«Жеміс-көкөніс шаруашылығы, химия және өсімдік қорғау» кафедрасы

89 
 
Минералды  желімдеу  материалдарының  артық  болуы  тұмба  көлемін 
көбейтіп, шарптың шығынын артырады. 
Практикалық  жағдайда  белгілі  болған  желімдеу  материалдарының 
тиімді  мөлшерінің  шегі:  балық  желімінің  құрғақ  шараптарды  өңдеу  үшін 
дозасы  –  1,2  ден  2,5  г/л  дейін;  желатин  –  2,0  ден  8г/л  дейін;  ал  қызыл 
шарапты  желімдеу  үшін  желатин  мөлшері  молырақ  болады  –  8-15г/л; 
бентонит  негізінен  қарапайым  (ординарлы)  шараптарды  өңдеу  үшін  2-10г/л 
есебінде  қолданады.  Бұл  мәліметтер  сынамалы  өңдеуде  тиімді  мөлшерінің 
шкаласын шамамен белгілеу үшін қажет. 
1  тапсырма.  Бір  материалмен  сынамалы  желімдеу.10  цилиндрді 
нөмірлейді  және  қажет  болса  200  мл  мөлшерінде  белгі  қояды.  Барлық 
цилиндрге өңделмеген 200 мл шарап құяды және оған мөлшерлі пипеткамен 
таңдап алынған желімдеу материалдарының ерітіндісін немесе суспензиясын 
дозаларын (мөлшерлерін) өсу ізділігімен құяды. 1-кестеде
 
сынамалы өңдеуге 
алынған  кейбір  материалдардың  дозасы  келтірілген  (мл/200мл  шарапқа). 
Ерітінді  (суспензия)  құйылғаннан  кейін,  дайын  цилиндрді  қарқынды 
шайқайды  және  1-2  тәулікке  тыныштықта  қалдырады.  Одан  кейін  қандай 
цилиндрде  желімдеу  материалдардың  аз  дозасында  жақсы  тұну  нәтижесі 
болғанын көз мөлшермен анықтайды. 
 
1-кесте.  Шарап  материалдарын  сынамалы  өңдеу  үшін  қолданылатын 
желімдеуші материалдардың мөлшері (мл/200мл шарапқа) 
Ерітінділер (суспензия) 
Цилиндр нөмірі 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
8 
9 
10 
Балық желімі (0,25%) 
0,5 
1,0 
1,5  2,0 
2,5 
3,0 
3,5 
4,0 
4,5 
5,0 
Желатин (0,4%) 
0,5 
1,0 
1,5  2,0 
2,5 
3,0 
3,5 
4,0 
4,5 
5,0 
Бентонит (5 %) 
2,0 
4,0 
6,0  8,0 
10,0 
12,0 
14,0 
16,0 
18,0 
20,0 
 
Құрамында  фенолды  заттардың  мөлшері  аз  асханалық  ақ  шараптарға 
желатин  немесе  балық  желімін  қосар  алдында  танинді  қосады  желім 
мөлшерінің 2/3 есебінде. 
2  тапсырма.  Екі  материалды  қатар  қолданып  сынамалы  желімдеуді 
жүргізу.  16  цилиндрды  4  қатарға  4  қатар  қояды.  Әр  цилиндрге  2  цифрлі 
нөмір  беріледі,  яғни  оның  көлденең  және  түзу  мәніндегі  орыны.  Барлық 
цилиндрге  200мл  өңделмеген  шарап  құйылады  және  оған  желімдеу 
материалдарының  ерітіндісін  қосады.  Ерітінділерді  келесідей  енгізеді, 
көлденең орналасқан қатарлардың барлық цилиндрлерінде бірінші материал 
мөлшері  әрдайым  тұрақты  қалады,  ал  екінші  материал  мөлшері  ауысады. 
Көлденең  қатардағы  барлық  цилиндрлерінде  екінші  материалдар  дозасы 
әрдайым тұрақты қалады, ал бірінші материал мөлшері ауысады. 
1-кестеде шарап материалдарын желатин және бентонитпен бірге өңдеу 
дозасы  келтірілген.  Алдымен  барлық  цилиндрге  желатин  ерітіндісін  құяды. 

90 
 
Цилиндрді  шайқайды,  2-3  сағаттан  кейін  бентонит  суспензиясын  қосады 
және қайта шайқайды, одан кейін 1-2 тәулікке қалдырады.  
 
2-кесте.  Шарап  материалдарын  желатин  және  бентонитпен  өңдеуде 
желімдеуші материалдардың мөлшері (мл/200мл шарапқа) 
Тік қатардағы 
цилиндр нөмірі 
Цилиндрлердің көлденең қатардағы нөмірі 
1 
2 
3 
4 
I 
0
,
1
5
,
0
 
5
,
1
5
,
0
 
0
,
2
5
,
0
 
0
,
3
5
,
0
 
II 
0
,
1
0
,
1
 
5
,
1
0
,
1
 
0
,
2
0
,
1
 
0
,
3
0
,
1
 
III 
0
,
1
5
,
1
 
5
,
1
5
,
1
 
0
,
2
5
,
1
 
0
,
3
5
,
1
 
IV 
0
,
1
0
,
2
 
5
,
1
0
,
2
 
0
,
2
0
,
2
 
0
,
3
0
,
2
 

жүктеу/скачать 1.62 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: