және жануарлар дүниесін зерттейтін зооллогия (zoon — жануар). Зоология озі кезегінде бip
жүктеу/скачать 3.9 Mb.
|
| Ipi қара және усақ малдарда омырткалардын саны он уш. Каудальды жиектер1 кырлы келген жалпак жоталык есшдшер1 артка карай жантайган. 13-iui омырткасы — диафрагмальды. Кек1рек омырткалардын барлыгында омыртканын бүйірлік ТeciKТepi — foraмen verтebrale laтerale — кездесед!. Келденен есшдшершдеп кабырга ойысыньщ тнйш ер тэр1зД1 болып келедь
Шошқада кеюрек омырткалардын саны 14—15. Омыртка де- несшде вентральды кыр болмайды. Жоталык есшдшердщ niмiм жалпак. Онын ен узыны бірiмni омырткада. Будан кейши омырткалардын жоталык есшдшер1 сонгы омырткага дейш б1ртшдеп кыскара бередк ll-uiici диафрагмальды омыртка. Колденен есшдшерінің тубшде бүйірлік тесштер болады. Итте он уш кеюрек омыртка болады. Олардын денелершде вентральды кыр болмайды. Омыртканын жоталык есшдшер! жуан, ал- дьщгы омырткаларда олар шлген. Буын, ем1зпсше және косымша — processus accessoris — eciiмuiepi сонгы омырткаларда айкын бшнедь 11 омырткасы диафрагмальды болады. Бел омырткалардын, (поясничные позвонки) — verтebrae luмbales — ете жаксы жетшген келденен, буын, б1ркелю дамыган жоталык eciНflinepi және денесшде Тeric келген басы мен шункыры болады. Булардьщ курылыс және езара байланыс ерекшелжтер1 жануарлар белінің 6epiKТiri мен козгалмалылыгын камтамасыз етед1 (9-сурет). 5 9-сурет. Бел омырткалары: I — ит; II — шошка; III — сиыр; IV — жылкы. I — омыртка басы; 2 — омыртка шункыры; 3 — краниальды буын ociНAici; 4 — каудальды буын ociНAici; 5 — жоталык ecilifli; 6 — смЫкше £>сiил:; 7 — колденен. ociНAi; 8 — косымша ociНAi; а — буын 6eТi; в — буйф/пк ТeciK немесе ойык (шошкада). Ерекшел1ктер1. Жьищыда бел омырткалардьщ саны ал ты. Буын eciНflLnepi Тeric ойыстармен жабдыкталган. Омырткалардьщ денеа кыска, вентральды кыр тек алдыңғыларында гана болады. Келденен есвдшер омыртка денесінің еы бушршде келбеу багытта орналаскан. Соцгы 2—3 омыртканыц келденен есшдшерінің буй1р беттершде бір- бірiМeН езара және куйымшак канатымен байланысатын буын ойыста- ры болады. Kapi малдарда бел омырткалар осы ойыстар аркылы тутасып кетедь Ipi қара малда алты бел омыртка бар. Олардын краниальды буын eciНfliciНiН niммi ымеқ ал каудальды буын ейндга — цилиндр Тopi3fli. Узынша келген омыртка денелершде вентральды кырлары болады. Жоталык ociНflwepi жалпак және аласа, каудальды омырткааралык ойыктар теревдеу келедь Шошқада бел омырткалардьщ саны жетк Каудальды және краниальды буын өсінділері ipi кара мал омырткаларына уксас. Келденен eciНflwepi дога тэр1здес болады. Жоталык есшдшер1 узын, ем1зжше всшдшер1 жаксы жетшген. Қойда 6—7 бел омыртка болады. Олардын жоталык есшдшер1 ipi кара малдиине Караганда бірinaМa жалпактау, аздап краниальды багытка жантайган. Мммin бел омырткасы жетеу. Буын еандшерщцеп ойыстар тепе келедь Каудальды буын есшдтервде косымша есшдшер орналасады. Келденен еандшер1 краниовентральды багытта жантайган, уштары жуандау болып келедь Жоталык және ем1зжше өсінділері жаксы жетшген. Куйымшақ омырткдлары (крестцовые позвонки) — verтebrae sacrales — бір-бірiМeН бірirin куйымшак суйект1 — os sacruм — тузед1 (10-сурет). Куйымшак — sacruм — табаны — basis ossis sacri, краниальды Тo6eci — apex ossis sacri — каудальды багытта орналаскан ушбурышты суйек. Онын деней мен догасыныц арасындагы омырт- калык Тeciri — куйымшак езеп — canalis sacralis — деп аталады. Келденен есшдшер езара косылып бүйірліқ ал жоталык есшдшер — дорсальды кырларды — crisтa sacralis laтeralis eт dorsalis — курайды. Куйымшактын краниальды бушршде алдыңғы eKi келденен 10-сурет. Куйымшык омыртқалары: I — ит; II — шошка; III — сиыр; IV — жылкы. 1 — омыртка басы; 2 — омыртка догасы; 3 — догааралык сакылау; 4 — дорсальды куйымшак ТcciKТcpi; 5 — куйымшак суйепжц канаты (колдснен eciНfli); 6 — бушршк куйымшак кыры; 7 — кулакша бет; 8 — дорсальды куйымшак кыры; 8' — жоталык ociНfli; 9 — краниальды буын ociНAinepi; 9' —каудальды буын ociНAinepi. еандшердщ бірiryiНeН тузшген куйымшак канаты — ala ossis sacri — болады. Осы канаттагы niммi кулакша тэр1зд1 келген буын 6eri аркылы куйымшак жамбас суйепмен байланысады. Тутаса байланыскан куйымшак омырткалары аралыгында омырткааралык теактер кершедь Олар куйымшактын дорсальды бетвде дорсальды куйымшак ТeciKТepi — foraмen sacralia dorsalia, ал вентральды бетшде — жамбас-куйымшак ТeciKТepi — foraмen sacralia pelvina — деп аталады. Аталган тесжтер омырткалар шекараларын аныктайтын келденен сызыктардын — liniae тransversae — бойында орналасады. Bipiмni куйымшак омырткасы денесінің кетершп турган вентральды жиегш мушс — proмonтoriuм — дейдь Ерекшел1ктер1. Жылқыда куйымшакты тузетш 5 омыртканын жо- талык eciмiuiepi толык бирпспей, белектенш жатады. Кейде олардын уштары eKire айырылуы да мумкш. Куйымшактын жамбастык 6eri Тeric болып келедь Оньщ канаты денесше келбеу жазыктык бойымен латеральды багытта орналаскан. жүктеу/скачать 3.9 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|