Жерасты амалымен жұмыстар жүргізу кезіндегі өнеркәсіптік қауіпсіздік талаптары

1278. Тіркемелі толық тиеу өткізгіш бесіктер әзірлеуші зауыттың төлқұжатына ие болады.

1279. Бесік «шаңғылармен» жабдықталады, атулардан және олардың астына кетпеуінің қамтамасыз етуін қорғайды.

1280. Өткізгіш бесікті түсіру немесе көтеру алдында және дің учаскесін, ол қайда өтетінің адам жіне өткізгіштердің бригадирын қарастырады (тексеру мақсатымен бөгетсіз қозғалыс мүмкіншіліктері оның діңі арқылы).

1281. Ауыспалылыққа өткізгіш бесіктерге сигнал немесе аялдаманы бесіктен немесе қауғадан береді, орнында одан болғанның таяу жерінде тұрған.

1282. Тежеуіштермен сақтандыратын және жұмысшы бесік жеткізіп салуынан кейін жұмыс орындалу орындысын жүк арбаны тоқтау және стопорлы құрылғы салу. Бесікке қауғадан көшет жанында өткізгіштер имекке сақтандыратын белдіктермен немесе қауға тіркемелі құрылғысына бекітіледі.

Бесікке адамдардың отырғызылуы оның ауысу кезінде рұқсат етілмейді.

1283. Ауыспалылы бесіктерді қолдану діңмен жұмысшылармен жол бастаушының ұзындығынан артық емес тек қана ара қашықтыққа технологиялық операциялардың орындалуы жанында рұқсат етіледі.

Бесік қолдануы көтергіш ыдыс ретінде рұқсат етілмейді.

1284. Өткізгіш бесік арқылы істеленетін жұмыс тәртібі нақты дің шарттарында ұйым жобасымен аныќталады.

Орналасқан тіктеуіштердің схемасы және ілгілердің нобайлары шахта негізгі маркшейдерімен ақылдасып және шахта техникалық бастығымен бекітіледі.

1286. Жүк арбалар тіктеуіш доңғалақтардан көкжиек беттерге немесе тереңдікте орналастырады ноль рамаға және бақылау қабатта орнатылады.

1287. Барлық тіктеуіштерге және олардың аспасына арналған жүк арбаларға нөмірлерді беріледі. Діңде тіктеуіштер жүктердің сырғаны болады айқын көрінетін нөмірі болады, ал олардың жүк арбаларында, белгілі орында, ақ май бояумен нөмірлерді жазылған.

1288. Жүктердің түрі тіктеуішпен үстіңгі жағынан және төмен жағынан қоршалынады. Жүк көпшілік және аспа арқан диаметрі дің тереңдігінің тәуелділікте есеп - қисабымен және тағайындаулар маркшейдерлік тіктеуішпен анықталады. Жїкдік құрылғылар даярлау арқанға тіктеуіш жүгі аспа көмегімен орындайды. Барлық жүкте нұсқаумен әзірлеуші зауыттың төлқұжат және металл таңбасы болады.

1289. Маркшейдірлік жүк арбалар - тіктеуіш механикалы келтіруі болады (электрлік немесе пневматикалық). Үстелдерге арналған 300 м тереңдікпен қолдық келтірумен жүк арбалардың қолдануын рұқсат етіледі.

1290. Жүк және тіктеуіштердің арқандары аспалы жабдықтау бөлшектерімен немесе басқа заттармен және олардан кем емес 250 мм – ден кем емес ара қашықтықта шектеседі. Екпінді механикалық сигнал беру арқан тіктеуіштердің арқандарынан алыстатылады орнында болады 1,5 м ара қашықтықта.

1291. Бір уақытта азат тіктеуіштердің жүгі, олармен пайдаланбағанда, берік бекітілген корзиналарға орналастырылады. Құру орындары және тіктеуіштердің корзиналардың бекіту тәсілдері маркшейдерлік жұмыстардың жобасымен ескереді. Тіктеуіштердің арқандары тартылған күй - жағдайда болады.

1292. Құбырлардың бекіту орындарының белгісімен жұмыстардың өндірісі жанында тіктеуіш арқасында діңді бекіткенде, барлық кенжарда басқа жұмыстар және адамдардың қатысуы құбырлардың бекіту деңгейінен төмен рұқсат етілмейді.

1293. Дің қаптауы басқаруы бақылауына арналған қолданылатын тіктеуіш, жұмыстардың өндірісі жанында 1 м биіктен көп емес сөре жоғарғы қабаттың үстінде тұрақты орнында болады, бірақ бесіктердің деңгейінен төмен.

1294. Діңде жұмыстардың орындалуы, жүктердің маркшейдерлік тіктеуіштердің ауыспалылығына байланысты, алмастыру нарядпен ескереді. Нарядпен алдын ала ескерілмеген жұмыстардың алмастыруымен жауапты бақылаушы адам діңде жұмыстардың басқаруының артынан, барлық адамдарға хабарлайды, діңде жұмыс істеушілердің айқын нұсқаулар береді, қандай тіктеуіштермен жұмыстарды шығарылады және қандай ара қашықтықтарға жүк орналасу керек туралы ақпарат береді.

1295. Қауіпті аймақта адамдардың болмауы кезінде түсіру және орындалулар өлшеулерге арналған тіктеуіштердің жүктердің көтеру, ортаға діл келтірулер жабдықтау, шпурлардың белгісінің және басқа жұмыстарды шығару сияқты жұмыстар орындалады.

1296. Адамдардың хабарлауына арналған жүкті маркшейдерлік тіктеуіш ауыспалылығы туралы сөре немесе басқа адамға, бақылаушы тұлғамен белгіленген шартты сигнал береді (сиренамен), ол арқылы адамдар дің қауіпті аймағына болғандар (тіктеуіш жүгі астында), жұмысты тоқтатады, қауіпсіз аймаққа барып және шартты сигнал бергенге дейін орнында болады.

1297. Тіктеуіштердің жұмысын қызмет етуші жүк арбалары, бақылау адамды жеке нұсқау алуына дейін тіктеуіштердің жүктерінің ауыспалылығымен операцияларды бастамайды.

1299. Кемерлерді ұстап тұрған арқандар оларды үзу үшін 0,5 м түсіріледі, ол үшін нөлдік шектен анықталған биіктік үшін шаблон бойынша белгі енгізіледі. Егер бұл ретте кемер бетоннан ажыраған жағдайда арқанды түсіру алынады, кемердің тұрып қалу себебі анықталып, одан кейін қайта іске қосылады.

Арқандардың керу жолымен жүк арбалардың көмегі жанында бетоннан оның - шегендеп бекітулер жұлып алуды өндіруге рұқсат етілмейді.

1300. Бетоннан шегендеп бекітіні айырылғаннан кейін оны тұқым кесектерінен тазалайды және екі жапсарында бетон қаспақтары алыстатылады.

1301. Шегендеп бекіту жұлып алуы кезінде және кезекті түсіруде жұмысшылар жоғарғы сақина деңгейі жоғарырақ қауғада немесе төменгі қабатта болады.

Діңдерде диаметрмен дің орталық қауіпсіз аймақтары шегендеп бекіту түсіруінің ар жағында және оның аспасы арқандарының ауыспалылығын байқауға рұқсат етіледі. Адамдардың шегендеп бекітуде бетіне кету арқандар жанында, оның ауыспалылығы жанында болуға рұқсат етілмейді.

1302. Барлық жұмыстар 2 м – ден кем емес биіктікте орындалса, екі өткізгіштермен орындалады. Биікте жұмыс жанында сақтандыратын белдіктер арқасында өткізгіштер арқандарға шегендеп бекіту бөлшектеріне немесе строповочты арқандарға бекітіледі.

Жұмыстың шегендеп бекіту жоғарғы бөлімдері сатылардан өндіруге рұқсат етіледі, егер олар шегендеп бекітуге бекітілсе, ал өткізгіштер сақтандыратын белдіктермен қауіпсіздендірілген.

1303. Тек қана бақылаушы тұлға дің кенжарында тұқым жинауына, кейін шегендеп бекіту мұқият тазалаулары және арқандардың жеткілікті керуі жанында рұқсат етеді.

16 тарау. Сақтандырғыш саты
1304. Өткізгіш кезінде және шахталардың тік діңдерінің тереңдігі әрбір көтергішпен апат кезінде олармен әлдеқалай кездессе немесе электр энергиясын сөндіргіштер ұзындықпен оларға барлық жұмыс істейтін ауысым саны бойынша біршама көп апаттық-сақтандырғыш сатымен жабдықталады.

Бір оқпанда екі өткізгіш көтергіш қауға тәуелсіз қоректену қорлары болса, адамдардың түсіп – көтеруіне арналған, оқпанда апатты- сақтандырғыш аспаны қарастырмауға рұқсат етіледі.

1305. Құтқаратын сатылар сызбамен және стандарттармен дәл сәйкестікте мамандандырылған ұйымдармен әзірленеді.

1306. Құтқаратын саты жеңіл және бір - біріне берік қосылған бөлек секциялардан тұрады. Әрбір секция каркастан түзіледі, әрбір секцияға 400 мм – ден аспайтын адымды баспалдақтар, отырғыштар мен жартылай шеңберлі сақтандырғыштар дәнекерленеді.

Сөрелер арқылы сақтандырғыш сатылардың жеңіл өту мақсатымен тартымды және нольді рамалар үстіңгі және төменгі секцияларға ие болады. Сонымен қатар үстіңгі секция сатыда отырған адамдарды құлаған заттардан қорғайтын затқа ие болады.

1307. Тіркемелі немесе басқа құрылғылардың көмегі арқылы құтқаратын сатыларды арқанға іліп тастайды, есептелгендердің он үш рет беріктік қоры барынша көп статикалық жүкті тиеуге бағытталған.

1308. Құтқаратын сатылар және олардың тіркемелі құрылғыларының зауытты - әзірлеуші төлқұжаттары болады.

1309. Қорғаныш сатының бесігі бақылаушы адамға бекітіліп, осы адамға құқықтық және техникалық құрылымы беріледі.

1310. Қорғаныш саты әр уақытта оқпанның забойының қасында болады, ал механикалық өткізгіш комплекс сөре астында тұрады.

1311. Сақтандырғыш сатыға өту үшін сөре және рамалардың жай ашылатын проемдары болады.

Ілінгіш сатының бесігі механикалық немесе қолымен жасалынатын приводқа және тормозға ие болады. 70 м тереңдікте орналасқан оқпандар апатты сатыны ілу үшін бесіктерді қол приводпен және тормозбен іске қосады.

1312. Адамдары бар құтқарғыш сатыларды қолмен көтеру кезінде шығырдың әрбір сабында екі адамнан, бір адам – шығырдың басқару тұтқасында тұрады.

1313. Сақтандырғыш саты мен оның бесігін тапсырыс бойынша қолдануға болмайды.

17 бөлім. Сигналдық құрылғылар
1314. Адамдарды түсіру - көтеруге арналған қазбалар, көтеру сауытындағы (кілет, қауға, вагонша) адамдардың жеңіл қолы жететін, көтеру машинистіне берілетін апаттық және жұмыстық сигнализациямен жабдықталады.

1315. Оқпандарды ұңғылау және тереңдету кезінде әрбір көтеру қондырғысында кемінде екі тәуелсіз сигналдық құрылғы болады. Егер жұмыстар бір мезгілде кенжар мен ілінбелі сөреде жүргізілсе, сөре мен кенжардағы сигнализация ажыратылады.

Ілінбелі сөре мен кенжар арасында екі жақты сигнализация жабдықталады.

Оқпанды ұңғылау мен бекітуге қатысатын барлық жұмысшылар сигналдарды танып, оларды беру әдістерін біледі.

Тұтқасапшыға бермей бірден көтеру машинасының машинистіне кенжардан тікелей сигнал беруге рұқсат етілмейді. Атқарушы сигналды әрбір көтеру қондырғысында бір тұтқасапшы береді.

1316. Тереңдігі 300 м дейінгі оқпандар көтеру сауытының төбесінен қол жетерліктей, оқпанды қарау мен оған ревизия жасау кезінде қолданылатын жоғарғы қабылдау орынжайына сигнал берілуді қамтамасыз ететін сигнализациямен жабдықталады.

Тереңдігі 300 м – ден асатын оқпандар көтеру машинисті мен кілетте немесе оның төбесіндегі адамдармен екіжақты жоғары жиілікті байланыспен және сигнализациямен жабдықталады.

1317. Әрбір көтеру қондырғысы оқпаншыдан тұтқасапшыға және тұтқасапшыдан машинистке сигнал беруге арналған құрылғымен, тек қана оқпанды қарау мен жөндеу жұмыстарын жүргізуде қолданылатын жөндеу сигнализациясымен жабдықталады.

Шахталардың оқпанын қарау мен жөндеу жұмыстарын жүргізу кезінде көтеру машинасының машинисті мен көтеру сауытының арасында желісіз байланысты пайдалануға рұқсат етіледі. Бұл кезде, кілеттен берілетін сигнализациямен жабдықталған бір арқанды жүк-адам көтеру қондырғысында, онымен қатар, қабылдау орынжайларынан берілетін сигнализация, бір мезгілде кілет пен қабылдау орынжайларынан сигнализация берілуге жол бермейтін құрылғы қарастырылады. Мұндай көтеру қондырғыларында жөндеу жұмыстарының сигнализациясын орнатпауға болады.

Адамдық және жүк - адамдық тік және көлбеу (қазбаның көлбеулік бұрышы 50 ° аспайтын) көтеру қондырғыларында, жұмыстық және жөндеу жұмыстарының сигнализациясынан басқа, өзімен - өзі жеке кабель арқылы қоректенетін резервті сигнализация қарастырылады. Функционалдық мүмкіншіліктері бойынша резервті сигнализация жұмыстықтан ажыратылмайды.

Бір оқпанда әрқайсысы барлық горизонттардан адамдарды түсіру мен көтеруді қамтамасыз ететін екі көтеру қондырғысы болған кезде, резервті сигнализацияның болмауына рұқсат етіледі. Егер қондырғы бірнеше горизонттарға қызмет ететін болса, сол мезетте қай горизонттан белгі берілгендігін көрсететін құрылғы, басқа пункттерден жұмыстық сигналдардың келіп түсуіне жол бермейтін құрылғы орнатылады.

Сигнализация схемасында «тоқтау» белгісінің тікелей машинистке кез келген горизонттан берілуі қарастырылады.

Оқпандық сигнализацияның принципиалды электр схемасы көтеру машинасының ғимаратында ілінеді.

Ұңғылау шығырлары сигналдар бойынша басқарылады. Ұңғылау шығырларына арналған сигнализация механикаландырылған және дыбыстық сигнал қолданылатын электрлі болады. Ұңғылау шығырларына арналған сигналдар кестесі орталық басқару пульті мен шығыр маңында орнатылады.

Оқпанды ұңғылау кезінде қолданылатын көтеру қондырғысында кемінде екі тәуелсіз белгі беру құрылғысы болады, олардың біреуі жұмыстық сигнализацияның функциясын, екіншісі – резервті және жөндеу жұмыстарында қолданылады. Жұмыстық сигнализацияның құрылымы кенжар мен ілінбелі сөреден шахтаның бетіндегі оқпаншыға және, шахтаның бетіндегі оқпаншыдан машинистке сигнал беруді, ал жөндеу жұмыстары мен резервті сигнализацияның құрылымы – оқпанның кез келген нүктесінен шахтаның бетіндегі оқпаншыға сигнал беруді қамтамасыз етеді.

Көтеру машинасының машинисті мен шахта бетіндегі оқпаншы арасында, шахта бетіндегі оқпаншы мен оқпаншы арасында телефондық байланыс пен байланысу құрылғылары болады.

1318. Әрбір көтеру машинасының сигналдық құрылғысында жекеленген желі болады және ол жеке энергия көзінен (трансформатордан, аккумулятор батареясынан және тағы сол сияқты) қоректенеді.

1319. Апаттарды жою жоспарымен қарастырылған апаттық жағдайларда адамдарды шахтадан скиптар арқылы көтерген кезде, сигналдарды отырғызу орынжайларынан жоғарғы қабылдау орнына және жоғары қабылдау орнынан көтеру машинистіне беру мүмкіндігі қамтамасыз етіледі.

1320. Тұтқасапшыға жібермей, сигналдарды оқпанжанындағы ауладан бірден машинистке беруге рұқсат етілмейді. Бұл талап келесі жағдайлар үшін қолданылмайды:

1) тұтқасапшының рұқсат беру белгісін алғанға дейін машинаның іске қосылуын тежейтін блоктаушысы бар сигналдық құрылғыларда;

2) сигналы клеттен берілетін бірклетті көтеру құрылғыларында;

3) скипті көтеру құрылғыларында;

4) тек қана жүктерді көтеру жағдайларында аударылмалы клеті бар қондырғыларда.

Көтеру машинасының машинисті мен тұтқасапшы арасында, сондай - ақ, тұтқасапшы мен оқпаншы арасында тікелей телефон байланысы орнатылады. Қосымша түрде өндірістік дауысзорайтқыш байланыс орнатылады.

Оқпан мен көтеру сауыттарын қарау және жөндеу жұмыстарын жүргізу кезінде тек қана жөндеу сигнализациясын қолдануға болады.

Оқпанды ұңғылау мен тереңдету кезінде сигналдарды машинистке оқпаншылар тұтқасапшы арқылы жеткізеді.

Ілінбелі сөре мен кенжар арасында екі жақты сигнализация орнатылады.

1321. Сигналдар кестесі нөлдік орынжайда немесе тереңдету горизонтында, орталықтандырылған немесе топталған басқару пульттерінде, сөрелік шығырларда, ал қолмен басқару кезінде - әрбір шығырда ілінеді. Көрсетілген басқару пункттері мен сөрелік шығырларда дыбыстық және жарықтық сигналдарды қабылдау құрылғылары орнатылады. Сигналдық құрылғылардың типі жобада анықталады.

1322. Оқпандарды қоса атқарылатын немесе тізбекті әдіспен ұңғылау кезінде ұңғылау шығырларына сигнал беру көтеру қондырғыларының оқпандық сигнализациясы арқылы жүзеге асырылады. Оқпандарды параллельдік әдіспен ұңғылау кезінде ұңғылау шығырлары үшін жекешеленген электр сигнализациясы қолданылады.

1323. Әрбір оқпан жер бетінің (горизонт) кенжармен немесе жұмыстық сөремен екіжақты байланысын қамтамасыз ететін телефондық немесе дауысзорайтқыш байланыспен жабдықталады.

Тікелей кенжардың жанында орналасқан жыныстарды тиеу кешендерін пайдаланған кезде телефондық (немесе дауысзорайтқыш) байланыс сөреде орнатылады.

1324. Тұтқасапшы мен ұңғылау шығырларын орталық немесе топтық басқару пульттері арасында екіжақты дауысзорайтқыш байланыс орнатылады.

1325. Ілінбелі ұңғылау жабдықтарының орнын ауыстыру кезінде сигнализация арналары бойынша командалар мен байланыс линиялары бойынша нұсқаулар тұтқасапшыға нөлді орынжайға немесе тереңдету горизонтына түседі де, ол жерден басқару пультіне беріледі.

1326. Ұңғылау шығырларын басқару бекітілген сигналдар кестесі бойынша тұтқасапшыдан түсетін сигналдар арқылы жүзеге асырырлады. Әрбір түсінікте емес сигнал «тоқта» сигналы ретінде қабылданады.

1327. Ілінбелі ұңғымалық жабдықтармен түсіру-көтеру операцияларындағы сигналдардың кестесі әрбір оқпан үшін оның ұңғымасы мен тереңдетілуін ескере отырып дайындалады және шахтаның техникалық басшысымен бекітіледі.

1328. Сигнал беріп, ілінбелі ұңғымалық жабдықтың оқпан бойынша қозғалысын бақылау үшін арнайы адамдар тағайындалып, тапсырма беру кітабында жұмыс көлемі мен әрбір адамның орналасу орны көрсетіледі.

Түтік бөгетін оқпанның бекінісіне немесе арматурлау бөлшектеріне бекітуге (қозғалмайтын ілініс), немесе арқандармен ұстап тұруға (қозғалмалы ілініс) рұқсат етіледі.

1330. Түтік бекінісін оқпанның бекінісі немесе арматурлау бөлшектеріне бекітудің жобамен қарастырылған конструкциялық шешімі (бекініс тораптары арасындағы интервал 8 м – ден аспайтын) болады.

1331. Түтіктер арқандарға қамыт арқылы бекітіледі. Қамыттардың тұтқасының өлшемдері түтіктер мен арқандардың диаметріне, бағыттаушы шегершіктердің арасындағы қашықтыққа сәйкес келеді. Тұтқалар өзара, саны жобада анықталатын болттармен біріктіріледі. Тұтқалар, түтіктер мен арқандар арасында төсем салуға жол берілмейді.

Қозғалатын бөгеттің әрбір түтігіне бекітілу орнынан 500 мм - ден аспайтын қашықтықта екі қамыт орнатылады. Бөгет басталатын якорлы түтікке кемінде 6 қамыт орнатылады, бұл кезде әрбір қамыттың бір бөгеті түтікке оның барлық периметрі бойынан дәнекерленеді.

1332. Түтіктердің қозғалмалы бөгетін полиспасттық схемамен ілген кезде әрбір түтік екі қамытпен бекітіледі, олар фланецтерден кемінде 300 мм жерде орнатылады. Бұл кезде қамыттар түтікті тығыз ұстап, арқандардың тармақтары мен қамыт арасында арқанның еркін өтуі үшін диаметрі 10 - 15 мм болатын саңылау қалдырылады.

1333. Түтіктердің біріктірілуі фланецті, фланецтердің арасындағы жапсарлар тығыздалған.

Бетонөткізгіштер үшін тез ажырайтын бірігулер қолданып, ал сығылған ауа бөгеті үшін – түтіктерді муфтамен біріктіруге рұқсат етіледі.

Фланецті және басқа бірігулердің бөлшектері сызбаларға, техникалық шарттарға, жобалық құжаттарға сәйкес болады.

Фланецтерді түтікке дәнекерлеу кезінде олардың кесілген бетін түтіктің ұзына бойына перпендикуляр етіп кемінде 30 минут бағыттайды (арнайы шаблонды пайдалана отырып).

1334. Бөгеттердің түтігін өсіру жұмыстарды ұйымдастыру жобасымен жасалады.

Құбырлардың қозғалмалы ілінісі кезінде (арқандарда) түтіктерді өсіру бетінде, ал қозғалмайтын ілінісі кезінде – қауға немесе ұңғылау аспа бесіктері арқылы оқпанда жүзеге асырылады.

1335. Желдетіс бөгетінің түтіктері қатты материалдан дайындалады. Өртенбейтін арнайы маталардан жасалған майыспалы түтіктерді де қолдануға болады.

Бетонөткізгіштер үшін қабырғаларының қалыңдығы 8 - ден 14 мм – ге дейінгі көміртекті және қоспаланған болат түтіктер, ал сутөкпе құбырлары үшін – ыстықтай жұқартылған тігіссіз болат түтіктер қолданылады. Сығылған ауа құбырлары үшін дәнекерленген болат түтіктер және прогрессивті жеңіл материалдардан жасалған түтіктерді қолдануға рұқсат етіледі.

Ойылған жерлері, жарықшақтары бар, деформацияланған және басқа да ақаулары бар түтіктерді орнатуға жол берілмейді.

1336. Желдетіс бөгетінің шығысындағы соңы кенжардан 15 м аспайтын қашықтықта және сөреден төмен жерде орналасады. Бөгет сөреден кенжарға дейін майыспалы түтіктен дайындалады.

1337. Шпурлардың жарылысының алдында ілінбелі насос құбырмен бірге қауіпсіз ортаға көтеріледі.

1338. Бетонөткізгіштердің бөгеттері тіктеуіштермен немесе өздігінен центрленетін бірігулер арқылы ұзартылады.

Бөгеттің төменгі бөлігінде немесе опалубкада бетон қоспасының қозғалыс жылдамдығын тежейтін құрал орнатылады.

1339. Түтіктің төменгі бөгетінің орнын ауыстыру және өсіру алдында келесі іс - шаралар орындалады:

1) түтіктердің бөгеттерінің оқпан бойымен, әсіресе оқпан бекінісінің жанында, кабелдердің, сужинағыш сақиналардың орналасу орындарында және бөгеттердің сөрелермен қиылысу орындарында бөгетсіз қозғалысын қамтамасыз ету;

2) түтіктердің бөгеті жыныс пен қатып қалған бетонның бөліктерінен тазартылады;

3) нөлдік орынжай мен барлық сөрелерде ойылған тесіктер ашылады;

4) түтіктердің бөгетінің орын ауыстыруы және оның сөрелердің ойықтарынан өтуі бақыланады, ол үшін әр қабатта берілген тапсырма бойынша тағайындалған ұңғылаушылар орналастырылады;

5) оқпанның кенжарында жұмыстар тоқтатылады, түтіктің орын ауыстыруына қатысы жоқ жұмысшылар оқпаннан шығарылады.

1340. Бөгеттердің түтіктерінің өсірілуі жобалау ұйымы дайындаған техникалық құжаттар бойынша арнайы жүк асып қоятын арқан немесе құрал арқылы жасалады. Барлық жүк асып қоятын арқандар мен құралдарға тағайындалуы, жүк көтергіштігі мен сынақтан өткізілу мерзімі көрсетілген биркалар тіркеледі.

Түтіктердің бөгеттерін ұзартатын жұмысшылар сақтандырғыш белдікпен сақтандырылады.

1341. Түтіктердің бөгеттерінің орнын ауыстыру бойынша операциялар аяқталғаннан кейін нөлдік орынжай мен сөрелердегі барлық ойылған тесіктер тығыз жабылады.

Адамдарды оқпанға түсіру алдында ауысымдағы бақылау қызметкері қауғаның оқпан бойымен еркін қозғалысына көз жеткізеді.

1342. Полиспастмалық жүйе бойынша ілінген, сутөкпе түтігінің бөгеті бар ілінбелі насостың орнын ауыстыруы алдында, алдын ала, қатты бекінісі бар түтік бөгетінің арқанға қарай орын ауыстыруы кезіндегі іс-шаралар орындалады.

Насостың түтік бөгетінің ауытқуы кезінде оның орын ауыстырылуы тоқтатылады және ауытқудың пайда болу себептері жойылғаннан кейін қайта іске қосылады.

19 тарау. Кабельдер
1343. Оқпандарды ұңғылау кезінде қозғалмалы кабель ілінбесі қолданылады. Кабельдерді арқанға бекіту үшін әрбір 6 м сайын орнатылған металл қысқыштар орнатылады. Қысқыштар арқанды қыспаққа алады және сыртқы қабатын бұзбай кабельді тығыз қысады.

Әрбір нақты жағдайда қысқыштардың конструкциясы оқпанды жабдықтау жобасымен анықталады.

1344. Оқпан қимасында кабельдердің орналасуы оларды қарау мен қауғадан немесе ұңғылау аспалы бесігінен жөндеу жұмыстарын жүргізуге мүмкіншілік береді.

1345. Кабельде ілме мен қысқыштар арасында салпыншағы болмайды. Салпыншақты болдырмау үшін әрбір орын ауыстырудан кейін кабель арқанға нөлдік орынжайдан жоғары қысқышпен бекітіледі. Кабельден арқанға статикалық жүктемені беру үшін және оның ілінісінің сенімділігін бақылау үшін, бекіністер арасындағы телімдердегі кабель керілуден босатылады.

1346. 200 м дейінгі оқпандарды ұңғылау кезінде кабельдерді жүк көтергіштігі 50 кН (5тс) шығырларға ілу, өздігінен тежелетін механикалық жетекпен жасалады.

1347. Кабельдерді байланыстыру Технологиялық регламенттерге сәйкес жасалады.

1348. Кабельдерді түсіру-көтеру бойынша жұмыстарды бастау алдында кернеу ажыратылып (сигнализация кабелінен басқа), қосқышта «Қосылмасын – адамдар жұмыс істеп жатыр» плакаты ілінеді. Осыдан кейін қысқыштары бар кабельдің өтуі үшін нөлдік орынжай мен сөрелерде ойылған тесіктер ашылады, кабельдің оқпанның барлық бойымен еркін жүргізілуі тексеріледі, бұл үшін тәжірибелі ұңғылаушылар жіберіледі.

1349. Нөлдік орынжайдағы кабельді өткізу тесігі қысқыштарды орнату мен кабельдің орын ауыстырылуы тоқтатылғаннан кейін жабылады.

1350. Кабельді оқпанға түсіру мен оны арқанға бекіту кезекші жерасты слесаріне, кабельді түсіру мен көтеру жұмыстарын басқару – ауысым бақылаушысына, бекіту сапасы мен кабельдің жағдайын бақылау – шахта механигіне жүктеледі.

20 тарау. Өндірістік бақылау
1351. Шахталарда адамдардың, жүктердің көтерілуі мен түсірілуін, арқандардың, көтеру машиналарының, шығырлардың, тіркеме, сақтандыру және басқа құрылғылардың іске жарамды жағдайы мен тексерілуін қамтамасыз ететін жауапты адамдар тағайындалады.

1352. Арқанды және шығырлы пневматикалық жүкшілерді тәулік сайын жауапты адамдар тексереді.

Айына кемінде бір рет арқандар жимка және сынабекітпеден тексеріледі. Тексеріс нәтижелері ұйымның техникалық басшысы бекіткен нысанмен жасалған кітапқа жазылады.

Көтерме сауыттары, парашюттар, стопорлар, ілініс құралдары, бағыттаушы кебістер, отырғызу, тиеу мен түсіру құрылғылары, бағыттаушы мен ауытқушы шкивтер, олардың футеровкасы мен подшипниктері, тежелу жүйесі мен көтеру машинасының басқа да элементтері, сақтандыру аппаратурасы мен басқару жүйесін көтергіш механигі немесе шахта бойынша бұйрықпен бекітілген жауапты адам тәулік сайын тексереді. Бұл адам сауыттардың қозғалыс жылдамдығы 1 м/с дейін болғанда арматурлауды тәулік сайын және жылдамдық 0,3 м / с болғанда – аптасына кемінде бір рет тексереді. Оқпанның жөндеуде болатын учаскелері, жылдамдық 0,3 м/с болғанда тәулік сайын тексеріледі.

Оқпанның шектес бөлімшелерінде арматурлауды бір мезгілде қарауға, қарау жүргізілетін көтерме сауыттарының арасындағы биіктігі бойынша белгілердің айырмасы 5 м аспайтын болғанда рұқсат етіледі.

Жаңа арқанды ілу алдында және одан әрі қарай тоқсанына кемінде бір рет шкивтерді шахтаның бас механигі немесе аға механик тексереді. Бұл кезде науаның қимасы мен бақылау саңылауы бойынша оның денесінің қалыңдығы өлшенеді, науа қимасының ең көп шамада тозған жерлерінің суреттемесі салынады.Тексеріс нәтижелері «Көтерме қондырғысын қарау журналына» жазылады.

1353. Діңдерді тексеру шахтаның техникалық басшысының басқаруымен комиссиялы түрде жүзеге асырылады. Металл және темірбетонды діңдерді тексеру жылына бір рет, ағаш және ұңғылау діңдерін тексеру – жылына екі рет жүзеге асырылып, актімен ресімделеді.

Діңді тексеру алдында діңнің тіктігі, бағыттаушы шкивтердің оқпан осіне және көтергіш осіне қатысты дұрыс орнатылуы, олардың науаларының орташа жазықтығының тіктігі мен айналу осьтерінің көлденеңдігі инструменталды түрде тексеріледі. Тексеріс шахтаның бас маркшейдерінің басқаруымен жүргізіледі. Инструменталды тексерістің нәтижелері «Көтерме қондырғысын қарау журналына» жазылады.

Пайдаланушылық көтергіш-транспорттық қондырғыларда аспалы және тіркеме құрылғыларының қызмет ету мерзімі 5 жылдан аспайды (апаттық-жөндеу, апаттық жағдайларда адамдарды тасымалдауға арналған флангілі және желдетісті оқпандардың көтергіш қондырғыларында – 7 жылдан аспайды), қауғалар мен қауға имектерінің тіркеме құрылғыларында – 2 жылдан аспайды. Шахтаның бас механигі басқаратын комиссияның шешімімен бұзбайтын әдіспен бақылау жасау арқылы инструменталды тексеру нәтижелерінде аспалы және тіркеме құрылғыларының қызмет ету мерзімі пайдаланушылық құрылғылары үшін 2 жылға ұзартылады. Комиссияның актісін ұйымның бас механигі бекітеді.

Жаңадан ілінген немесе жөндеуден өткізілген көтергіш сауытты іске қосу алдында саңылауларды тексерістен өткізеді.

Жаңа арқанды ілгенде және одан әрі қарай тоқсанына кемінде бір рет шкивтерді шахтаның бас механигі немесе оның көмекшісі тексереді; бұл кезде жырашықтың қимасы өлшенеді.

Тексеру нәтижелері «Көтерме қондырғысын қарау журналына» жазылады да, ең көп тозған жердегі шкив жырашығының қимасы суреттеледі.

1354. Шахтаның бас механигі немесе аға механик 15 күнде кемінде бір рет сақтандыратын тежегіштің жұмысының дұрыстығын және қорғау құрылғыларын тексереді, айына кемінде бір рет көтерме қондырғысының басқа барлық элементтерінің іске жарамдылығын бақылауға алады. Тексеріс нәтижелері «Көтерме қондырғысын қарау журналына» жазылады.

1355. Пайдалануға берілер алдында және одан әрі қарай жылына бір рет аттестатталған ұйым бригадасы шахтаның энергомеханикалық қызметінің өкілдерінің қатысуымен «Шахталық көтеру қондырғыларына ревизия жасау, жөндеу және сынақтан өткізу бойынша басқаруға» сәйкес көлемде көтеру қондырғысын ревизия мен жөндеуден өткізеді. Бұл талаптар жабдықтар мен материалдарды түсіріп - көтеруге арналған жүк көтеру шығырларына таралмайды.

Автоматтандырылған көтеру қондырғыларының электрлі бөлігі мен аппаратурасы 6 айдан кейін ревизия мен жөндеуден өткізіледі.

Жаңадан пайдалануға берілген тежегіш құрылғылар мен валдарды ревизиядан өткізген кезде олардың дефектоскопиясы жасалынады.

Одан әрі қарай дефектоскопия жүйелі түрде 3 жылда бір рет жасалынады.

Ревизия және жөндеу жасаумен бір мезгілде, 1353-талабына сәйкес жүргізілетін діңнің шкивтері мен діңді маркшейдерлік тексерістен өткізуден басқа, шахта персоналы көтеру машинасы мен жетектердің тозуына толық маркшейдерлік тексеріс жүргізеді де, ол туралы акт ресімделеді.

Көтеру қондырғысына ревизия мен жөндеу жасағаннан кейін шахтаның бас механигі, жөндеу жасау ұйымының өкілдері оның бақылау сынағын өткізеді.

Бақылау сынағын өткізу туралы хаттама құрастырылып, оны ұйымның бас механигі бекітеді.

Ревизия мен жөндеуден 6 ай өткеннен кейін әрбір пайдаланудағы және ұңғылаудағы көтеру қондырғысына шахтаның бас механигі мен ұйымның өкілі қатысатын комиссиямен техникалық қарау мен сынақтан өткізілу жүргізіледі.

Техникалық қарау мен сынаудың көлемі пайдаланудағы және ұңғылаудағы көтеру қондырғыларын техникалық қарау мен сынау бойынша технологиялық регламентпен анықталады.

Жүргізілген қарау мен сынау туралы акт құрастылырып, оны ұйымның бас механигі бекітеді.

1356. Тәулік сайын және әрбір түсіру-көтеру операциясының алдында белгі беру құрылғылары мен байланыс құралдарын мыналар қарап, тексереді:

ауысым электр слесарі, аптасына бір рет – көтергіш механигі және айын бір рет – көтергіштің бас механигі немесе шахтаның бас энергетигі.

Жүйелі түрдегі сигнализация мен байланыс жабдықтарының тексерілу нәтижелері «Аспалы ұңғымалық жабдықтарды тексеру журналына» жазылады (24 - қосымша), ал жер бетіндегі сигнализация мен байланыс құралдарының тексерісі «Көтерме қондырғысын қарау журналына» жазылады.

1357. Тіркеме құрылғылары мен бекіністің барлық түйіндерін апта сайын кезекші слесарь, айына екі рет – телім механигі және айына бір рет – шахтаның бас механигі қарайды.

Егер пайдалану процесінде тіркеме құрылғысына экстремальді жүктемелердің әсері тисе, тіркеме құрылғысы тексерілгенге дейін жұмыс тоқтатылады.

Тексеріс нәтижелері мен істен шығуды жоюға бағытталған іс - шаралар «Аспалы ұңғымалық жабдықтарды тексеру журналына» жазылады.

1358. Шығырларды монтаждау аяқталып, пайдалануға берілгеннен кейін, жылына бір рет діңгектің бағыттаушы шкивтерінің геометриялық элементтерінің оқпан осьтеріне қатысты инструменталды суреті жасалады және девиация бұрыштары тексеріледі. Тексеріс нәтижелері бойынша діңгектік шкивтердің нақты орналасуының атқарушы схемасы құрастырылады.

Тексеріс шахтаның бас маркшейдерінің басқаруымен өткізіледі.

1359. Бағыттаушы шкивтерді апта сайын слесарь, айына екі рет – телім механигі және айына бір рет – бас механик қарайды.

Егер пайдалану процесінде бағыттаушы шкивтерге экстремальді жүктемелердің әсері тисе, оны тексергенге дейін жұмыс тоқтатылады.

Діңгектік бағыттаушы шкивтерді тексеру нәтижелері «Көтеру қондырғыларын тексеру журналына», ал сөрелік және басқалары үшін - «Аспалы ұңғымалық жабдықтарды тексеру журналына» жазылады.

1360. Құтқару басқышы мен оның тіркеме құрылғысын апта сайын оқпанды тексеру бойынша жауапты адам қарайды, айына екі рет – телім механигі, айына бір рет – шахтаның бас механигі. Тексерістің нәтижелері «Аспалы ұңғымалық жабдықтарды тексеру журналына» жазылады.

1361. Бесіктер мен оның тіркеме құрылғыларын апта сайын тіркеме құрылғыларын тексеру бойынша жауапты адам қарайды, аптасына бір рет телім механигі және айына бір рет – шахтаның бас механигі. Тексерістің нәтижелері «Аспалы ұңғымалық жабдықтарды тексеру журналына» жазылады.

1362. Тіктеуіштердің шығырларын, бағыттаушы блоктарды, жүктерді, арқандар мен бекініс бөлшектерін апта сайын аспалы ұңғымалық жабдықтарды қарауға жауапты адам қарайды, айына екі рет – телім механигі және айын бір рет – шахтаның бас механигі. Тексерістің нәтижелері «Аспалы ұңғымалық жабдықтарды тексеру журналына» жазылады.

1363. Айына бір рет барлық тіктеуіштерді шахтаның бас маркшейдері тексереді.

1364. Құбырларды, кабельдерді, ілініс арқандары, қамыттарды, болттық бірігулерді, оқпанның тұрақты бекінісі мен арматурлауының бөлшектеріне түтіктердің іліну түйіндерін апта сайын арнайы тағайындалған адам, екі аптада бір рет – телім механигі және айына бір рет – шахтаның бас механигі қарайды. Тексерістің нәтижелері «Аспалы ұңғымалық жабдықтарды тексеру журналына» жазылады.

1365. Сөрелер мен оның ілінісінің барлық түйіндерін апта сайын тіркеме жабдықтарын қарауға жауапты адам, айына екі рет – телім механигі және айына бір рет – шахтаның бас механигі қарайды. Тексерістің нәтижелері «Аспалы ұңғымалық жабдықтарды тексеру журналына» жазылады. Анықталған ақаулар жойылады.

1366. Телім механигінде ұңғылау шығырларының мынадай құжаттары сақталады:

1) дайындаушы - зауыттың төлқұжаты (формуляр) (әрбір шығыр үшін);

2) монтаждау мен пайдалану бойынша үлгі нұсқау (шығырдың әрбір типі үшін біреу бола алады);

3) ілінген арқанның зауыттан алынған акт – сертификаты және беріктік қорының есебі;

4) арқандар, шығырлар, сөрелер, құтқару басқыштары мен ұңғылау бесіктері үшін арқанды сынау станциясының куәлігі;

5) әрбір шығырдың діңгекке байланысты орналасуын тексеру хаттамасы, девиацияның нақты бұрыштары көрсетіле отырып;

6) тежегіш жүйені сынау хаттамасы (әрбір шығыр үшін);

7) шығырлар, сөрелер, құтқару басқыштары мен ұңғылау бесіктері үшін редуктор мен ашық тісті берілулерді тексеру хаттамасы;

8) максимальді ток қорғанысын қалпына келтіру хаттамасы (әрбір шығыр үшін);

9) арқандардың керілуін тексеру приборларын қалпына келтіру хаттамасы;

10) әрбір шығырдың электрлік бөлігін жөндеу актісі;

11) жерлестіру контуры бойынша тұйықтау жұмыстарының актісі;

12) іргетас қалыптастыру бойынша тұйықтау жұмыстарының актісі (әрбір шығыр үшін).

1367. Ұңғылау сөрелері мен шығырларын мыналар тексереді:

1) электр слесарі – ауысым сайын әрбір түсіру-көтеру операциясының алдында;

2) телім механигі – аптасына бір рет;

3) ұйымның техникалық басшысы – айына бір рет.

Тексеріс нәтижелері «Оқпанды қарау журналына» жазылады. Істен шығулар анықталған кезде ақаулар жойылғанға дейін шығырларды пайдалануға болмайды.

1368. Шығырларды техникалық куәландырудан өткізген кезде статикалық сынақтау әдістемемен тағайындалған, олардың жұмыстық жүк көтеру қабілетінен екі есеге артатын жүктемеге сәйкес, ал динамикалық – сол жүк көтеру қабілетінен 10 % - дан асатын жүктемеге сәйкес жүргізіледі.

1369. Шығырлардың, құтқару басқыштары мен ұңғылау бесіктерінің, жүк көтергіштігі 45 тс шығырлардың кезеңмен өткізілетін (жылына бір рет) ревизиясын, жөндеуі мен сынақталуын аттестатталған жөндеу ұйымдары жүргізеді.