыңдауы керек. Бұл ереженің орындалуы партияға жеке жүйе береді. 4. Әрбір партия жеке және жалпы ансамбльге бірігіп, өзінің жеке құрылымын жетілдіре отырып, барлық қалған бөліктерді мұқият тыңдап, хор аккордын тұтастай қабылдай отырып, оның дыбысының биіктігін сәйкесінше дұрыс және дәл құруы керек. Бұл ережені орындаудағы дәлдік жалпы хор жүйесін береді. 5. Хордағы әрбір әншісі дирижермен үздіксіз байланыс орнатып, оның нұсқауларын көріп, түсініп, дәл орындауы керек. Бұл ережені орындау хор нюанстарын береді. Осы қарапайым ережелерді зерделі түрде енгізіп, үнемі еске түсіре отырып, дирижер да, әншілер де бірте-бірте ансамбль сезімін, құрылым сезімін және теңдестірілген нюанстар сезімін дамытады. Жалпы әншілер хор дыбысының маңызды элементтерін баяу, бірақ берік меңгереді. Соларды иемденіп, жетілдіре түскенде ғана әншілер тобын хор деп атайтын болады. Екінші тарау ХОР ҚҰРАМЫ жүктеу/скачать 70.86 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|