және жануарлар дүниесін зерттейтін зооллогия (zoon — жануар). Зоология озі кезегінде бip
жүктеу/скачать 3.9 Mb.
|
| Омыртка догасы — arcus verтebrae — дененщ жогаргы жагында орналасады. Онын денемен байланыскан тусында краниальды және каудальды ойьщтар — incisura verтebralis cranialis eт caudalis — KopiНefli. Көршілес орналаскан омырткалар ойыктарынын бірігуінің нәтижесінде омыртқа аралық тесіктер — foraмen inтerverтebrales — түзіледі Булар аркылы жулын жуйкелер1 мен кан тамырлары етедь
6-сурет. Ортацгы мойын омырткалары: 1 — ит; II — шошка; III — сиыр; IV — жылкы. I — омыртка басы; 2 — омыртка шункыры; 3 — буЙ1 РЛ1К омыртка Тcciri; ' 4 — краниальды буын eciwuci; 5 — каудальды буын eciНAici; 6 — жоталык eciНAici; 7 — келденен есшдг, 8 — см131к- ше есжд!; 9 — келденен кабыргалык eciНfli; 10 — кабырга ociiuici; II — келденен ТeciK. 7-сурет. Ауыз омыртка (атлант): 1 — ит; II — шошка (каудальды жагынан); III — сиыр; IV — жылкы (дорсальды бетжен); V — жылкы (вентральды бетжен); VI — кой. 1 — дорсальды дога; 2 — вентральды дога; 3 — дорсальды темпецлк; 4 — вентральды темпецлк; 5 — Т1СШС ее 1 ид; ойысы; б — атлант канаты (келденен есждО; 7 — атланттын буын ойысы; 8 — каудальды буын ойысы 9 — атлант шункыры; 10 — атлант Тcciri; 10' — канат ойыгы; II — келденен ТeciK; 12 — омырткааралык ТeciK. Омыртка догасында қызметіне байланысты буын және ет өсінділері ажыратылады. Омырткалар бір-бірiМeН крапиальды және каудалъды. буын ecindUiepi — processus arтicularis cranialis eт caudalis аркылы байланысады. Олар ез орьшдарына карай доганыц алдыңғы және арткы жагында орналасады. Омыртканын ет есшдшерше келденен, жоталық ешз1кше және косымша есшдыер жатады. Келденен, ecindi — processus тransversus — кабыргалармен байла- нысуга арналган жуп есшдь Жоталық ocindт — processus spinosus — омырткалык догадан дорсальды багытта шыгатьш так; ociНfli. Бул өсіндінің узындыгы барлык омырткаларда б1ркелк1 болмайды. ЕмШкше eciiтduiep — processus мaмillaris — кеюрек омырткала- рынын келденен есшдшерше, мойын омырткаларынын каудальды, бел омырткаларынын краниальды буын всвдшерше орналасатьш жуп ociНfli. Мойын омырткалары (шейные позвонки) — verтebrae cervicales. Суткоректа жануарлар мойын омырткаларынын саны жетие тен. Қурылысы жагынан ушшпп, тертпшп және 6eciмni мойын омырткалар бір-бірiНe уксас келедк Олардыц мiniм комакты, косарланган жуп келденен есшдшер! және осы есшдшер мен омыртка денелер1 аралыгында орналаскан келденен ТeciKТepi — foraмen тransversariuм — болады. Бул омырткаларды ортангы мойын омырткалары деп те атайды (6-сурет). Мойын омырткаларынын iuiinмe алдыңғы eKeyi мен сонгы алтын- шы және жетппш омырткалар ездерше тэн курылыс ерек- шелжтер1мен сипатталады. Ауыз омырткасы (атлант) — aтlas — бірiмiii мойын омыртка. Ол дорсальды және вентральды догалардан — arcus dorsalis eт venтralis куралган. (7-сурет). Дорсальды доганын жоталык есищгстщ ор- нында дорсальды темпеплк — тuberculuм dorsale — орналасады. Атлант денесінің орнында вентральды дога орын тепкен. Онын омырткалык тес1кке караган iniKi бет1шн арткы белЫнде eKiмni мойын омыртканын Тicмe есшдкше арналган Тic ойысы — fovea denтis — болады. Ал, теменп вентральды бетвде жаксы дамыган вентральды темпеплк — тuberculaм venтrale — байкалады. Дорсальды және вентральды догалар омыртканын eKi бүйірінде тогысып, бүйірлік сшемд1 мassa laтeralis — тузедк Оны атлант канаты — ala aтlanтis — деп атайды. Кднаттын вентральды бетшде канат шункыры — fossa aтlanтis орналаскан. Атлант канатынын алдынгы жагында атланттын дорсальды бетшен атлант шункырына карай ашылатын, канат Тeciri — foraмen alare — болады. Бунын жанында омыртка езегше багытталган омырткааралык ТeciK орын тебедь Осы аталган eKi ТeciK атланттын дорсальды бетвде бір-бірiМeН сай аркылы катысады. Атланттын алдынгы жагында шуйде cyfieri айдаршактарымен буын аркылы байла- ныс тузетш атланттын жуп буын шуцкыры — fossa arтicularis aтlanтis, ал арткы жагында eKiмni мойын омырткамен осындай байланыс жа- сауга катысатын жуп каудальды буын шункыры — fossa arтicblaris caudalis — орналасады. Ерекшелктерь Жылқыда атлант канаты жиектерппн денгелене келш, вентральды багытта ишу1шн нәтижесінде атлант шункыры баска жануарлармен салыстырганда терец болып келедь Омыртканыц квлденен Тeciri атлант канатыныц дорсальды бетшде орналаскан. жүктеу/скачать 3.9 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|